Van Loyaliteit naar Liefdesbanden: Hoe verticale en horizontale loyaliteit elkaar beïnvloeden
Verticale en horizontale loyaliteit in relaties: patronen herkennen en doorbreken
In dit blog neem ik je mee in het spanningsveld van verticale en horizontale loyaliteit – en hoe die onzichtbare draden onze partnerrelaties beïnvloeden.
“Ik voel me verscheurd tussen mijn ouders en mijn partner. Alsof ik moet kiezen.”
Ze zegt het zacht, maar haar stem trilt. We zitten samen in een systemisch coachgesprek en ik zie wat ik vaker zie: de verwarring tussen liefde en loyaliteit. Tussen trouw zijn aan waar je vandaan komt en ruimte maken voor waar je naartoe wilt.
Misschien herken jij dat ook. Dat je ergens voelt dat je ‘vrij’ zou moeten zijn om je eigen keuzes te maken, maar dat er iets onderhuids knaagt. Een schuldgevoel. Een angst om een ander tekort te doen.
Wat is verticale loyaliteit?
Verticale loyaliteit is de loyaliteit die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Je ouders, grootouders, overgrootouders – het is de lijn van afkomst. De verticale as van het familiesysteem.
Je wordt geboren in een familie, en daarmee ontvang je een plek, een geschiedenis, een set van waarden en overtuigingen. Die zijn er, of je het wilt of niet. En vaak ook: of je ze kent of niet.
Het is een diepgewortelde loyaliteit. Kinderen zijn van nature trouw. Zelfs als ze worden afgewezen of niet gezien, blijven ze loyaal.
En juist daarin kan het ingewikkeld worden.
Want wat als jij als kind geleerd hebt dat liefde voorwaardelijk is? Dat je stil moet zijn om de vrede te bewaren? Of dat je er pas echt toe doet als je zorgt voor anderen?
Dan nestelt die boodschap zich diep vanbinnen. Je past je aan. Je wordt ‘braaf’, sterk, zorgend, onzichtbaar of verantwoordelijk.
Niet omdat je dat wilt, maar omdat het nodig was. En die overlevingsstrategie – die ooit helpend was – neem je later vaak onbewust mee in je relaties.
Hoe beïnvloedt verticale loyaliteit je partnerkeuze?
We kiezen geen partner in het luchtledige.
We kiezen – vaak onbewust – iemand die iets spiegelt van ons familiesysteem. Iemand die een vertrouwde dynamiek oproept. Niet per se omdat het fijn is, maar omdat het bekend voelt.
Een voorbeeld:
Stel, je groeide op met een afwezige vader en een moeder die altijd de boel draaiende hield. Grote kans dat je je aangetrokken voelt tot een partner die óók emotioneel afwezig is. En dat je zelf degene wordt die regelt, draagt en de ander probeert ‘wakker’ te schudden.
Je herhaalt een oud patroon, in de hoop dat het dit keer anders afloopt. Alsof je alsnog iets kunt rechtzetten wat vroeger misging.
Dat is geen bewuste keuze, maar een innerlijke beweging die voortkomt uit loyaliteit: een verlangen om het systeem te helen, door het opnieuw te spelen.
Wat is horizontale loyaliteit?
Horizontale loyaliteit ontstaat tussen mensen van gelijke orde: partners, vrienden, collega’s. Het is gebaseerd op wederkerigheid, verbinding, geven en ontvangen in balans.
In een gezonde partnerrelatie betekent dat:
- Je kiest bewust voor elkaar.
- Je neemt verantwoordelijkheid voor je eigen gevoelens.
- Je ziet de ander als een gelijkwaardige, niet als vervanging van een ouder of kind.
Maar als verticale loyaliteiten nog sterk meespelen, is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Dan kan het zijn dat je in je relatie niet helemaal aanwezig bent.
Dat je nog zo verweven bent met je familie van herkomst, dat je geen echte ruimte kunt maken voor de ander.
Of dat je onbewust van je partner verwacht dat die jouw oude pijn heelt.
Wat gebeurt er als loyaliteiten botsen?
Soms staan verticale en horizontale loyaliteit op gespannen voet. Je wilt trouw blijven aan je ouders, maar je voelt ook dat je partner iets anders van je vraagt. Of andersom: je partner dringt aan op verandering, terwijl jij diep vanbinnen voelt dat dat ‘verraad’ zou zijn aan je familie.
Voorbeeld uit de praktijk:
Sanne en David wonen samen. Sanne wil verhuizen naar een andere stad, dichter bij haar werk. Maar David stribbelt tegen. Zijn ouders wonen vijf minuten verderop en hij ziet ze dagelijks. “Ik kan mijn moeder toch niet alleen laten?” zegt hij.
Wat hij eigenlijk zegt: “Mijn loyaliteit naar mijn moeder weegt zwaarder dan mijn loyaliteit naar jou.”
Niet omdat hij dat wil, maar omdat hij onbewust gevangen zit in een loyaliteitspatroon. Hij voelt zich verantwoordelijk, misschien zelfs schuldig als hij kiest voor zichzelf.
En Sanne? Die voelt zich buitengesloten. Niet belangrijk genoeg. Terwijl David juist het gevoel heeft dat hij verscheurd wordt tussen twee liefdesbanden.
Schuldgevoel als signaal van innerlijke loyaliteit
Wanneer je je schuldig voelt in je relatie, is dat vaak een signaal dat er iets speelt op de laag van loyaliteit.
Schuldgevoel is niet per se slecht – het wijst ons op een innerlijk conflict. Maar als het je blijft verlammen of als je keuzes gaat maken om een ander maar niet te kwetsen, dan raakt het destructief.
Let op signalen zoals:
- Je durft geen grenzen te stellen, uit angst dat de ander zich afgewezen voelt.
- Je blijft zorgen, ook als het ten koste van jezelf gaat.
- Je kunt moeilijk nee zeggen tegen je ouders, zelfs als je partner daardoor gefrustreerd raakt.
Herkenbaar? Dan is het tijd om stil te staan bij wat er écht speelt.
Van onbewuste herhaling naar bewuste keuze
De beweging die systemisch werk mogelijk maakt, is die van onbewuste herhaling naar bewuste keuze. Je hoeft je niet ‘los’ te maken van je familie, maar je mag wél je plek innemen.
Je plek als volwassen kind van je ouders én als partner van je geliefde.
Dat vraagt moed. En soms ook rouw. Want het kan betekenen dat je bepaalde illusies moet loslaten:
- Dat je je ouders kunt redden.
- Dat je alsnog krijgt wat je vroeger gemist hebt.
- Dat je altijd iedereen tevreden kunt houden.
Maar wat je ervoor terugkrijgt, is vrijheid.
Praktische stappen: breng balans tussen verticale en horizontale loyaliteit
- Word je bewust van je overlevingsrol
Ben jij de redder, de zorgdrager, de pleaser? Waar komt die neiging vandaan? En wat heb je eigenlijk zelf nodig?
- Erken je schuldgevoel, maar laat het niet leidend zijn
Vraag je af: van wie is dit eigenlijk? En wat zou er gebeuren als ik toch voor mezelf kies?
- Spreek je uit naar je partner
Durf te delen wat er onder je gedrag zit. Niet als verdediging, maar als uitnodiging tot verbinding.
- Zet je ouders op hun plek – innerlijk
Je hoeft dat niet letterlijk tegen ze te zeggen. Maar beeld je in dat je je buigt voor hun lot, en vervolgens je eigen pad gaat. Dat je zegt: “Dank jullie wel. En nu ga ik verder.”
- Oefen in gelijkwaardige liefde
Niet zorgen om te pleasen, niet liefhebben uit tekort, maar elkaar ontmoeten als volwassen mensen.
Tot slot: liefde vraagt om een vrije plek
Als systemisch coach zie ik keer op keer hoe bevrijdend het is als mensen zich bewust worden van hun innerlijke loyaliteiten. Het geeft ruimte. Niet om alles achter je te laten, maar juist om met mildheid te kijken naar waar je vandaan komt.
En om van daaruit écht aanwezig te zijn in je relatie. Niet meer als het kind dat iets probeert goed te maken, maar als volwassene die kiest voor verbinding.
Dus: waar ben jij nog trouw uit angst of schuld, in plaats van uit liefde?
Durf je te onderzoeken wat jouw plek is – tussen waar je vandaan komt en waar je naartoe wilt?
Wil je hier dieper naar kijken?
In mijn coaching begeleid ik mensen die vastlopen in oude patronen en op zoek zijn naar vrije, liefdevolle verbindingen – met zichzelf én met de ander.
Nieuwsgierig? Neem een kijkje op de Relatie in Balans pagina of plan een vrijblijvend kennismakingsgesprek.
Want liefde kan pas stromen als jij jouw plek inneemt.
Samenvattend Q&A in vijf stappen
- Wat is het verschil tussen verticale en horizontale loyaliteit.
Verticale loyaliteit is naar je familie van herkomst, horizontale naar gelijkwaardige relaties zoals je partner.
- Waarom voel ik me soms schuldig als ik voor mezelf kies in mijn relatie?
Dat schuldgevoel komt vaak voort uit onbewuste loyaliteit aan je ouders of familie, niet uit een reëel tekort in het nu.
- Hoe beïnvloedt mijn jeugd mijn partnerkeuze?
We kiezen vaak onbewust partners die oude dynamieken spiegelen, in een poging te helen wat vroeger niet is opgelost.
- Hoe breng ik balans tussen trouw zijn aan mijn ouders en aan mijn partner?
Door je bewust te worden van je plek, innerlijk je ouders te erkennen en volwassen ruimte in te nemen in je relatie.
- Wat kan ik doen om niet steeds in oude patronen te vervallen?
Door je overlevingsrollen te herkennen, je eigen behoeften serieus te nemen en je relatie bewust gelijkwaardig te maken.
Meer lezen? Deze blogs zijn wellicht voor jou interessant:
Verborgen contract in Relaties. Dat wat je niet zegt
In elke relatie schuilt een verborgen contract: onuitgesproken verwachtingen die de dynamiek sturen. Deze impliciete afspraken veroorzaken vaak spanningen, maar bieden ook kansen voor groei. Door deze verwachtingen te bespreken en te hercontracteren, ontstaat ruimte voor transparantie en wederzijds begrip. Dit proces vraagt om zelfreflectie, empathie en moed, maar leidt tot sterkere en meer authentieke relaties.
Genogram in systemisch werken: Ontdek familiepatronen en generationeel trauma
Een genogram helpt om familiepatronen en generatiegebonden trauma’s te herkennen. Onbewuste dynamieken beïnvloeden ons denken, voelen en handelen. Door inzicht te krijgen in deze patronen, kun je bewuste keuzes maken en destructieve cycli doorbreken. Een genogram biedt zo een krachtig hulpmiddel voor persoonlijke groei en emotionele heling.
Familiegeweten en de kracht van loyaliteit
Het familiegeweten stuurt onzichtbare regels binnen families en dwingt loyaliteit af. Hoewel dit veiligheid biedt, kan het persoonlijke vrijheid beperken. Bewustwording van deze dynamiek helpt balans te vinden tussen trouw blijven aan jezelf en verbonden blijven met je familie, zodat je persoonlijke groei en verbinding kunt verenigen.
Weet je dat je een Spel speelt in je relaties?
In Transactionele Analyse verwijst een Spel naar onbewuste patronen met voorspelbare uitkomsten. Deze patronen, geworteld in je levensscript, kun je doorbreken door bewustwording, reflectie en nieuwe keuzes.
Ontsnap uit de loop en creëer vrijheid in je communicatie en relaties.