Representant
Open, gevoelig
Waarneemt, voelt, ervaart
Geeft terug wat IS
Zuiver

Over zelfreflectie, balans en het vermijden van de reddersrol

Om representant te zijn in een systemische opstelling vraagt meer dan alleen aanwezig zijn. Het vergt niet alleen sensitiviteit, maar ook het vermogen om helder onderscheid te maken tussen wat van jou is en wat van het systeem dat je representeert. 

Daarbij ligt er een uitdaging: hoe blijf je trouw aan wat je waarneemt zonder in de rol van redder te schieten? Zelfreflectie speelt hierin een cruciale rol. In deze tekst verken ik hoe een representant de redders-rol vermijden en hoe kan zelfreflectie kan worden toegepast om zijn rol te zuiveren en te versterken.

Wat maakt een representant ervaren?

Een ervaren representant brengt een aantal essentiële kwaliteiten mee. Om te beginnen de vaardigheid om waar te nemen zonder te oordelen. Representeren is het vermogen om energieën, emoties en verhoudingen in een systeem waar te nemen en deze zonder persoonlijke interpretatie terug te geven. (In de begeleiding van zelf-resonantie spreek ik over resonant.) Dit betekent dat een representant zich volledig openstelt, zonder zich te laten leiden door zijn eigen geschiedenis, overtuigingen of verlangens.

Daarnaast is zelfbewustzijn van groot belang. Iedere representant neemt zichzelf mee in het proces. Dat betekent dat gevoelens die tijdens een opstelling opkomen deels van hemzelf kunnen zijn en deels van het systeem dat hij representeert. Een goede representant weet, door ervaring of begeleiding, deze twee te onderscheiden. Dit vraagt om een zekere mate van innerlijke rust en de bereidheid om zichzelf te blijven onderzoeken.

Tot slot is vertrouwen belangrijk: vertrouwen in de begeleider, het proces en wat zich aandient. Een representant hoeft niets te forceren of te willen ‘oplossen’; zijn enige taak is om zo zuiver mogelijk terug te geven wat hij waarneemt. Een ervaren representant weet dat het proces zich vanzelf ontvouwt, zonder dat hij iets hoeft te veranderen of te verbeteren.

“De reddersrol vermijden betekent accepteren dat pijn in een opstelling soms noodzakelijk is.”

Hoe kan een representant de reddersrol vermijden?

De reddersrol ontstaat vaak uit een gevoel van ongemak bij wat in de opstelling zichtbaar wordt. Het kan pijnlijk zijn om getuige te zijn van diep verdriet, verlies of conflict bij de vraagsteller. Dit kan resoneren met de eigen pijn van de representant, waardoor de impuls ontstaat om te verzachten, te troosten of zelfs te corrigeren wat er wordt waargenomen. Het probleem is dat dit niet helpt; het kan juist het proces van de vraagsteller verstoren en verduisteren wat werkelijk is.

Om de reddersrol te vermijden, is bewustzijn van de eigen emoties en impulsen cruciaal. Een representant moet zichzelf kunnen afvragen: Waarom voel ik de behoefte om in te grijpen? Komt dit voort uit mijn eigen pijn, of probeer ik het ongemak van de vraagsteller (en daarmee mijn eigen ongemak) te verzachten?

Dit vraagt niet alleen om scherpte tijdens de opstelling, maar ook om openheid voor feedback van de begeleider. De begeleider speelt hierbij een belangrijke rol door signalen van reddersgedrag te herkennen en de representant hierop aan te spreken.

Een andere manier om uit de reddersrol te blijven, is door te onthouden dat de waarheid die in een opstelling wordt getoond, altijd dienstbaar is aan de vraagsteller. Hoe pijnlijk ook, het is niet aan de representant om dit te verzachten of te veranderen. Het erkennen van wat er is, is vaak precies wat nodig is voor heling.

Zelfreflectie: hoe en waarom?

Zelfreflectie is essentieel voor een representant om zijn rol zuiver te houden en zichzelf beter te leren kennen. Dit kan zowel tijdens als na een opstelling plaatsvinden. Tijdens een opstelling helpt het om jezelf voortdurend te observeren: Wat voel ik nu? Waar komt dit vandaan? Hoe beïnvloedt dit mijn waarneming en gedrag in deze opstelling? Dit helpt om onderscheid te maken tussen persoonlijke gevoelens en de dynamieken van het systeem.

Na een opstelling is er ruimte voor verdere reflectie. Dit kan individueel, bijvoorbeeld door te journalen over wat je hebt waargenomen, wat je hebt gevoeld en wat dit mogelijk zegt over jouw eigen innerlijke processen. Ook kan dit in gesprek met de begeleider of andere deelnemers plaatsvinden. Feedback van buitenaf helpt om blinde vlekken te ontdekken en nieuwe inzichten op te doen.

Wat is nodig voor zelfreflectie?

Om effectief aan zelfreflectie te doen, is een open en niet-oordelende houding nodig. Dit vraagt om moed: het kan confronterend zijn om te ontdekken dat een sterke emotie in een opstelling niet alleen met het systeem te maken had, maar ook met jezelf. Daarnaast is tijd en ruimte nodig. Zelfreflectie vraagt om momenten van rust, waarin je zonder haast kunt terugkijken op wat je hebt ervaren.

Een andere belangrijke factor is begeleiding. Een ervaren begeleider kan een representant helpen bij het onderzoeken van wat hij tijdens een opstelling heeft waargenomen en wat dat over hemzelf zegt. Dit is geen teken van zwakte, maar juist van bereidheid om te groeien en bij te dragen aan het proces.

Conclusie:

Een ervaren representant is aanwezig, open en zuiver in zijn waarneming. Hij brengt zichzelf mee, maar weet ook wanneer hij zichzelf moet loslaten om de dynamieken van het systeem te laten spreken. Door bewust te blijven van zijn eigen emoties en impulsen, kan hij voorkomen dat hij in de reddersrol schiet.

Zelfreflectie is hierbij een onmisbaar instrument, dat niet alleen bijdraagt aan de kwaliteit van het representeren, maar ook aan persoonlijke groei. Met de juiste houding, begeleiding en bereidheid om te leren, kan iedere representant een waardevolle bijdrage leveren aan het proces van de vraagsteller én zichzelf.

Weet je welkom,

Joan

Vijf vragen en antwoorden voor een (aankomend) representant:

1. Hoe weet ik of wat ik voel van mijzelf of van het systeem is?

• Door zelfreflectie en ervaring leer je onderscheid maken tussen persoonlijke gevoelens en systeemdynamieken.

2. Wat doe ik als ik het gevoel heb iets te moeten oplossen?

• Herken de impuls, neem afstand en vertrouw erop dat wat zichtbaar wordt genoeg is.

3. Hoe kan ik voorkomen dat ik overweldigd raak door emoties?

• Grond jezelf, blijf ademhalen en onthoud dat je slechts een spiegel bent, geen deelnemer.

4. Wat als ik twijfel aan wat ik waarneem?

• Vertrouw op wat je voelt en geef dit terug zonder interpretatie of oordeel.

5. Hoe kan ik groeien als representant?

• Door ervaring op te doen, feedback te ontvangen en actief aan zelfreflectie te doen na opstellingen.