door Joan | jul 14, 2024 | Systemisch Werk
Famile
Onzichtbare regels
Loyaliteit die bindt
Vrijheid voelt soms beklemmend
Verbinding
Het familie-geweten spreekt: Loyaliteit, tradities en zelfbewustzijn
In een groep spelen ongeschreven regels een grote rol. Ongeacht hoe die groep is samengesteld. Je familie is eveneens een groep van mensen. Met daarin een eigen set van regels. Regels die doorgaans niet worden uitgesproken. Je zou ze kunnen herkennen aan deze uitspraak: “Zo doen wij dat bij ons”.
Zes woorden die de kern van de familie weergeven. Het is een bevestiging van de groep en een uitnodiging aan jou om deel te nemen. Deze regels bieden een gevoel van bestaansrecht en veiligheid, Om te blijven bestaan vraagt de groep jouw onvoorwaardelijk lidmaatschap. Dit is het ongeschreven familiegeweten. Verbonden zijn met je oorsprong.
Wat is het familie-geweten?
Het geweten dient als een kompas voor ons gedrag. Naast ons persoonlijke geweten, dat ons richting geeft in individuele keuzes, bestaat er ook een groepsgeweten. Wanneer de groep ‘familie’ heet, spreken we van het familie-geweten. Dit kader verschilt per familie. Hier wordt bepaalt wat wel en niet acceptabel is in deze specifieke groep.. Dit verschil is vooral in deze tijd duidelijk zichtbaar. Mensen worden regelmatig geconfronteerd met de vraag: aan wie, wat, of welke tradities ben je loyaal? Gevolgd door: en wie of wat laat je daarmee los?
Pittig. Kiezen is immers ook verliezen.
Loyaliteit en de spagaat van vrijheid
Een cliënte vertelde eens: “Pas toen ik verkering kreeg, zag ik opeens hoe het óók kon zijn. Dat er andere regels kunnen gelden in een gezin. Best verwarrend. Want het was fijn bij mijn vriend thuis. Ik was er vaak en graag. Tegelijkertijd voelde ik thuis de maar nauwelijks bedekte teleurstelling.” Deze ervaring is typerend voor de loyaliteit die vaak onbewust naar onze familie wordt gevoeld. Wanneer je je afzet tegen je familie, kan dat je het gevoel geven dat je buiten de groep komt te staan.
Die nieuwe vrijheid kan bevrijdend voelen, maar de spanning tussen de oude loyaliteit en de nieuwe ruimte brengt wel een prijs met zich mee.
“Het familie-geweten biedt veiligheid, maar kan ook een onzichtbare grens zijn voor persoonlijke vrijheid.”
Los maken van verwachtingen
Het familie-geweten is een overlevingsstructuur, zowel voor de groep als voor het individu. Als kind ben je afhankelijk van je familie, waardoor je je aanpast aan de normen en waarden van die groep. Loyaliteit verzekert je van een plek binnen de groep. Wanneer je je bewust wordt van dit familiegeweten, krijg je inzicht in hoe je verbonden bent met je familie, maar ook hoe je er soms door gebonden bent. Dit bewustzijn kan je helpen bij het begrijpen van oude patronen en emoties die spelen. Vooral als je je probeert los te maken van bepaalde verwachtingen.
De rol van tradities en rituelen
Tradities en rituelen spelen een belangrijke rol in het ondersteunen van het familie-geweten. Ze geven structuur en bevestigen de waarden van de groep. Denk daarbij aan jaarlijkse feesten, familiebijeenkomsten, of andere gezamenlijke momenten. Deze rituelen geven houvast en versterken de verbinding met je familie.
Maar in de moderne tijd zien we dat veel van deze tradities verdwijnen. Dit kan leiden tot een gevoel van ‘los zand’. De consistente verbinding van de groep verdwijnt en maakt plaats voor een verzameling individuen die elk hun eigen pad volgen.
Ruimte en onzekerheid
Het verlies van rituelen brengt een vorm van onzekerheid met zich mee. Waar rituelen ooit een duidelijke plek gaven binnen de familie, ontstaat er nu ruimte voor eigen keuzes, maar ook voor verwarring. Zonder de vaste kaders van de groep ontstaat de vraag: hoe blijf ik loyaal aan mezelf zonder de band met mijn familie volledig kwijt te raken? Dit kan leiden tot een zoektocht naar nieuwe manieren om verbondenheid te voelen, of dat nu is met oude gebruiken of met nieuwe rituelen die je zelf creëert.
Anders alleen, toch samen
Het kan betekenen dat je oude gewoontes loslaat en nieuwe vormen van verbondenheid onderzoekt. Dit proces is niet altijd eenvoudig, omdat het loskomen van vertrouwde patronen vaak gepaard gaat met gevoelens van verlies of onzekerheid. Maar juist in deze ruimte kan er iets nieuws ontstaan—een manier van zijn die trouw is aan jezelf, zonder dat je de waardevolle verbinding met je familie hoeft te verliezen.
Bewustzijn als sleutel tot vrijheid
Bewust worden van het familie-geweten helpt je om keuzes te maken die in lijn zijn met je eigen waarden, terwijl je je ook bewust bent van de kracht van tradities en loyaliteit. Het geeft je de mogelijkheid om te onderzoeken waar je vandaan komt, waar je naartoe wilt, en wat je nodig hebt om je zowel verbonden als vrij te voelen.
Of je nu teruggrijpt naar oude tradities of nieuwe vormen van verbondenheid zoekt, het belangrijkste is dat je jezelf serieus neemt in wat je voelt en ervaart. Je hebt het recht om je eigen weg te gaan, en om tegelijkertijd de kracht van je oorsprong te waarderen. Zo kun je balans vinden tussen het oude en het nieuwe, tussen gebondenheid en vrijheid. En daarmee geef je jezelf de ruimte om volledig aanwezig te zijn, in verbinding met jezelf en met de mensen om je heen.
Heb het goed,
Joan
door Joan | feb 16, 2023 | Coaching
Een onbewust levensplan - met telkens opnieuw hetzelfde resultaat
In dit blog schrijf ik over script. Een begrip wat helpt om ons gedrag en interactiepatronen met anderen te duiden en beter te begrijpen. Wat is dan script? Is het fijn om te hebben of moet je er juist vanaf? In het kort verwijst script naar een mentaal patroon wat je hebt opgebouwd. Je zou het als je eigen handleiding kunnen beschouwen. Een handleiding waarin jij jouw verwachtingen hebt ‘beschreven’ hoe bepaalde situaties zullen gaan verlopen. Best handig. Je hoeft er niet meer over na te denken. Jouw reactie heb je immers ‘voor-geprogrammeerd’.
Verwachtingen en overtuigingen
Jouw script bestaat uit een set van overtuigingen. Je hebt deze al vroeg eigen gemaakt. Gekoppeld aan deze overtuigingen heb je verwachtingen aangenomen hoe sociale interacties zullen verlopen. En je gedrag is gekoppeld aan wat je verwacht dat er zal gaan gebeuren. Scripts kunnen daarmee nuttig zijn omdat ze je helpen om je gedachten en handelingen te structureren en te plannen. Je sociale interacties vanuit je eigen overtuiging en verwachting aangaan betekent dat je in script bent. De kans bestaat dat je ‘in script’ minder flexibel bent in de interactie met anderen.
Definitie: Het Script is het onbewuste levensplan waarmee mensen hun leven vormgeven en waartoe het jonge kind besluit als gevolg van ouderlijke programmering en ervaringen in zijn jeugd. Het is mogelijk om autonoom te leven, maar veel mensen leven om een (vermeende) opdracht van hun opvoeders uit te voeren.
Waar komt jouw script vandaan?
Het is interessant om te onderzoeken hoe onze scripts zijn ontstaan en hoe ze ons gedrag beïnvloeden. Soms zijn je scripts het resultaat van je opvoeding. Op een ander moment zijn ze het resultaat van een eigen ervaring en hoe je daarop hebt gereageerd. Het kan gebeuren dat je scripts conflicten veroorzaken met andere mensen in jouw leven. Vooral als anderen scripts hebben die niet goed aansluiten bij die van jou. Door bewust te worden van je scripts en hoe ze jouw gedrag beïnvloeden, kunnen je leren om deze te veranderen of aan te passen als dat nodig is.
Uit de praktijk
Elke keer als Gert-Jan deel gaat uitmaken van een nieuwe groep is dat voor hem een spannend moment. En ongemakkelijk. Hoe moet hij zich hier verhouden? Wat wordt er van hem verwacht? Hij weet het niet. En dát maakt hem onzeker. Hij trekt zich terug en wacht af welk spel er wordt gespeeld. Hij laat zich vervolgens meevoeren met de groep, En maakt zich klein. Pas als hij weet hoe ‘de hazen lopen’ komt hij uit zijn schulp. Vanaf dat moment probeert hij de controle te krijgen. Nu hij weet waar iedereen staat wil hij invloed uitoefenen op de groep. En weer is er een groep die dat niet accepteert.
Koos is werkloos geworden. Uit eigen beweging is hij gestopt met zijn eerste baan. Hij voelde zich onrechtvaardig behandelt. En dus was er geen andere keus dan te stoppen. Thuisgekomen werd zijn ontslag niet blij ontvangen. Maar dat deerde Koos niet. Hij kon immers niet anders. En met zijn arbeidsethos had hij zo weer werk, daar was hij van overtuigd. En inderdaad binnen twee weken had hij een nieuwe baan. Zie je wel! Als je je best maar doet. In zijn nieuwe baan werkte hij als een paard. Ook daar deed hij zijn uiterste best. En na twee weken lieten zijn collega’s hem links liggen.
Telkens een vergelijkbare uitkomst
Een script is een automatisme. Zonder dat je er bij na hoeft te denken voer jij in bepaalde situaties jouw bijpassende script uit. Dat is vaak erg handig en scheelt veel tijd. En omdat het script zo diep in jezelf aanwezig heb je er geen bewust weten van. Hoe jij reageert in een situatie is bepaald door jouw verwachtingen en overtuigingen rondom die situatie. Het gedrag wat je vervolgens (onbewust) laat zien is gebaseerd op verwachtingen en overtuigingen. Dat de uitkomst telkens gelijk is en niet altijd bevredigend, dat is gemakkelijk te wijten aan de ander.
Zo doen wij dat in onze familie
Een script, zeg maar jouw handleiding, is niet uit de lucht komen vallen. Ergens is er een moment of tijdvak geweest dat het uitleven van jouw script je heeft geholpen. Soms is jouw script een herhaling van wat zich al generaties lang op die manier wordt uitgevoerd. Trouw zijn aan je familiegeweten kan een bestaand script soms in stand houden. “Zo doen wij dat bij ons”. Ook kan het cultureel bepaald zijn hoe je handelt in bepaalde situaties.
Een combinatie van scripts
Een voorbeeld van een script in een familiesysteem is een script dat erop gericht is om conflicten te vermijden. Als er iets gebeurt wat leidt tot een mogelijk conflict, wordt er vooral geprobeerd dat op een of andere manier op te lossen of te negeren. In plaats van het rechtstreeks aan te pakken. Dit script is waarschijnlijk ontstaan uit een combinatie van onze individuele scripts en hoe we als gezin hebben geleerd om met conflicten om te gaan. Dit automatisch uitgevoerde script leidt telkens weer naar een zelfde uitkomst.
Uit gebaande paden stappen
Script is een begrip uit de Transactionele Analyse. Het is een hulpmiddel om om je gedrag en interacties met anderen beter te begrijpen en om je patronen te veranderen als dat nodig is. Door je eigen scripts te onderzoeken kun je leren om verwachtingen en overtuigingen te veranderen als blijkt dat deze niet realistisch of gezond zijn. Het is zeker een uitdaging om uit gebaande paden te stappen en je scripts te veranderen. En het begint altijd met bewust zijn. Bewust worden wat jouw script gedrag is. Wat is je script én wanneer gá je in script.
Emoties erkennen
Je kunt door reflectie en zelfonderzoek veel ontdekken over jouw scripts. Hoe ze zijn ontstaan en hoe ze jouw gedrag beïnvloeden. Feedback vragen aan anderen is ook een goede ingang om meer over jezelf te leren en te ontdekken. Een andere mogelijkheid is om met behulp van een coach/therapeut jouw scripts leren te identificeren en te begrijpen. En om tools te ontvangen hoe deze aan te passen. Door emoties te erkennen en te leren hoe we ze op een gezonde manier kunnen uiten, kun je jouw scripts veranderen en je beter voelen over jezelf en je relaties met anderen.
Werk-in-uitvoering
Ook jij bent in dit leven “werk-in-uitvoering”. Dat betekent dat het normaal is om te groeien en te veranderen. Niet persé gemakkelijk, maar wel met een mooie opbrengst. De valkuilen die je tegenkomt, jouw overlevingsmechanisme wat in actie komt zodra jij iets wilt veranderen, het zijn noodzakelijke leermomenten in jouw proces. En hoe beter jij jouw overleving- of bescherming mechanismes kent hoe beter jij in staat bent deze te pareren. Op weg naar meer autonomie.
Weet je welkom met al jouw scripts.
