Script
Onbewust patroon
Steeds dezelfde uitkomst
Zie jij het patroon?
Doorbreek

Een onbewust levensplan – telkens hetzelfde resultaat

IWaarom reageer je steeds op dezelfde manier in bepaalde situaties? Waarom lijken sommige patronen zich keer op keer te herhalen? In dit blog schrijf ik over script, een begrip uit de Transactionele Analyse dat helpt om ons gedrag en interactiepatronen beter te begrijpen.

Wat is een script eigenlijk? Is het nuttig om te hebben, of juist iets waar je vanaf moet? Kort gezegd verwijst een script naar een mentaal patroon dat je in je leven hebt opgebouwd. Je zou het kunnen zien als jouw persoonlijke handleiding: een set overtuigingen en verwachtingen die je, vaak onbewust, hebt ‘geprogrammeerd’ over hoe situaties zullen verlopen.

Dat lijkt handig. Je hoeft er niet meer over na te denken, want je reactie staat al vast. Maar wat als je script je gevangenhoudt in steeds dezelfde uitkomsten?

Wat is een levensscript?

Een script bestaat uit diepgewortelde overtuigingen en verwachtingen die je al vroeg in je leven hebt gevormd. Deze overtuigingen bepalen hoe jij sociale interacties aangaat en hoe je reageert op situaties.

Definitie van script:

“Het script is het onbewuste levensplan waarmee mensen hun leven vormgeven. Het jonge kind ontwikkelt dit plan op basis van ouderlijke programmering en vroege ervaringen. Hoewel autonomie mogelijk is, leven veel mensen volgens een (vermeende) opdracht van hun opvoeders.”

Scripts helpen om de wereld voorspelbaar te maken. Maar als je ‘in script’ bent, betekent dit vaak dat je minder flexibel bent in interacties. Je handelt niet zozeer vanuit bewuste keuze, maar vanuit een automatische reactie.

Waar komt jouw script vandaan?

Scripts ontstaan uit verschillende bronnen:

• Opvoeding en familiedynamiek: Veel scripts zijn overgenomen van ouders of grootouders. “Zo doen wij dat in onze familie.”

• Persoonlijke ervaringen: Een ingrijpende gebeurtenis kan ervoor zorgen dat je een bepaald script ontwikkelt als beschermingsmechanisme.

• Culturele invloeden: In sommige culturen wordt bijvoorbeeld geleerd om conflicten te vermijden, terwijl in andere confrontatie juist wordt aangemoedigd.

Omdat scripts vaak onbewust zijn, kan het lastig zijn om te zien hoe ze jouw gedrag sturen. Toch kan het confronterend zijn als je merkt dat jouw script telkens dezelfde problemen veroorzaakt.

Voorbeelden van scripts in de praktijk

1. Miranda en haar plek in een groep

Elke keer als Miranda deel uitmaakt van een nieuwe groep, voelt zij zich ongemakkelijk. Ze weet niet hoe ze zich moet verhouden tot de anderen. Haar reactie? Zij trekt zich terug en wacht af. Pas als ze begrijpt ‘hoe de hazen lopen’, komt zij uit zijn schulp en probeert ze controle te krijgen.

Maar telkens opnieuw blijkt dat de groep dit niet accepteert. Haar script – eerst afwachten en dan de touwtjes in handen nemen – levert haar steeds dezelfde uitkomst op. Niet geaccepteerd worden.

2. Koos en zijn werkethos

Koos nam ontslag bij zijn eerste baan, omdat hij zich onrechtvaardig behandeld voelde. Thuis werd dat niet met gejuich ontvangen, maar Koos hield vol: hij kon niet anders. Hij vond binnen twee weken een nieuwe baan en bevestigde zo voor zichzelf: zie je wel, als je maar hard werkt, komt het goed.

In zijn nieuwe baan werkte hij opnieuw keihard. Maar ook daar gebeurde hetzelfde: na twee weken werd hij door collega’s genegeerd. Koos zag het patroon niet, maar zijn script – hard werken en erkenning verwachten – botste met de dynamiek in zijn omgeving.

Waarom herhaalt een script zich steeds?

Een script is een automatisme. Het bepaalt hoe je reageert op situaties, zonder dat je je daarvan bewust bent.

• Je verwachtingen en overtuigingen sturen je gedrag. Je reageert niet op de realiteit, maar op wat je denkt dat er zal gebeuren.

• De uitkomst voelt voorspelbaar en vertrouwd. Zelfs als het script niet positief uitpakt, voelt het bekend – en dus veilig.

• Je script wordt bevestigd door de omgeving. Mensen reageren op jouw script, waardoor het steeds opnieuw in stand blijft.

Het is gemakkelijk om de oorzaak van een negatieve uitkomst toe te wijzen aan de ander: Als zij nou anders deden… dan was het probleem er niet. Maar wat als het niet aan de ander ligt, maar aan je eigen script?

Scripts binnen families: patronen die generaties meegaan

Sommige scripts zijn niet alleen persoonlijk, maar ook familiegebonden. Een veelvoorkomend familiescript is bijvoorbeeld:

• Conflicten vermijden. In sommige gezinnen wordt alles gedaan om confrontaties uit de weg te gaan. Problemen worden genegeerd of indirect opgelost.

• Presteren om gewaardeerd te worden. In andere families is hard werken dé manier om liefde en erkenning te verdienen.

• Altijd zorgen voor een ander. Sommige families dragen de overtuiging dat het eigen welzijn ondergeschikt is aan dat van anderen.

Dit soort scripts kunnen generaties lang onbewust worden doorgegeven. Maar wat als je merkt dat jouw script je belemmert?

Kun je je script veranderen?

Ja, maar het begint bij bewustwording. Zolang je niet ziet dat je in script zit, blijf je handelen volgens dezelfde patronen.

Stappen om uit je script te stappen:

• 1. Onderzoek je overtuigingen. Wat geloof jij over jezelf, anderen en het leven? Zijn deze overtuigingen waar, of slechts aangeleerd?

• 2. Herken je script-matig gedrag. Welke situaties roepen bij jou steeds dezelfde reactie op?

• 3. Erken je emoties. Welke gevoelens komen op als je tegen je script ingaat? Angst, schuld, onzekerheid?

• 4. Vraag feedback. Anderen kunnen je vaak beter spiegelen dan je zelf kunt.

• 5. Zoek begeleiding. Een coach of therapeut kan je helpen om je script te herkennen en te doorbreken.

Verandering is geen quick fix. Je script heeft zich in de loop van jaren ontwikkeld, en het loslaten ervan vraagt tijd, oefening en doorzettingsvermogen.

Jij bent ‘werk in uitvoering’

Net als iedereen ben jij een proces van groei en ontwikkeling. Scripts veranderen is niet eenvoudig – je komt onvermijdelijk valkuilen en weerstand tegen. Maar hoe beter je jouw overlevingsmechanismen leert kennen, hoe beter je ze kunt doorbreken.

Herken jij jezelf in deze patronen?

Blijf je vastzitten in dezelfde situaties zonder te begrijpen waarom? Wil je ontdekken hoe jouw levensscript je gedrag stuurt – en vooral hoe je het kunt doorbreken? Bewustwording is de eerste stap naar echte verandering.

Neem de regie over jouw script! Ga aan de slag met zelfonderzoek, vraag feedback of zoek begeleiding. Wil je hier dieper op ingaan? Plan een gratis, vrijblijvend, gesprek voor meer inzichten, of maak een afspraak voor een coach sessie.

Doorbreek je patronen. Creëer nieuwe mogelijkheden. Begin vandaag.

Heb het goed,

Joan

Misschien zijn deze blogs ook interessant voor jou om te lezen: