Denk niet wit, denk niet zwart
denk niet zwart-wit
maar in de kleur van je hart
Kleur. Het is 45 jaar geleden en toch komt die gebeurtenis vanuit het onbewuste telkens weer naar de bovenlaag. Een gebeurtenis die voor mij alles te maken had en (nog steeds) heeft met kleur. En de verwarring die kan ontstaan in kleur.
Denk niet wit, denk niet zwart, maar in de kleur van je hart zong Frank Boeijen 40jr. geleden nav de dood van Kerwin Duinmeijer in 1983. In dit blog een bespiegeling over kleur. Over zwart en wit, kleuren die beide niet als kleur worden gezien. Zwart en wit, uiteinden van een spectrum. Het één weerkaatst en geeft terug, de ander absorbeert en laat het ‘verdwijnen’. En er is meer!
De stroom van het leven
Een zwartkijker is iemand met een sombere blik. Iemand die het leven zwaar neemt. Meegaan in de stroom van het leven en je daaraan overgeven (b)lijkt onbereikbaar. Wit is een ‘kleur’ aan het andere uiterste van het spectrum. Op zoek naar de tegenhanger van zwartkijker trof ik op het WWW deze zin in het Nederlands Dagblad: De Witkijker leest en denkt in deze donkere maanden na over het nieuws en signaleert verhalen die hoopvolle ontwikkelingen laten zien, als tegenwicht voor de dagelijkse stroom onheil. Hoop en positiviteit als tegenhanger van de sombere (negatieve?) kijk op het leven.
Wij en zij – de tegenstelling
In eerdere blog-artikelen heb ik geschreven hoe wij mensen groepsdieren zijn en dat het (evolutionair) belangrijk is om deel uit te maken van een groep. Er zijn boeken vol geschreven over dit onderwerp. Ik zelf laat mij hierin graag inspireren door de boeken van Piet Weisfelt. Je kleur bekennen is jezelf in de groep plaatsen die deze kleur onderschrijft. Dat geeft stevigheid, houvast, controle, rugdekking. Je weet je gezien en om de identiteit van de groep te waarborgen is het gemakkelijk om je af te zetten tegen groepen ‘met een andere kleur’.
Conformeer of vertrek
De verzuiling die we hebben gekend in Nederland is een goed voorbeeld van samenklonteren en afwijzen. Er was geen ruimte voor de kleuren die bestaan tussen zwart en wit. De sociale groepscontrole was daarvoor te groot. Er zit veel veiligheid opgesloten in deze samenklontering. JIJ hoort erbij! De voorwaardelijkheid zit er dan in dat jij je wel hebt te conformeren aan de groep. Anders lig je eruit. Hoor je er niet meer bij. De grens opzoeken was daardoor een risicovol pad. De meeste groepsleden kozen angstvallig voor het zich conformeren aan de groep. Zonder zich er slecht bij te voelen.
Wat moet JIJ wel niet van mij denken
Losbreken uit de voorwaardelijkheid van de verzuiling was als een bal die te lang onder water was gehouden. De opgebouwde druk zorgde ervoor dat het verlaten van groepsidentiteit doorschoot naar individualisme. Een nieuwe heilige graal. Ergens van losrukken is een proces van spanning opbouwen en ontladen. Als twee mensen zich achterover hangend aan elkaar vasthouden en elkaar vervolgens plotseling loslaten dan zijn twee mensen hun stevigheid kwijt en kun je eigenlijk alleen maar vallen. Het vastklampen aan een (vermeende) groep hoorde ik onlangs nog in de opmerking: “Als ik dát doe, wat moeten de mensen dan wel niet van mij denken?
In het grijs ben je op jezelf aangewezen
Het is goed of het is fout. Wat de uitkomst is, hangt af tot welke groep je behoort. Nu is dualiteit iets wat in heel ons leven speelt. De vraag is hoe jij je kunt verhouden tot beide polariteiten. Kun jij van het een naar de ander bewegen? Of zit je vast in het uiterste punt van een polariteit. Hieronder een paar voorbeelden van polariteiten:
Vertrouwen-Wantrouwen;
Schuld-Onschuld;
Strijd-Overgave
Man-Vrouw
Samen-Apart
Autonomie-Twijfel/Schaamte
Leven-Dood
Drama-Eigen Plek
Tussen Zwart en Wit zitten ongelooflijk veel nuances van grijs. En het is juist in dat grijs waarin je op jezelf bent aangewezen. Een plek van verwarring.
Een poort naar een nieuwe realiteit
De verzuiling is maar een voorbeeld. Het losmaken van de verzuiling, de ontkerkelijking die daar onlosmakelijk mee verbonden is. Het geeft verwarring. Heel veel verwarring. En dat is nodig. Want verwarring is de poort naar een nieuwe realiteit. Dat wij het als mensen moeilijk vinden hoe om te gaan met deze verwarring zien we in het ontstaan van allerlei nieuwe groepen. Er wordt een nieuw houvast gezocht. Waar hoor ik bij? En wie hoort daar vervolgens vooral niet bij? De identiteit wordt opnieuw ontleend aan de groep. Is er voor jou nog ruimte voor de vragen: “Wie ben ik in het geheel?”; “Wie ben ik ten opzichte van jou?”
Door de verwarring heen: Vertrouwen
Denk niet wit, denk niet zwart, denk niet zwart-wit. Denk in plaats daarvan in de kleur van je hart. Je kunt het beluisteren als een aanklacht. Maar ook als een aanmoediging!Een aanmoediging om door alle verwarring heen te blijven vertrouwen. En dat vertrouwen begint als altijd weer bij jezelf. Pas als jij jezelf kunt vertrouwen en lief te hebben ben je in staat een ander te vertrouwen en lief te hebben. Het leven leven is de energie laten stromen. Meegaan in de flow, aannemen wat voorbijkomt in het vertrouwen dat jij mee en op kunt gaan in de levensstroom.
De twijfel is lang gebleven
45 jaar geleden – Hemelvaartsdag. Als altijd op een donderdag. Een christelijke feestdag. Een vrije dag. Blijkbaar een prima dag om de dakspanten te plaatsen op de door mijn vader zelf gebouwde bungalow. Een dag met een moment van verwarring. Van twijfel. Ik was mij zo bewust van die verwarring dat ik die tot op de dag van vandaag dit nog kan oproepen. Kan dit wel? Mag dit wel? Op Hemelvaartsdag? Natuurlijk heb ik er geen vragen over gesteld. Maar de twijfel is lang gebleven. Kan iets een beetje goed of een beetje fout zijn? Er zijn veel van die verwarrende momenten in mijn leven geweest. Wegdrukken en conformeren is de eerste impuls, de gedachte toelaten dat ik er zélf iets van mag vinden krijgt steeds meer voet aan de grond.
Het huis staat er nog steeds, stevig gebouwd. Een huis met plezierige én verdrietige momenten. En ook dat is een polariteit waartoe ik mij heb te verhouden.
Vorm vast pakken om te vervormen verloren is de oorsprong. Loyaliteit
De kracht én spanning van loyaliteit
Loyaliteit, loyaal zijn, loyaal gevonden worden. Maar loyaliteit heeft een grens. Al heb ik zelf ervaren hoe diffuus die grens kan zijn. En wat is het lastig als die grens wordt benoemd. Waarom eigenlijk?
Inmiddels kan ik zo voelen waar dat vandaan komt. Want loyaliteit blijkt een liefdesband te zijn.
Geen wonder dat aanmerkingen op loyaliteit je in een spagaat trekt. Zeker in je systeem van herkomst.
Loyaliteit komt veel voorbij in mijn praktijk. Dit blog gaat over de verschillende vormen van loyaliteit. En de vervormingen. Misschien herken je iets van jezelf. Neem het aan, pak het stevig beet. Zodat je het later wat meer los kunt laten.
Loyaliteit in werk en herkomst
Arbeidsethos en familiegeweten
Je ziet het overal. Het verlangen naar loyale (onvoorwaardelijke?) medewerkers spat er vanaf. Sla de personeelsadvertenties er op maar eens op na. Niet met zoveel woorden, maar wat dacht je van: “We verwachten geen negen tot vijf mentaliteit”.
Loyaliteit is blijkbaar een verdienste. Iemand die loyaal is, daar kun je op bouwen!
Wat een onvoorwaardelijkheid wordt hier gevraagd. Een onvoorwaardelijkheid die ik herken. Ze wordt geschaard onder het kopje arbeidsethos.
En als je daar anders naar kijkt, komt het oordeel snel. Het groeps- of familiegeweten speelt daarin een rol.
Activeren van loyaliteit
In kwetsbare situaties wordt jouw loyaliteit snel wakker. Bijvoorbeeld als nje afhankelijk bent van de ander? Dan ontstaat er een voedingsbodem voor gebondenheid.
Tegenovergesteld zie je nu op de arbeidsmarkt gebeuren. Er is veel vraag naar werknemers. Dat zet loyaliteit in een ander daglicht.
ZZP’ers ervaren meer regie over hun wensen. Ze maken zich los van de groep waartoe ze hoorden, voelen zich minder gebonden – en vaak ook minder verbonden.
Speelt loyaliteit zich dan voornamelijk op de werkvloer af? Nee, absoluut niet.
“Loyaliteit is een liefdesband, geen plicht. Pas als je dat beseft, ontstaat ruimte om eigen keuzes te maken.”
Loyaliteit is een liefdesband
Loyaliteit in familiesystemen
Iedereen is ontstaan vanuit zijn ouders. Loyaliteiten zijn liefdesbanden, diep verankerd op een onbewuste laag. Ze verbinden je met je familie en de gemeenschappen erom heen.
Deze gebondenheid zet onzichtbare dynamieken in beweging.
Dat zie je terug in hoe jij nu je relaties aangaat. Die dynamieken een weerspiegeling van jouw plek in je systeem van herkomst. Je deed wat destijds nodig was om erbij te horen.
Persoonlijke ontwikkeling is jezelf ontmoeten. Met vragen als:
“Wie” ben ik”
“Wie ben ik in de ogen van jou”.
Betrokkenheid en risico
Het familiesysteem drijft op onderlinge betrokkenheid en liefde. Vervuld van belofte én risico.
De belofte van veiligheid
Het risico van afwijzing of buitensluiting
Die dualiteit maakt je ontvankelijk voor plekverwisseling en vervorming van loyaliteit. Over plekverwisseling en magische liefde lees je in een andere blogs.
In dit blog zoom ik in op de horizontale en verticale loyaliteit en de 4 vervormingen daarvan. Overdreven – Gespleten – Negatief – Onzichtbaar.
Horizontaal versus verticaal
Verschil tussen generaties en gelijkwaardigheid
Horizontale en verticale is ontleend aan de contextuele therapie. Een therapie die handelt over de dynamische verbondenheid van een persoon met zijn relaties. Iedereen is lid is van een familiesysteem. Ieder lid heeft in dat systeem een eigen unieke plek.
Verticale loyaliteit:
De loyaliteit tussen generaties: Groutouder-Ouder-Kind. Deze relaties zijn onomkeerbaar.
Horizontale loyaliteit speelt zich af tussen eenzelfde generatie.
Partnerrelatie, vriendschapsrelatie of collegiale banden. Relaties op basis van wederkerigheid. Er is gelijkheid in wederzijdse verplichtingen en rechten.
Projecties in werk en relaties
Verticale loyaliteitsbanden zijn diep geworteld. Je ziet en voelt de spanning opborrelen als deze liefdesband er niet openlijk mag zijn.
In mijn aanbod “RELATIE IN BALANS” werk ik met deze verticale (en horizontale) loyaliteit.
Wat neem jij mee uit je vorige relatie? Welke oude bindingen leiden tot projecties? Projecties die je ook van toepassing zijn in de relatie met je collega’s. Elke relatie biedt kansen. Kansen om te helen wat ooit uit verbinding is geraakt. Dit geldt (dus) niet alleen voor partnerrelaties.
Vervormingen van loyaliteit
Elke loyaliteit heeft een zwakke kant. En een krachtige kant. Soms raakt de loyaliteit vervormd, Jij bent klem komen te zitten in je familiesysteem. Op een plek in het oudersysteem terecht gekomen.
Jouw vervorming van loyaliteit wordt door een ander wellicht als kwaliteit ervaren: Geen nee kunnen zeggen. Meer verantwoordelijkheid nemen dan je toekomt. Past precies bij “We verwachten geen negen tot vijf mentaliteit” uit de tweede paragraaf.
In een andere vervorming is uithoudingsvermogen de grote kracht. Het snel zien van beide kanten van een medaille. Mét inlevingsvermogen.
Het kind dat geen kind kan zijn, gekleed in de kleding van de volwassene
Overdreven loyaliteit (parentificatie)
Parentificatie is identificatie met de plek van ouders, Van een of beide. De oorzaak ligt in overbelasting van de ouder(s). Tijdelijk, of structureel in de vorm van een zwaar levenslot van ouder(s) en/of grootouder(s).
Identificeren is het je toe-eigenen van ander zijn lot met de onbewuste beweging om die plek over te nemen.
In het voortdurend scannen hoe het met je ouder(s) gaat ben je alert geworden. Alert op de last van een ander. Jouw groot verantwoordelijkheidsgevoel krijgt veel voor elkaar. Veel doen geeft je het goede gevoel. Hulp vragen is lastig. Zorg voor een hogere rangorde gaat als vanzelf.
Wat te doen?
Aanvaarden dat jij het niet alleen hoeft te doen
Meer zorg voor jezelf (mentaal en lichamelijk)
Grenzen stellen in verantwoordelijkheden
Minder gericht zijn op ‘voorkomen wat fout gaat’
Loyaal aan het een is disloyaal naar de ander. Verscheurd worden.
Gespleten loyaliteit (triangulatie)
Kun je even loyaal zijn naar beide ouders? Of gaat loyaliteit naar de een ten koste van de ander. Dat laatste brengt je in een spagaat. Je hebt het gevoel dat jij de relatie moet redden.
Helemaal als ouders, omdat ze er samen niet uitkomen, afzonderlijk steun zoeken bij jou.
Dit veroorzaakt een innerlijk strijd. Loyaal naar de een is tegelijkertijd dis-loyaal zijn naar de ander. Alsof je altijd een van de twee in de steek laat.
Zijn er op de werkvloer meerdere leidinggevenden? Een beetje spanning tussen hen, geeft jou stress.
Wat te doen?
Zoek momenten waarop de liefde wél stroomde tussen je ouders
Herstel je afbakening
Sta op je eigen plek
Gebruik je Volwassen ego-positie om keuzes te maken
Weet: Kiezen is de helft verliezen
Je zelf beperken en klein houden. Uit trouw.
Negatieve loyaliteit
Hoe kan er geluk bestaan als er zoveel lijden is? Het zware lot van ouders rustend op kinderschouders activeert het ondermijnen van eigen gezondheid en succes van het kind.
In gebonden zijn aan het lot van je ouders blijf je hun trouw. Een onuitgesproken belofte: Ik kom niet verder dan jullie.
Een bijzondere dynamiek waardoor je niet je volle potentie gebruikt. Het is moeilijk om in het licht te staan. Lastig om successen te vieren. In de onderlaag zit woede. Je hebt je eigen geluk op moeten geven.
In je werk blijf je vooral zoeken naar verbeterpunten. Alsof er een taboe rust op positieve ervaringen.
Wat te doen?
Buig voor het lot van je ouders
Neem je eigen leven met alles wat erbij hoort
Vier successen
Professioneel: Sluit de pijn van andere in zonder het te dragen
Onzichtbaar verbonden met wat er niet mocht zijn
Onzichtbare loyaliteit
Als kind kun je ‘weten’ dat iets in het systeem werd buitengesloten. Er treedt dan een identificatie op met dat ‘iets’. Zodat het een plek krijgt in het systeem. Dat ‘iets’ kan een geheim zijn, een trauma, een verzwegen persoon. Er werd in ieder geval niet over gesproken.
Onzichtbare loyaliteiten zijn beklemmend. Er moet ‘recht gedaan worden’. Maar niemand weet waar recht aan gedaan moet worden. Het vertroebelt de onderlinge communicatie.
Onzichtbare loyaliteit is moeilijk vast te pakken. Een leidinggevende met deze dynamiek strijdt een strijd die niet de zijne is.
Wat te doen?
Erken wat buitengesloten was
Geef het een plek (ook generaties later)
Zet innerlijke onrust om in kwaliteit
Professioneel: Wees nieuwsgierig naar wat in het verleden van een organisatie nog meespeelt
“Wat je uit liefde op je hebt genomen, mag je later met liefde weer teruggeven aan wie het werkelijk toebehoort.”
Loyaliteit vraagt professionele én persoonlijke aandacht
Loyaliteit is geen karaktereigenschap, maar een liefdesband. Een dynamiek die raakt aan jouw plek in je familiesysteem én aan je plek op je werk.
Het vraagt bewustzijn om te zien waar:
Jouw loyaliteit vervormd is geraakt
Je een plek hebt ingenomen die niet de jouwe was
Je mag loslaten wat niet van jou is
Samenvattend: Loyaliteit als ingang naar jezelf
Loyaliteit en plek zijn een krachtige ingang voor zelfonderzoek. Loyaliteit is een liefdesband – maar wel een met een grens. En het juist op dat snijvlak waar de spanning ontstaat. Daar wordt in de schaduw geplaatst wat niet aangekeken mag worden. UYit liefde. Uit trouw.
Wil je onderzoeken welke vormen van loyaliteit in jouw leven spelen?
Schaamte houdt je klein, autonomie geeft vrijheid. Vaak zit je vast in één kant: aanpassen of jezelf isoleren. De oplossing ligt in het balanceren tussen beide. Door schaamte bewust te voelen en autonomie stapsgewijs te versterken, kun je vrijer leven. Dit blog biedt inzichten én een praktische oefening.
Jezelf zijn in je relatie is niet vanzelfsprekend. Onbewuste patronen, overlevingsstrategieën en familieloyaliteiten beïnvloeden je plek. Systemisch werk helpt deze dynamieken zichtbaar te maken. Door bewustwording en erkenning van wat speelt, kun je oude patronen doorbreken en je relatie versterken, met meer ruimte voor wie jij werkelijk bent.
Het is eigenlijk best logisch allemaal. En toch….. er is lev voor nodig om het leven ten volle te nemen. En lev om door de loyaliteit heen op onderzoek te gaan. Uit je bubbel om antwoord te vinden op “Waarom-vragen”. Om zicht te krijgen op helderheid.
Een blog over bubbel en familieopstelling. En hoe ze bij elkaar horen.
