
Maak ruimte voor jezelf: Hoe je jouw plek in het systeem terugvindt
Plek
Niet mijn
Verlies, aanpassen, schikken
Leer je plek nemen
Ruimte
Inleiding: Alles voor harmonie
Zeg jij vaak JA terwijl je vanbinnen een duidelijke NEE voelt? Voel jij je voortdurend verantwoordelijk voor anderen? Schik je je automatisch naar de wensen van je omgeving? Misschien merk je dat je harmonie wilt bewaren, zélfs als dat betekent dat je jezelf wegcijfert.
Als dit herkenbaar is, herken je vast iets van jezelf uit de onderworpen structuur. Deze structuur wordt gekenmerkt door een patroon van aanpassen, schuldgevoelens en het niet innemen van je eigen plek. In dit blog ontdek je hoe deze dynamiek werkt, hoe ze ontstaat, én belangrijker nog, hoe je meer ruimte kunt maken voor jezelf. Op je eigenlijk plek.
Wat is de onderworpen structuur?
De onderworpen structuur draait om een innerlijk conflict: je wilt NEE zeggen, maar je zegt JA. Jouw focus ligt op het ontzien van anderen, zelfs als dit betekent dat je je eigen behoeften opzijzet.
Je schikt je naar autoriteit, vermijdt conflicten en probeert harmonie te bewaren, ook al kost dat je energie. Vaak voel je je schuldig als je iets voor jezelf doet. Dit gedrag is niet zomaar ontstaan, maar komt voort uit diepere lagen van je familiesysteem en je persoonlijke geschiedenis.
Hoe ontstaat de onderworpen structuur?
De oorsprong van de onderworpen structuur ligt vaak in je jeugd. Misschien voelde je je verantwoordelijk voor het geluk van je ouders of moest je als kind op jonge leeftijd emotioneel of praktisch inspringen. Vanuit liefde ben je dan de last van anderen gaan dragen. Maar door die verantwoordelijkheid op je te nemen, verliet je je eigen plek in het familiesysteem.
Systemische dynamiek
- 1. Verantwoordelijkheid overnemen
Als derde kind bijvoorbeeld, kun je onbewust de verantwoordelijkheden van je oudere broers of zussen overnemen, of zelfs de rol van een ouder invullen. Dit gebeurt vaak uit liefde en loyaliteit.
- 2. Ruimte innemen voor de ander
Je voelt de pijn of last van een ander en wilt die wegnemen. Maar door de plek van die ander in te nemen, raakt het systeem uit balans. De ander kan zijn eigen verantwoordelijkheden niet volledig dragen en jij raakt uitgeput.
Praktijkvoorbeeld: Marieke’s verhaal
Marieke, 42 jaar, groeide op in een gezin waarin haar moeder vaak ziek was. Al vanaf haar achtste nam ze huishoudelijke taken over en zorgde ze voor haar jongere broers. Ze werd geprezen om haar zorgzaamheid en verantwoordelijkheid.
Als volwassene merkt Marieke dat ze zich schuldig voelt wanneer ze tijd voor zichzelf neemt. Ze heeft moeite om haar eigen behoeften serieus te nemen en zegt zelden NEE, zelfs als ze zich overbelast voelt. Haar relaties lijden hieronder omdat ze wrok opbouwt tegenover de mensen voor wie ze zorgt.
Door systemisch werk ontdekte Marieke dat ze onbewust de plek van haar moeder had ingenomen. Ze leerde haar eigen grenzen aan te geven en haar plek als kind in het systeem terug te vinden. Dit gaf haar de ruimte om zichzelf te ontwikkelen zonder voortdurend verantwoordelijk te zijn voor anderen.
“Je eigen plek innemen geeft balans in je leven en creëert gezonde verbindingen met anderen.”
Wat gebeurt er als je jouw plek verlaat?
Wanneer je jouw plek in het systeem verlaat en verantwoordelijkheden van anderen overneemt, ontstaat er disbalans. De gevolgen hiervan kunnen zich op meerdere vlakken manifesteren:
- 1. Verlies van levenskracht
Door de lasten van anderen te dragen, put je jezelf uit. Het continu wegcijferen van je eigen behoeften kost energie en kan leiden tot vermoeidheid of zelfs fysieke klachten.
- 2. Gebrek aan eigenheid
Je raakt verwijderd van wie je bent en wat je zelf nodig hebt. Dit kan een gevoel van leegte of ontevredenheid geven.
- 3. Onderdrukte woede
Wanneer je jezelf steeds op de laatste plaats zet, kan onbewuste woede ontstaan. Die woede wordt vaak niet geuit, maar manifesteert zich in subtiele wrok, passief-agressief gedrag of een gevoel van onrechtvaardigheid.
Praktische stappen om ruimte te maken voor jezelf
- 1. Erken je patroon
Bewustwording is de eerste stap naar verandering. Vraag jezelf af:
- In welke situaties zet ik mezelf structureel op de laatste plaats?
- Wat voel ik als ik aan mijn eigen behoeften denk? Schuld, angst, of misschien boosheid?
Door deze vragen eerlijk te beantwoorden, krijg je meer inzicht in je gedrag.
- 2. Zeg NEE met liefde
Grenzen stellen hoeft niet hard of confronterend te zijn. Je kunt bijvoorbeeld zeggen:
- Ik begrijp dat je dit nodig hebt, maar ik kan hier nu niet aan voldoen.
- Ik heb nu even tijd voor mezelf nodig.
Dit kan in het begin ongemakkelijk voelen, maar door consistent te oefenen, bouw je zelfvertrouwen op.
“Grenzen stellen is geen egoïsme, maar een manier om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen welzijn.”
- 3. Vind je eigen plek
Systemisch gezien is het essentieel dat iedereen zijn eigen plek inneemt. Stel jezelf de vraag:
- Sta ik op mijn eigen plek in mijn familiesysteem?
- Neem ik verantwoordelijkheden over die niet van mij zijn?
Een opstelling of systemische coaching kan ik je helpen om dit te onderzoeken en je plek terug te vinden.
- 4. Beweeg en voel je lijf
Fysieke beweging helpt om onderdrukte emoties zoals woede en verdriet los te laten. Denk aan:
- Dansen of joggen om spanning te ontladen.
- Yoga om contact te maken met je lichaam.
- Schrijven om je gevoelens te uiten.
Praktijkvoorbeeld: Marieke’s stappen
Marieke begon met het uitspreken van haar grenzen, zoals “Nee, ik kan vandaag niet koken, want ik heb tijd voor mezelf nodig.” Ook volgde ze yogalessen om haar lijf beter te voelen en leerde ze in een opstelling dat haar schuldgevoel niet van haar was, maar uit haar familiesysteem kwam. Deze inzichten gaven haar vrijheid.

Conclusie: Maak ruimte voor jezelf
De onderworpen structuur laat zien hoe diepgewortelde patronen je leven en relaties kunnen beïnvloeden. Maar het goede nieuws is dat je jouw eigen plek kunt terugvinden en ruimte voor jezelf kunt creëeren.
Het gaat er niet om de ander in de steek te laten, maar om verantwoordelijkheid te dragen voor je eigen leven. Door je grenzen te bewaken, NEE te leren zeggen en je plek in te nemen, creëer je niet alleen meer energie voor jezelf, maar ook gezonde verhoudingen met anderen. (Lees hier over grenzen stellen én het stappenplan)
Wil jij ontdekken hoe je meer ruimte kunt maken voor jezelf?
Systemisch coaching kan je helpen om inzicht te krijgen in je patronen en stappen te zetten naar meer autonomie. Neem contact op voor een gratis telefonisch kennismakingsgesprek en ontdek wat ik voor jou kan betekenen.
Heb het goed,
Joan
Meer lezen over karakterstructuren?





