Je eigen plek innemen: Hoe je loskomt van de slachtoffer- en daderrol
Mijn
Plek innemen
Waar ik sta
Niet kleiner, niet groter
Aanwezig
Kun jij jouw plek innemen?
Ik weet niet hoe het voor jou is, maar ik heb momenten in mijn leven gehad waarin ik het gevoel had dat ik niet helemaal aanwezig was. Alsof ik ergens aan de zijlijn stond te wachten, in plaats van midden in mijn eigen leven.
Soms voelde ik me machteloos, gevangen in omstandigheden waar ik geen invloed op leek te hebben. Op andere momenten was ik juist degene die de touwtjes in handen nam, misschien zelfs iets té veel.
Een energievretende dynamiek
Pas later begon ik te begrijpen dat deze gevoelens niet op zichzelf stonden, maar deel waren van een diepere dynamiek: die van slachtofferschap en daderschap.
Misschien herken jij dit ook. Dat je je klein voelt in bepaalde situaties, alsof je stem niet telt. Of dat je juist altijd de verantwoordelijkheid op je neemt, omdat er anders niets gebeurt. In beide gevallen neem je niet écht je eigen plek in. Je past je aan een oud patroon aan, een systeem dat ooit veilig voelde, maar nu niet meer werkt.
Laten we hier eens dieper induiken. Misschien ontdek je onderweg wel iets over jezelf.
“Je eigen plek innemen betekent niet groter of kleiner zijn dan je bent, maar simpelweg de ruimte vullen die voor jou bedoeld is.”
Wat betekent het om je eigen plek in te nemen?
Je eigen plek innemen klinkt simpel, maar in de praktijk is het vaak een worsteling. Het betekent dat je de ruimte die voor jou is bedoeld, werkelijk vult. Dat je je niet langer kleiner maakt dan je bent, maar ook niet groter. Dat je verantwoordelijkheid neemt voor jezelf, zonder die af te schuiven op een ander of het leven.
Als je écht op jouw plek staat, voel je dat. Er is rust, stevigheid, een diep weten: hier hoor ik te zijn. Maar wanneer je vastzit in een dynamiek van slachtofferschap of daderschap, voelt het juist alsof je steeds uit evenwicht wordt gehaald. Alsof er iets wringt in je relaties, in je werk, in jezelf.
Waarom gebeurt dit? En misschien nog belangrijker: hoe kom je eruit?
De slachtofferhouding: Het gevoel dat het leven jou overkomt
Ik ken de slachtofferhouding van binnenuit. Er waren periodes waarin ik wachtte op verandering. Wachtte op erkenning. Wachtte tot iemand zou zien hoe moeilijk het voor me was. En ja, soms was er onrecht, soms had ik gelijk. Maar zolang ik bleef wachten, gebeurde er niets.
Een slachtofferhouding kan subtiel zijn. Misschien herken je dit:
- Machteloos voelen en het idee hebben dat anderen je tegenhouden.
- Erkenning of verandering verwachten van buitenaf.
- Een oorzaak buiten jezelf zoeken voor je gevoelens of situatie.
- Twijfelen aan je eigen kracht en vermogen om dingen te veranderen.
Wat houdt je tegen?
Wat ik zelf leerde, is dat slachtofferschap me beschermde tegen iets waar ik eigenlijk bang voor was: verantwoordelijkheid nemen. Want zodra ik écht zou erkennen dat ik mijn eigen keuzes kon maken, betekende dat ook dat ik niet langer anderen kon aanwijzen als oorzaak van mijn pijn. Dat was confronterend. Maar het was ook bevrijdend.
Als je in de slachtofferrol blijft hangen, geef je jouw kracht weg. Je wacht, hoopt, verlangt – maar je beweegt niet. Je blijft een kind dat kijkt naar de wereld alsof die iets schuldig is. Maar hoe pijnlijk sommige ervaringen ook zijn geweest, de enige die jou kan bevrijden, ben jij zelf.
De daderhouding: De drang om de controle te houden
Dan is er de andere kant: daderschap. Misschien voel jij je hier meer in thuis. Of ben jij altijd degene die de leiding neemt, die zorgt, die oplost. Misschien voel jij je ongeduldig wanneer anderen zich zwak of hulpeloos opstellen.
Ik heb zelf ook momenten gehad waarop ik dacht: Als ik het niet doe, gebeurt het niet. Of: Waarom zou ik wachten? Ik neem gewoon het heft in handen.
Het lijkt krachtig, maar in werkelijkheid is het ook een overlevingsstrategie. Achter een daderhouding zit vaak een diepgewortelde angst om de controle te verliezen. De angst om machteloos te zijn, om afhankelijk te worden, om geraakt te worden door de pijn die je ooit hebt gevoeld.
Hoe herken je deze houding?
- Snel de leiding nemen, zelfs als dat niet jouw taak is.
- Frustratie of irritatieJe voelen bij mensen die ‘zwak’ lijken.
- Je verantwoordelijk voelen voor anderen, soms meer dan voor jezelf.
- Eigen kwetsbaarheid vermijden door sterk en daadkrachtig te zijn.
Wat houdt je tegen?
Als je altijd in de daderrol zit, sta je niet écht op je eigen plek. Je staat op de plek van een ander. Misschien heb je ooit geleerd dat het veiliger is om de leiding te nemen dan om afhankelijk te zijn. Maar zolang je die rol blijft vasthouden, ontzeg je jezelf iets essentieels: echte verbinding.
Jouw kracht ligt niet in controle, maar in overgave aan wat er werkelijk is – inclusief jouw eigen onzekerheden.
“Zolang je in de slachtofferrol wacht op verandering, geef je je kracht weg. De enige die jou kan bevrijden, ben jij zelf.”
De dynamiek tussen slachtoffer en dader: Hoe deze rollen elkaar voeden
Wat ik ontdekte, is dat slachtoffer- en daderhoudingen elkaar voeden. Een slachtoffer heeft een dader nodig om zich slachtoffer te voelen. Een dader heeft een slachtoffer nodig om zich machtig te voelen. En het pijnlijke is: we wisselen soms ongemerkt van rol.
- Omdat jij je misschien slachtoffer voelt in je relatie, maar ben je dader op je werk.
- Of misschien voel je je machteloos naar je ouders toe, maar dwingend naar je kinderen.
- Misschien voel je je slachtoffer in conflicten, maar manipuleer je vervolgens subtiel om toch gelijk te krijgen.
Het is een dans die zich blijft herhalen – tot je besluit eruit te stappen.
Uit de dynamiek stappen: Je échte plek innemen
De sleutel is verantwoordelijkheid. Niet de verantwoordelijkheid om alles te dragen, maar de verantwoordelijkheid om jezelf te dragen.
Wat jij kunt doen:
- 1. Onderzoek jouw rol. Wees eerlijk naar jezelf: in welke situaties voel jij je slachtoffer? Waar neem jij de daderhouding aan? Dit herkennen is de eerste stap.
- 2. Neem je kracht terug. Als je vaak in de slachtofferrol zit: welke keuzes kun jij nú maken? Waar kun je jezelf meer serieus nemen?
- 3. Geef verantwoordelijkheid terug. Als je de neiging hebt om dader te zijn: waar draag jij te veel? Wat mag een ander zelf oplossen?
- 4. Sta in jouw eigen plek. Niet boven iemand. Niet onder iemand. Gewoon op jouw plek. Zonder excuses, zonder bewijsdrang.
- 5. Durf te voelen. Waar de dynamiek ooit begon, zit vaak oude pijn. Die kan pas helen als je bereid bent hem echt te voelen.
Je hoeft niet meer te wachten
Ik geloof dat iedereen zijn plek heeft. Dat jij jouw plek hebt. Maar niemand kan die voor jou innemen. Dat kun je alleen zelf.
Dus waar sta jij? Voel je dat je nog aan de zijlijn staat? Of durf je de stap te zetten, de verantwoordelijkheid te nemen en te zeggen: Dit is mijn plek. Ik ben hier. Ik vul deze ruimte, gewoon omdat ik besta.
Jouw plek wacht op jou.
Misschien is de tijd gekomen om jouw unieke PLEK eindelijk onvoorwaardelijk in te nemen.
Meer lezen? Deze blogs zijn wellicht voor jou interessant:
Macht verloren, alles verloren?
In dit blog verken ik de relatie tussen macht en controle, en hoe deze onze emoties en gedrag beïnvloeden. Ik duik in de psychologische drijfveren achter onze controlebehoefte en bespreek de dramadriehoek als model om deze dynamieken te begrijpen. Praktische tips helpen je om gezonder met controle om te gaan en je eigen plek te kunnen innemen
Ken jij jouw plek? Over ordening, energie en systemisch evenwicht
Sta jij op jouw plek? In systemisch werk draait alles om ordening. Als je van je plek gaat, raakt de balans verstoord en ontstaan conflicten, stress en energieverlies. Door patronen te herkennen en los te laten wat niet van jou is, kun je jouw plek innemen en rust ervaren.
Ik kan niet bij mijn gevoel – Uit je hoofd en in verbinding
Leven in je hoofd creëert afstand tot je emoties, wat leidt tot stress, leegte en vermoeidheid. Door stilte, lichaamsbewustzijn, schrijven, geduld en verbinding te zoeken, kun je opnieuw contact maken met je gevoel. Dit proces bevordert rust, intuïtie en authentieke relaties.
Neem tijd en wees mild voor jezelf.
Het familie-geweten spreekt: Loyaliteit, tradities en zelfbewustzijn
Het familiegeweten bevat ongeschreven regels die onze loyaliteit en gedrag binnen de familie sturen. Dit biedt veiligheid, maar kan persoonlijke vrijheid beperken. Bewustwording helpt om de balans te vinden tussen tradities en zelfontwikkeling, waardoor ruimte ontstaat voor verbinding met zowel jezelf als je familie