Schuld en Onschuld
twee zijden van dezelfde medaille
die alleen in samenhang
bijdragen aan jouw energie
Een blog over handen wassen. Over verschoond blijven. Verschoond van schuld.
Een unheimisch gevoel
Beladen woorden in mijn praktijk zijn de woorden schuld en onschuld. In vrijwel alle gesprekken waar deze woorden vallen is een toelichting vereist. Soms als vraag gesteld, vaker door middel van een non-verbale vragende blik. Schuld is doorgaans omkleed met een unheimisch gevoel. Iets wat je liever wilt vermijden. Schuldig zijn wordt meestal gelijkgetrokken met veroordeelt worden. Buitengesloten en afgewezen. Er is niets ergers dan geen lid meer kunnen zijn van de groep waartoe je behoort. Schuld mag er daarom bij voorkeur niet zijn! Liever blijf je onschuldig.
Het verleggen van schuld
De veroordeling van Jezus en de daaropvolgende kruisiging is een bekend bijbels verhaal wat jaarlijks tijdens Pasen wordt herdacht. De Romeinse heersers en veel joden wilden af van de lastpak en onruststoker. Pilatus, de Romeinse gouverneur, wilde echter voorkomen dat de kruisiging van Jezus tot ernstige onlusten zou leiden. Hij zette daarom een slimme strategie in. Laat het Joodse volk zélf beslissen wat er moest gebeuren met Jezus. Voor Pilatus toch nog onverwacht eisten de Joden de kruisiging van Jezus. Door de schuld bij de ander te leggen kon Pilatus zijn handen in onschuld wassen.
Onschuld houdt je ingesloten
Je handen wassen in onschuld. Als je daartoe besluit laat je weten geen verantwoordelijkheid te willen dragen. Wellicht zelfs elke betrokkenheid ontkennen. Het is daarom verhelderend om voor je zelf te onderzoeken waar jij je handen in onschuld wast of hebt gewassen. Maak het niet te groot. Een leugentje om ‘bestwil’ is al een voorbeeld van onschuldig blijven. Onschuldig blijven, opdat je niets te verwijten valt. Dat je ingesloten kunt blijven in de veiligheid van de groep. Wel of geen verantwoordelijkheid nemen heeft zijn weerslag op jouw (gevoel van) persoonlijke veiligheid.
Staan voor je overtuiging
Neem nu deze uitspraak: “Ik vind het een mooie gedachte dat iedereen op aarde een aantal persoonlijke lessen heeft te leren. En dat iedereen zelf heeft gekozen waar hij is geboren.” Het feit dat je benoemt dat het ‘een gedachte’ is houdt je onschuldig. Immers zodra je iets van weerstand/afwijzing voelt bij de ander, dan refereer je aan het feit dat het maar een gedachte is. Heel veilig. Want je wordt niet ‘aangevallen’ om een gedachte. Door te zeggen: “Voor mij staat vast dat……”. Neem je een duidelijk standpunt in. Het is jouw overtuiging waar je voor staat. Staan voor je overtuiging is schuld nemen.
Geven en nemen in balans
Geven en nemen in balans. Het is een van de principes die gelden in systemisch werken. Een principe die bijdraagt aan het kunnen stromen van de energie in het systeem. Door te nemen laadt je een schuld op jezelf. Een schuld die wordt voldaan door iets terug te geven. Het liefst iets meer dan je hebt ontvangen. Want, dan ben jij onschuldig en heeft de ander een schuld aan jou. Telkens iets meer geven dan je ontvangt brengt een beweging, energie, op gang. Niet kunnen aannemen wat wordt gegeven betekent geen schuld willen nemen. Jij blijft onschuldig en de energie stokt.
Onschuld? Eigen veiligheid eerst
Veiligheid is een sterke interne, onbewuste drijfveer. Onschuld is voedend voor jouw veiligheidsgevoel. Ontzeggen van die voeding is echter je onveiligheid vergroten. En vervolgens ontstaan er onbewust patronen waarin jij de ruimte bij de ander laat. Waar jij een stapje terug doet. De deugd van bescheidenheid omarmend. Zodat jij onschuldig kunt blijven. In je bescheidenheid voel jij je goed. Je hebt immers oog voor de noden van de ander. Dat jij jouw verlangen projecteert op de ander, dáár bij jij je niet van bewust. In je onschuld voel jij je verheven en goed. En knaagt het van binnen. Wie is er voor mij?
Het zit tussen je oren
Schuld en onschuld. Twee zijden van dezelfde medaille. Hoewel het een levensbeweging is, een beweging die stroomt, brengt het velen niets meer dan een kramp. Een verstijving. Een tegenhouden of inhouden van de energie laat deze stollen. En gestolde energie zet zich vast in het lichaam. Wordt zichtbaar in allerlei klachten en symptomen die geen aantoonbare medische grond hebben. Het “zit tussen de oren” wordt er dan wel gezegd. Maar hoe kan de pijn in je benen of voeten, die je écht wel voelt, nu tussen de oren zitten? Welke schuld vermijd je nu?
Onschuld: Ongezegd laten
Iets ongezegd laten. Negeren. Uitsluiten. Buitensluiten. Niet willen accepteren. Het zijn allemaal vormen van onschuldig willen blijven. Jezelf ontslaan van een misschien pijnlijke verantwoordelijkheid. Omkleed met goed klinkende excuses als: “Het is maar beter zo”. “Het heelt wel in de tijd”. “Het is niet aan mij om dit aan te roeren” (aan wie dan wel?). Grote kans dat je geen schuld op je wilt nemen uit angst. Angst voor afwijzing. Of angst voor de emoties van de ander. Angst voor de beschuldiging van bemoeial. Inderdaad, het gaat doorgaans over angst. Misschien wel de grootste rem op LEVEN.
Miskennen door ontkenning van het leven
Je handen wassen in onschuld. Ik heb in dit blog met heel verschillende voorbeelden duidelijk gemaakt hoe schuld en onschuld hoort bij het leven. En dat miskennen van deze dynamiek daardoor ontkennen van Leven is. Bijzonder toch? Hopelijk helpt dit blog jou te ontdekken hou jij je verhoudt tot schuld en onschuld. En welke rol angst in je leven speelt. En de invloed hiervan op jouw energie. Of je energiek bent of juist futloos omdat jouw energie telkens opnieuw weglekt.
Het systeem zoekt manieren om weer heel te zijn. Symptomen zijn er om jouw te laten zien.
Spoiler: Dit is geen handleiding
Wat zou er pijnlijker kunnen zijn. Er niet bij mogen horen. Buiten de groep vallen. De reden kan divers zijn. Ook hoe het buitensluiten ontstaat. Misschien wordt jij wel buitengesloten. Of maak jij jezelf schuldig aan uitsluiting. Terwijl jij er van overtuigd bent ‘het goede’ te doen. Wat je weer onschuldig maakt. Je kunt ook jezelf buiten de groep sluiten. Op een manier alsof jij wórdt buitengesloten. Als je een handleiding voor uitsluiting verwacht zal ik je teleurstellen. Wel geef ik inzicht. Wat betekent buitensluiten vanuit systemisch perspectief.
Het systemisch perspectief
Het systeem is de context waarin je (aanwezig) bent. In het familiesysteem is de familie de context. Het team waarin je werkt is een systeem. De overkoepelende organisatie van het team is een systeem op zich. Jij maakt deel uit van verschillende systemen. Soms overlappend. In het systeem kun je zien hoe deelnemers zich verhouden. Maar de onderstroom bepaalt de richting van het systeem. Wat zich onzichtbaar afspeelt in het systeem wordt de onderstroom genoemd. Je voelt dat er iets is. Je kunt er alleen geen vinger opleggen. ‘Stroomt’ het niet? Terugkerende problemen? Het is tijd voor het onderzoeken van de onderstroom.
Laat de energie maar stromen
Het familiesysteem wijkt af van overige systemen. Op een belangrijk punt. Jij blijft namelijk altijd lid van jouw familiesysteem. Overige systemen kún jij verlaten*). Het familiesysteem wordt ook wel ‘systeem van herkomst’ genoemd. Is het systeem gezond? Dan kan de energie in het systeem volop stromen. Er zijn aan een aantal systemische principes voldaan. 1. Iedereen en alles behorend tot het systeem hoort erbij. 2. Iedereen heeft een eigen unieke plek. 3. Er is balans in geven en nemen in het systeem. Deze drie principes worden Binding, Ordening en Balans genoemd.
Als niet iedereen erbij mag horen
Buitensluiten is het onderwerp. Deel van het principe Binding. Je hebt gelezen dat energie stroomt als aan 3 principes wordt voldaan. Buitensluiten of uitsluiten heeft direct invloed op de energie van het systeem. Heb je weet van uitsluiting? Fijn! Stoppen heeft direct een positief effect. Was het maar zo gemakkelijk. Er is altijd reden om iemand of iets buiten te sluiten. En die reden is voor uitsluiters legitiem. Ook al kun je die legitimiteit betwisten. Bewust of onbewust buitensluiten? ‘Etnisch profileren’, ‘die-buitenlanders’, toeslagen-schandaal’, ‘de collega die altijd ziekelijk is’, de vijftig+-er’. De voorbeelden zijn (te) talrijk.
Onzichtbare invloed maakt het gevaarlijk
Wij mensen zijn groepsdieren. Hoe individueel we ook lijken te zijn. Je hebt de ander nog altijd nodig. Om te kunnen leven en te groeien in je levenstaak. Binnen de groep is er sprake van ongeschreven regels. Wil jij je daar niet aan conformeren? Dán worden pogingen tot uitsluiting in gang gezet. Dat kán heel bewust en aan de oppervlakte zichtbaar zijn. Maar misschien nog vaker onbewust en verborgen in de onderstroom. Dan is het onzichtbaar. En met veel invloed. Een gevaarlijke combinatie voor de energie in het systeem.
Ze geven het onzichtbare weer
Problemen laten zich vaak als symptomen zien. Steekt het probleem telkens opnieuw de kop op? Onmogelijk met reguliere liggende aanpak op te lossen? Symptomen zijn veelal chronisch. Ze geven weer wat je juist niet ziet. Zie het symptoom als je probleem. Dan is het logisch dat je dáár de oplossing voor zoekt. Zonder blijvend resultaat. Symptomen laten jou juist iets zien! Symptomen van een groot personeels verloop. Hoog ziekteverzuim. Resultaten die onverklaarbaar achterblijven. Het kán oplosbaar zijn. Tenzij het dus symptomen blijken te zijn. Maar hoe weet je dat?
Het effect is dramatisch
Buitensluiten en uitsluiten kent een risico. Welke ongeschreven regels ken jij in jouw team? En zijn dat ze allemaal? Deelnemer zijn in een groep gaat over lidmaatschap en leiderschap. Vervreemd raken in de groep gaat ten koste van kwaliteit en energie. Het systeem wil uitsluiting voorkomen. Zijn ‘wapen’ zijn de symptomen. Buitensluiten is de bescherming van de groep. “De Nederlandse identiteit” behouden betekent anderen uitsluiten. Het maakt je onschuldig. Roddelen bij de koffietafel gaat over uitsluiten. De voorbeelden zijn groot en klein. Het effect is altijd dramatisch.
Doorbreek de ban
Jij mag er niet bij zijn. Verdwijn! Maar als verdwijnen niet lukt. Omdat je financieel aan elkaar gebonden bent. Of omdat jouw organisatie een familiebedrijf is. Dan gaat onbewust uitsluiten soms over in bewust wegpesten. Weet dat iedereen beweegt in systemen. En elke beweging heeft weerslag op alle deelnemers van dat systeem. Onschuldig ten opzichte van de groep. Schuldig naar wat buitengesloten wordt. Geen gemakkelijke dynamiek. Doorbreek de ban. En merk hoe de energie in het systeem weer kan stromen.
*Aanvulling: Een oprichter van een onderneming kan zijn bedrijf verkopen en weggaan. Toch blijft hij als oprichter met het systeem verbonden.
Schuld en onschuld zijn dynamieken die onlosmakelijk met het leven zijn verbonden.
En hoe je onschuldig kunt blijven
In dit blog schrijf ik over schuld en onschuld. Er zijn verschillende invalshoeken mogelijk. Ik verduidelijk hoe schuld en onschuld een functie hebben. Hoe ze in polariteit aan elkaar gebonden zijn. De dynamiek van schuld en onschuld. Maar ook de betekenis van verantwoordelijkheid. De spagaat waar je in terecht kunt komen. En hoe schuld als een zware last in je lijf gaat zitten. Belofte schuld maakt schuld. Dus extra voorzichtig zijn met ‘beloven’? Ook neem ik overgenomen schuld mee in dit blog. Zou je wel onschuldig willen blijven?
Schuld is een verplichting
Door te geven en nemen begint de ervaring van schuld en onschuld. Wie geeft maakt aanspraak op iets. Wie neemt voelt een verplichting. Het is een patroon. Dat de uitwisseling van geven en nemen op gang brengt, Balans wordt bereikt als de gever neemt en de nemer geeft. Die balans brengt rust in het systeem. Als je iets krijgt verlies jij je onafhankelijkheid. En je onschuld. De schuld ervaar je als een hete aardappel. Een die je het liefst snel weer kwijtraakt. Schuld is de prijs die je betaalt voor aannemen. Zelf niets nodig hebben voelt als een opluchting. Jij bent immers niets verplicht.
Onschuldig blijven of nastreven
Wil je onschuldig blijven? Nastreven misschien? Dan doe je er goed aan om niets te nemen. Je bent dan immers ook niets verplicht. Besef wel, als je niet neemt ben je geen deelnemer. Sta je eigenlijk buitenspel. Je maakt je handen niet vuil. Het resultaat is een leeg gevoel. Ook al heb je rechtvaardiging gevonden om niet deel te nemen. Deze weigering om te nemen heeft in aanvang betrekking op de ouders. (Een of beide) Dit voorbeeld toont hoe energie stokt. Er is geen uitwisseling. Een deprimerende toestand van ontevredenheid is wat overblijft.
In een lastig parket komen
Het niet aan kunnen aannemen van ouders heeft gevolgen. Wat in deze relatie onmogelijk (b)lijkt ervaar je ook in andere relaties. Schuld en onschuld in nemen en geven blijft dan een thema. Je kunt onschuldig te blijven door aanspraak te maken op de ander. Door meer te geven dan je gekregen hebt. In relaties is dit nastreven van onschuld desastreus. Wel geven en niet willen ontvangen brengt de ander in een lastig parket. Er kan geen balans worden gevonden in de uitwisseling. Het maakt de relatie eindig. Het is niet meer op te brengen.
Verantwoordelijkheid nemen
Aan schuld en onschuld kleeft het woord verantwoordelijkheid. Schuld op je nemen is verantwoordelijkheid nemen. Het afwijzen van schuld daarentegen is je poging om onschuldig te blijven. Zodat je geen verantwoordelijkheid hoeft te nemen. Als je een belofte maakt neem je een schuld op je. Jij bent verantwoordelijk voor het nakomen van de belofte. Voor het erkennen van de schuld die je op je hebt geladen. Daarin kun je dus niet meer onschuldig zijn. Onschuldig (willen) blijven is het niet kunnen/willen nemen van verantwoordelijkheid.
De zware last van schuld
Schuld kun je als een enorme zware last ervaren. Een die je voelt in je lichaam. Meestal in je schouders en/of je rug. Beloftes kunnen op allerlei lagen worden gedaan. Belofte maakt schuld. Hoe de belofte tot stand is gekomen maakt verschil. Vanuit je Volwassene egopositie. Of vanuit je Kind-egopositie, of als kind. Bijv. De belofte van het kind om voor pappa te zorgen nu mama er niet meer is. Het is een belofte die ver reikt. Wat maakt dat het kind lastig kan nemen. Een belofte als magische taak. Onmogelijk in te lossen. Een zware last uit loyaliteit gedragen.
Overgenomen schuld
Een niet vereffende schuld in je systeem van herkomst. Je hebt er geen weet van. En toch draag jij een schuld uit jouw familiesysteem. Het leven voelt zwaar. Uitzichtloos. Zonder dat je er een vinger op kunt leggen waarom je die zwaarte voelt. Alle voorwaarden in je leven zijn zelfs goed ingevuld. Hoe kan dat toch. Alles wat er niet mag zijn wordt buitengesloten. En wat buitengesloten is wil ingesloten worden. Ook al is dit generaties later. Wat ingesloten moet worden klopt op de deur. En dat zou zomaar jouw deur kunnen zijn.
Dynamieken uit het leven
Schuld en onschuld zijn dynamieken die onlosmakelijk met het leven zijn verbonden. Onvermijdelijk wordt er een beroep gedaan. Neem je verantwoordelijkheid. Neem en geef in balans. Erken de schuld. Ook als die niet kan worden ingelost. Om de schuld die je draagt terug te geven als het niet jouw schuld is. Het is verhelderend om in een Lemniscaat de polariteiten te voelen. In een familieopstelling is schuld en onschuld een terugkerend thema. In een opstelling kun je zicht krijgen op helderheid. Hoe verhoud ik mij tot schuld. Hoe verhoud schuld zich tot mij. Krijg zicht op helderheid.
