Vrij geen pad zonder hindernissen bestrooit lef om leren Leven Verbondenheid.
Wanneer ben je vrij? En als je vrij bent, waarvan ben je dan bevrijd? Is vrij zijn, of vrijheid, utopisch? Inspiratie die gelijk begint met een aantal vragen, kan jou dat inspireren? Vragen kunnen stellen is een unieke eigenschap. Het besef dat er meer is dan je al weet, verrijkt.
Wanneer ben je vrij? Blijkbaar een lastige vraag. Het antwoord wat ik van haar kreeg was een opsomming van onvrijheden. Die ervaring lag voor op de tong. Dezelfde vraag nog een keer stellen creëerde even stilte. Toen dezelfde opsomming opnieuw dreigde, stelde ik haar de vraag voor de derde maal.
Iedereen is met alles verbonden. De opsomming van hierboven was vooral een afwijzing van die verbondenheid. Het werd niet zo uitgesproken, maar wat doorschemerde was dat vrij zijn vooral betekende: niet gehinderd worden door iets of iemand. Dan betekenis van vrijheid wordt dan: Onttrokken willen zijn van het grotere geheel.
Als vrij zijn betekent ‘doen wat jou goeddunkt’. Als het voor jou betekent ‘pakken wat jou toekomt’. Dan is dat schijnvrijheid. Ja, er zijn inderdaad voldoende voorbeelden om ons heen van die schijnvrijheid. Goed, even terug naar de vraag: Wanneer ben jij vrij? Lukt het jou inmiddels om die te beantwoorden?
Jezelf bevragen maakt innerlijke groei mogelijk. Jezelf bevragen is onzekerheid toelaten, het omarmen van ‘niet weten’. Dat is een kwetsbare positie om in te nemen. Het heeft ook iets van nederigheid. Omdat je beseft dat jij maar een onderdeeltje bent van het grotere geheel. Reflecterend op eigen doen en laten.
Vrij zijn, je zo voelen, gaat over autonomie. Jezelf kunnen zijn bereik je niet door je te verheffen boven de ander. Vrijheid zit niet in het weghalen van al wat jou beperkt. Vrijheid zit in het aanvaarden dat wat er is niet voor niets is. En je daartoe leren verhouden.
Een onbewust levensplan - met telkens opnieuw hetzelfde resultaat
In dit blog schrijf ik over script. Een begrip wat helpt om ons gedrag en interactiepatronen met anderen te duiden en beter te begrijpen. Wat is dan script? Is het fijn om te hebben of moet je er juist vanaf? In het kort verwijst script naar een mentaal patroon wat je hebt opgebouwd. Je zou het als je eigen handleiding kunnen beschouwen. Een handleiding waarin jij jouw verwachtingen hebt ‘beschreven’ hoe bepaalde situaties zullen gaan verlopen. Best handig. Je hoeft er niet meer over na te denken. Jouw reactie heb je immers ‘voor-geprogrammeerd’.
Verwachtingen en overtuigingen
Jouw script bestaat uit een set van overtuigingen. Je hebt deze al vroeg eigen gemaakt. Gekoppeld aan deze overtuigingen heb je verwachtingen aangenomen hoe sociale interacties zullen verlopen. En je gedrag is gekoppeld aan wat je verwacht dat er zal gaan gebeuren. Scripts kunnen daarmee nuttig zijn omdat ze je helpen om je gedachten en handelingen te structureren en te plannen. Je sociale interacties vanuit je eigen overtuiging en verwachting aangaan betekent dat je in script bent. De kans bestaat dat je ‘in script’ minder flexibel bent in de interactie met anderen.
Definitie: Het Script is het onbewuste levensplan waarmee mensen hun leven vormgeven en waartoe het jonge kind besluit als gevolg van ouderlijke programmering en ervaringen in zijn jeugd. Het is mogelijk om autonoom te leven, maar veel mensen leven om een (vermeende) opdracht van hun opvoeders uit te voeren.
Waar komt jouw script vandaan?
Het is interessant om te onderzoeken hoe onze scripts zijn ontstaan en hoe ze ons gedrag beïnvloeden. Soms zijn je scripts het resultaat van je opvoeding. Op een ander moment zijn ze het resultaat van een eigen ervaring en hoe je daarop hebt gereageerd. Het kan gebeuren dat je scripts conflicten veroorzaken met andere mensen in jouw leven. Vooral als anderen scripts hebben die niet goed aansluiten bij die van jou. Door bewust te worden van je scripts en hoe ze jouw gedrag beïnvloeden, kunnen je leren om deze te veranderen of aan te passen als dat nodig is.
Uit de praktijk
Elke keer als Gert-Jan deel gaat uitmaken van een nieuwe groep is dat voor hem een spannend moment. En ongemakkelijk. Hoe moet hij zich hier verhouden? Wat wordt er van hem verwacht? Hij weet het niet. En dát maakt hem onzeker. Hij trekt zich terug en wacht af welk spel er wordt gespeeld. Hij laat zich vervolgens meevoeren met de groep, En maakt zich klein. Pas als hij weet hoe ‘de hazen lopen’ komt hij uit zijn schulp. Vanaf dat moment probeert hij de controle te krijgen. Nu hij weet waar iedereen staat wil hij invloed uitoefenen op de groep. En weer is er een groep die dat niet accepteert.
Koos is werkloos geworden. Uit eigen beweging is hij gestopt met zijn eerste baan. Hij voelde zich onrechtvaardig behandelt. En dus was er geen andere keus dan te stoppen. Thuisgekomen werd zijn ontslag niet blij ontvangen. Maar dat deerde Koos niet. Hij kon immers niet anders. En met zijn arbeidsethos had hij zo weer werk, daar was hij van overtuigd. En inderdaad binnen twee weken had hij een nieuwe baan. Zie je wel! Als je je best maar doet. In zijn nieuwe baan werkte hij als een paard. Ook daar deed hij zijn uiterste best. En na twee weken lieten zijn collega’s hem links liggen.
Telkens een vergelijkbare uitkomst
Een script is een automatisme. Zonder dat je er bij na hoeft te denken voer jij in bepaalde situaties jouw bijpassende script uit. Dat is vaak erg handig en scheelt veel tijd. En omdat het script zo diep in jezelf aanwezig heb je er geen bewust weten van. Hoe jij reageert in een situatie is bepaald door jouw verwachtingen en overtuigingen rondom die situatie. Het gedrag wat je vervolgens (onbewust) laat zien is gebaseerd op verwachtingen en overtuigingen. Dat de uitkomst telkens gelijk is en niet altijd bevredigend, dat is gemakkelijk te wijten aan de ander.
Zo doen wij dat in onze familie
Een script, zeg maar jouw handleiding, is niet uit de lucht komen vallen. Ergens is er een moment of tijdvak geweest dat het uitleven van jouw script je heeft geholpen. Soms is jouw script een herhaling van wat zich al generaties lang op die manier wordt uitgevoerd. Trouw zijn aan je familiegeweten kan een bestaand script soms in stand houden. “Zo doen wij dat bij ons”. Ook kan het cultureel bepaald zijn hoe je handelt in bepaalde situaties.
Een combinatie van scripts
Een voorbeeld van een script in een familiesysteem is een script dat erop gericht is om conflicten te vermijden. Als er iets gebeurt wat leidt tot een mogelijk conflict, wordt er vooral geprobeerd dat op een of andere manier op te lossen of te negeren. In plaats van het rechtstreeks aan te pakken. Dit script is waarschijnlijk ontstaan uit een combinatie van onze individuele scripts en hoe we als gezin hebben geleerd om met conflicten om te gaan. Dit automatisch uitgevoerde script leidt telkens weer naar een zelfde uitkomst.
Uit gebaande paden stappen
Script is een begrip uit de Transactionele Analyse. Het is een hulpmiddel om om je gedrag en interacties met anderen beter te begrijpen en om je patronen te veranderen als dat nodig is. Door je eigen scripts te onderzoeken kun je leren om verwachtingen en overtuigingen te veranderen als blijkt dat deze niet realistisch of gezond zijn. Het is zeker een uitdaging om uit gebaande paden te stappen en je scripts te veranderen. En het begint altijd met bewust zijn. Bewust worden wat jouw script gedrag is. Wat is je script én wanneer gá je in script.
Emoties erkennen
Je kunt door reflectie en zelfonderzoek veel ontdekken over jouw scripts. Hoe ze zijn ontstaan en hoe ze jouw gedrag beïnvloeden. Feedback vragen aan anderen is ook een goede ingang om meer over jezelf te leren en te ontdekken. Een andere mogelijkheid is om met behulp van een coach/therapeut jouw scripts leren te identificeren en te begrijpen. En om tools te ontvangen hoe deze aan te passen. Door emoties te erkennen en te leren hoe we ze op een gezonde manier kunnen uiten, kun je jouw scripts veranderen en je beter voelen over jezelf en je relaties met anderen.
Werk-in-uitvoering
Ook jij bent in dit leven “werk-in-uitvoering”. Dat betekent dat het normaal is om te groeien en te veranderen. Niet persé gemakkelijk, maar wel met een mooie opbrengst. De valkuilen die je tegenkomt, jouw overlevingsmechanisme wat in actie komt zodra jij iets wilt veranderen, het zijn noodzakelijke leermomenten in jouw proces. En hoe beter jij jouw overleving- of bescherming mechanismes kent hoe beter jij in staat bent deze te pareren. Op weg naar meer autonomie.
Terugkrijgen wat de ander bij jou ziet. Jouw blinde vlek wordt in het licht gezet.
Ontmoeting en spiegels zijn verbonden
Deze website is gevuld met spiegels. Ze passen bij het thema: ‘Kom jezelf ontmoeten..’ Voor mij zijn ontmoeting en spiegel met elkaar verbonden. Een spiegel verdiept de ontmoeting. Stel jezelf maar eens de vraag: Wie ben ik? Wat is dan je antwoord? Weet wel dat jij meer bent dat wat je van jezelf kent. Ontdekken wie je bent is als een ontdekkingsreis. En als je ervoor open staat ontdek je telkens nieuwe delen van jezelf. Wat er van jou mag zijn ligt aan de oppervlakte. Of vlak daaronder. Je ervaart weinig interne weerstand om die delen van jouzelf aan te kijken. En er zijn echter ook delen van jou die zich minder gemakkelijk laten aankijken!
Gebroken spiegels vervormen het beeld
Het zijn de ongemakkelijke delen van jezelf die je afwijst. En dús in de spiegel opnieuw mag ontmoeten. Wat in die ontmoeting ontstaat laat zich raden. Het zijn die ontmoetingen die je het liefst vermijd. Of als dat niet is gelukt, zo snel mogelijk van wegloopt. De ander ontmoeten is daarmee ook jezelf ontmoeten. Elke ontmoeting die je aangaat is een spiegel voor jou. Als jij erin durft te kijken krijg je ongelooflijk veel informatie over jezelf terug. Is de spiegel gebroken of vervormd? Dan is het beeld wat je terugkrijgt ook vervormd. Denk hierbij aan de lachspiegels op een kermis. Straks meer over die vervorming.
Het is te pijnlijk
Wat er niet van jezelf mag zijn heb je weggedrukt. Boosheid, kwetsbaarheid, angst, levensvreugde. Je hebt ze diep weggestopt. Zo diep dat jij je daar niet eens meer bewust van bent. Maar het is niet weg. In je onderbewuste speelt het nog steeds een belangrijke rol. Jezelf beter leren kennen, inclusief dat wat er niet mocht zijn. Daarmee zet jij je eerste stap in Jezelf ontmoeten. Maar dan is het nodig dat jou een spiegel wordt voorgehouden. Een spiegel die bij jou ziet wat jij niet ziet. Omdat jij jezelf teveel beschermd om je weggedrukte delen te kunnen/willen zien. Dat is te pijnlijk.
Een aangepaste werkelijkheid kiezen
Een spiegel die is vervormd geeft een vertekent beeld. Kies jij voor een spiegel die is vervormd? Dan krijg jij een andere, aangepaste, werkelijkheid teruggekaatst. Een werkelijkheid die je misschien beter kunt verteren, maar die geen recht doet aan wat er niet van jou mag zijn. Jouw ego, je overlevingsdeel heeft volledig de regie. Ter bescherming van jezelf. In de ontmoeting met de ander kun je (onbewust) een gelijke vervorming aanbrengen. Door jouw gevoelens en verwachting uit een eerdere relatie of ontmoeting te projecteren op de ander. Dit wordt overdracht genoemd. Je projecteert iets uit een vorige situatie op nu.
De spiegel van de ontmoeting
Elke ontmoeting is als een spiegel. Je krijgt terug wat jij uitzendt. Wordt het contact in de ontmoeting telkens verbroken? Is het al moeilijk genoeg om contact te leggen? Laat de volgende zinnen dan eens inwerken:
Jij bent alleen maar met jezelf bezig. Er is geen (energie)uitwisseling.
Je bent opdringerig en hebt “de waarheid in pacht”.
Wellicht wil je de ander meenemen in jouw (voor)oordelen.
Jij wit helpen en niet geholpen worden. Er is geen balans in geven en nemen.
Uit loyaliteit naar je familiesysteem bekijk je alles met wantrouwen.
Je slikt jouw mening in. Deze doet er immers niet toe.
Non-verbaal en wat je zegt klopt niet met elkaar.
Jij geeft veel van wat je zelf zo tekort bent gekomen.
Er is geen gelijkwaardigheid in de ontmoeting.
Je bent trouw aan je familiegeweten: “Zo doen wij dat bij ons”
Wat is de schaduw verborgen is mag worden gezien
Gespiegeld worden. In veel situaties zo pijnlijk. Er wordt iets geraakt. Iets existentieels. Je stekels schieten recht overeind. Jezelf verdedigen doe je door de aanval te zoeken. Of te verdwijnen. Je onzekerheid neemt het over. En je twijfels. Doe ik het weer niet goed? De beweging die jij maakt is naar Kind-ego positie. En de ander komt in de Ouder-ego positie. De gelijkwaardigheid is ver te zoeken. Werkelijk ontmoeten is je kwetsbaar opstellen. Je kwetsbaar opstellen is jezelf openstellen voor de ander. Zodat je (aan)geraakt kunt worden in de ontmoeting. Wat in de schaduw is verborgen mag worden gezien.
Het verhaal van de spiegel
Er was eens een spiegel die altijd mee was in elke ontmoeting. Het was een bijzondere spiegel, want hij was in staat om de ziel van degene die erin keek te laten zien. Sommigen waren bang voor wat ze in de spiegel zagen, terwijl anderen juist geïnspireerd raakten door wat ze zagen.
In een vergadering op het werk, hield de spiegel de aandacht vast van een jonge medewerker. Ze zag haar eigen ambitie en vastberadenheid in de spiegel en wist dat ze de juiste beslissingen zou nemen in de vergadering. De spiegel had haar vertrouwen gegeven.
In een restaurant, stond de spiegel op een prominente plek. Een stel dat aan het daten was, keek er samen in en zag de liefde tussen hen weerspiegeld. De spiegel had hen dichter bij elkaar gebracht.
In een klaslokaal, werd de spiegel gebruikt door de leraar om de emoties van de leerlingen te peilen. De leraar zag dat sommige leerlingen verveeld waren en anderen gefrustreerd. Dankzij de spiegel, kon de leraar inspelen op de behoeften van de leerlingen en de les aanpassen.
Overal waar de spiegel ging, bracht hij inzicht en begrip. Hij was een waardevolle metgezel in elke ontmoeting.
