Een systemisch trauma – erfenis van ons koloniaal verleden
Onverwerkt koloniaal verleden als systemisch trauma
Het verleden lijkt soms ver weg, maar de echo’s ervan zijn als systemisch trauma nog steeds hoorbaar in onze samenleving. Zeven generaties terug—dat klinkt als een eeuwigheid.
Maar als je telt vanaf 2025, kom je ergens tussen 1755 en 1800 uit.
Een tijd waarin Nederland diep geworteld zat in de trans-Atlantische slavernij en koloniale overheersing. De West-Indische Compagnie handelde in mensen, de Vereenigde Oost-Indische Compagnie dreef handel over de wereldzeeën, en de koloniale machtsstructuren bepaalden wie waarde had en wie niet.
“Wat niet wordt erkend, blijft zich herhalen — systemisch trauma zoekt altijd een uitweg in de volgende generaties.”
Dat verleden is niet verdwenen. Het leeft voort in de structuren van onze samenleving. In de verhalen die we wel of niet vertellen, en in de overlevingsstrategieën die van generatie op generatie worden doorgegeven.
Ongelijkheden, identiteitsvragen, spanningen rondom racisme en discriminatie—het zijn geen losstaande fenomenen, maar echo’s van een geschiedenis die nog niet is verwerkt.
En als iets niet is verwerkt, werkt het door. In families. In bedrijven. En in de manier waarop we naar onszelf en anderen kijken.
Kinderen nemen onbewust de overlevingsstrategieën en emotionele lading van hun ouders over. Als een gemeenschap generaties lang onderdrukking heeft ervaren, blijft dat voelbaar in diepgeworteld wantrouwen, schaamte of een voortdurende overlevingsmodus.
Relaties maken dit vaak zichtbaar. In mijn blog ‘Persoonlijk Leiderschap – Hoe je team jou spiegelt is de sleutel ’ beschrijf ik hoe je via de ander zicht kunt krijgen op wat je zelf onbewust meedraagt.
Wat betekent een systemisch trauma in het heden?
Trauma is niet alleen een individueel proces; het kan zich ook collectief vastzetten. Wanneer een samenleving een pijnlijk stuk geschiedenis niet onder ogen wil zien, sijpelt dat door in onbewuste patronen.
Intergenerationele overdracht van pijn
Kinderen nemen onbewust de overlevingsstrategieën en emotionele lading van hun ouders over. Als een gemeenschap generaties lang onderdrukking heeft ervaren, blijft dat voelbaar in diepgeworteld wantrouwen, schaamte of een voortdurende overlevingsmodus.
Institutionele ongelijkheid
Het is geen toeval dat bepaalde groepen structureel benadeeld worden op de arbeidsmarkt, binnen het onderwijs of in de gezondheidszorg. Systemen die ooit bedoeld waren om macht in stand te houden, blijven bestaan als ze niet bewust worden doorbroken.
Identiteitsproblemen
“Waar hoor ik thuis?” Die vraag speelt bij veel nazaten van tot slaaf gemaakten en voormalige koloniën. De geschiedenis wordt vaak pas halverwege verteld—met een focus op vooruitgang en beschaving, zonder de erkenning van het trauma dat eraan voorafging.
Die vervreemding kan zich uiten in gevoelens van leegte of het ontbreken van innerlijke richting. In het blog ‘Waarom voel ik me zo leeg, ondanks dat ik ‘alles’ heb?’ ga ik dieper in op dit thema vanuit identiteitscoaching.
Collectieve ontkenning of minimalisering – systemisch trauma in de maak
Hoe lang is het Nederlandse koloniale verleden afgedaan als een onschuldige handelstransactie? De pijn van generaties werd vaak weggewuifd met zinnen als: “Maar Nederland heeft ook veel goeds gebracht.” Erkenning kwam traag op gang, en zolang iets niet erkend wordt, kan het ook niet helen.
Systemische coaching als weg naar verwerking van systemisch trauma
Systemische coaching biedt een manier om naar de diepere, onbewuste dynamieken te kijken. Want wat in het familiesysteem of in de maatschappij niet wordt verwerkt, zoekt een uitweg in de volgende generaties. Door stil te staan bij wat er onder de oppervlakte speelt, ontstaat er ruimte voor een nieuw perspectief.
1. Zichtbaar maken wat onbewust speelt
Veel patronen die we meedragen, hebben een oorsprong die we niet altijd overzien. Schaamte, schuld, woede, ontkenning—ze komen ergens vandaan. In systemisch werk kijken we naar hoe deze gevoelens generaties lang zijn doorgegeven en wat dat betekent voor het nu.
2. De historische lijn in beeld brengen
Een familieopstelling of organisatieopstelling kan helpen om inzicht te krijgen in hoe het koloniale verleden doorwerkt in het heden.
- Hoe heeft slavernij of koloniale overheersing doorgewerkt in jouw familie?
- Welke overtuigingen over macht, onderdanigheid of identiteit zijn doorgegeven?
- Waar zit de bevroren pijn in het systeem en wat heeft erkenning nodig?
3. Erkennen in plaats van veroordelen
Heling begint niet bij schuld, maar bij erkenning. Dit betekent ruimte maken voor het hele verhaal—voor de pijn die er is en de emoties die daarbij horen. Zowel voor nazaten van tot slaaf gemaakten als voor mensen met voorouders die profiteerden van het systeem.
4. De impact op het heden begrijpen
- In families kan trauma zich uiten in destructieve patronen, zoals angst voor autoriteit, gevoelens van minderwaardigheid of een neiging tot controle.
- In organisaties zie je koloniale erfenissen terug in hiërarchische structuren en machtsongelijkheid.
- In de samenleving blijft systemisch trauma zichtbaar in polarisatie en heftige reacties op gesprekken over het koloniaal verleden.
5. Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen plek
Ieder van ons draagt iets met zich mee. Wat we daarmee doen, bepaalt of we trauma’s blijven doorgeven of doorbreken. Dit betekent:
- Je eigen familiegeschiedenis onderzoeken en erkennen.
- Bewust worden van diepgewortelde overtuigingen en gedragspatronen.
- Actief bijdragen aan heling, bijvoorbeeld door open gesprekken te voeren en ruimte te geven aan verhalen die lang niet gehoord werden.
Jezelf zijn in je relatie is niet vanzelfsprekend. Onbewuste patronen, overlevingsstrategieën en familieloyaliteiten beïnvloeden je plek. Systemisch werk helpt deze dynamieken zichtbaar te maken. Door bewustwording en erkenning van wat speelt, kun je oude patronen doorbreken en je relatie versterken, met meer ruimte voor wie jij werkelijk bent. Lees meer over jouw plek.
Familiebedrijven en de doorwerking van het koloniale verleden
In familiebedrijven komen familiegeschiedenis en zakelijke structuren samen. Dit betekent dat verborgen dynamieken—zoals machtsverhoudingen, loyaliteiten en overlevingsstrategieën—sterk doorwerken in de manier waarop het bedrijf functioneert.
Denk aan:
- Hiërarchische structuren die onbewust lijken op koloniale machtsverhoudingen.
- Ongeschreven regels zoals: “We doen alleen zaken met mensen zoals wij.”
- Onbewuste loyaliteiten aan een verleden dat niet besproken mag worden.
Een generatiewisseling in een familiebedrijf is altijd een gevoelig proces, maar wanneer er een koloniale geschiedenis meespeelt, kan het extra complex worden. De jongere generatie wil vernieuwen, inclusiever werken en misschien zelfs een ander verhaal vertellen over het verleden. Maar de oudere generatie kan vasthouden aan tradities, soms zonder te begrijpen waarom.
In familiebedrijven vloeien twee systemen samen: het familiesysteem en het bedrijfssysteem. Deze verwevenheid is zowel een kracht als een uitdaging. Loyaliteit, tradities en onuitgesproken verwachtingen spelen een rol. Dit maakt familiebedrijven uniek en complex. Systemische opstellingen helpen dynamieken zichtbaar te maken.
De essentie van het familiebedrijf is de ziel: gegrond in generaties, gedragen door liefde, maar ook onderhevig aan spanning.
Wat als we de geschiedenis niet langer uit de weg gaan?
Een systemische benadering helpt om deze dynamieken zichtbaar te maken en te doorbreken. Dit vraagt om:
- Bewustwording van historische patronen binnen het bedrijf.
- Ruimte voor dialoog tussen generaties, zonder beschuldiging maar mét erkenning.
- Een nieuwe visie op leiderschap waarin oude overtuigingen niet langer onbewust de koers bepalen.
Van trauma naar transformatie
Dit werk gaat niet over blijven hangen in het verleden, maar over ruimte maken voor de toekomst. Zolang trauma niet erkend wordt, blijft het in verborgen patronen aanwezig. Pas wanneer we durven kijken naar wat er werkelijk speelt—binnen families, bedrijven en de samenleving—kan er beweging ontstaan.
De vraag is: durven we dat aan?
Het vraagt moed om de pijn aan te kijken, maar het opent ook de deur naar herstel. In ‘Innerlijke veerkracht: hoe jij meer aankunt dan je denkt’ lees je hoe je kunt leren vertrouwen op je eigen draagkracht in dit proces.
Wil je dieper ingaan op hoe systemische coaching kan helpen bij dit thema? Of ben je benieuwd hoe deze dynamieken zichtbaar worden in jouw organisatie of familiebedrijf? Laten we het gesprek openen.
Schuld en het onbewuste gevolg
Er zijn meer systemische trauma’s die aandacht vragen. Trauma’s die in het nu impact hebben, maar waar de koppeling met de bron niet gemakkelijk wordt gemaakt. Zou de bovengemiddelde hulp die Nederland en de Nederlanders hebben geboden na de tsunami in 2004 niet te maken hebben met ons koloniaal verleden? Alsof een schuldgevoel de portemonnee bezit.
Recente gebeurtenissen
Of nog recenter. Zoals Duitsland vierkant achter Israël blijft staan ondanks de misdaden tegen de menselijkheid die Israël pleegt, vanwege de schuld van de Holocaust.
Zo heeft Nederland verhoudingsgewijs de meeste Joden in de oorlog op transport laten zetten. Heeft Nederland de teruggekeerde Joden behandeld op een manier die nu alle voorstellingsvermogen te boven gaat.
Is die niet volledig erkende schuld onbewust de reden om Israël nu niet te veroordelen?
“Erkenning is geen schuld bekennen, maar ruimte maken voor wat vergeten, verzwegen of verdrongen is.”
Conclusie
Het koloniale verleden van Nederland is geen afgesloten hoofdstuk, maar een levende realiteit die doorwerkt in onze structuren, relaties en zelfbeelden. Door dit verleden te erkennen en de systemische trauma’s die daaruit voortkomen te adresseren, kunnen we werken aan een inclusievere en rechtvaardigere samenleving.
Systemische coaching biedt handvatten om deze diepgewortelde patronen te herkennen en te transformeren, zowel op individueel als collectief niveau.
Wil je meer weten over hoe systemische coaching kan bijdragen aan het verwerken van koloniale trauma’s? Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.
