Het Spel met een voorspelbare uitkomst – en toch blijf je het spelen

Iedereen speelt het. Jij, ik, je collega’s, vrienden, en familie. Het is een Spel dat we vaak onbewust starten en telkens opnieuw herhalen. Een Spel met een hoofdletter, omdat het niet zomaar een spel is, maar een psychologisch patroon dat diepgeworteld zit in onze Transactionele Analyse (TA).

Wat is dit Spel precies? Waarom blijven we het spelen, zelfs als we de uitkomst al weten? En belangrijker nog, hoe kunnen we dit doorbreken om uit destructieve loops te stappen? Laten we dit patroon ontrafelen en stappen zetten naar meer bewustwording en verandering.

Spel
Onbewust patroon
Rollen, emoties, uitkomst
Doorbreek de oude loop
Vrijheid

Wat is een Spel in Transactionele Analyse?

In de Transactionele Analyse verwijst een Spel naar een reeks onbewuste transacties – communicatie tussen mensen – die altijd leiden naar een voorspelbaar, meestal onaangenaam resultaat. Het bijzondere aan een Spel is dat er altijd een verborgen agenda of bijbedoeling meespeelt, vaak zonder dat je het doorhebt.

Een voorbeeld:

• Start: Je vraagt een vriend om hulp, maar eigenlijk hoop je vooral erkenning te krijgen voor je inzet.

• Reactie: De vriend geeft advies, maar dat voelt voor jou als kritiek.

• Uitkomst: Jij voelt je afgewezen en bevestigt jouw overtuiging dat mensen je niet écht waarderen.

Dit patroon wordt steeds opnieuw gespeeld, vaak zonder dat je je ervan bewust bent.

“Door bewustwording en nieuwe keuzes kun je jouw Spel stoppen en jezelf bevrijden van patronen die je beperken.”

Waarom blijf je het Spel spelen?

Het antwoord ligt in jouw levensscript. Een script is het onbewuste verhaal dat je in je kindertijd hebt geschreven op basis van je ervaringen en opvoeding. Het bevat overtuigingen over wie je bent, wat je waard bent, en hoe de wereld werkt.

Bijvoorbeeld:

Een kind dat weinig erkenning kreeg, kan een script ontwikkelen waarin het gelooft dat het nooit goed genoeg is. Dit leidt later tot Spelen waarin het steeds opnieuw zoekt naar bevestiging, maar situaties zo stuurt dat het die niet krijgt – omdat dat het script bevestigt.

Het Spel voelt veilig en vertrouwd, zelfs als het pijnlijke uitkomsten heeft. Het is immers wat je kent en wat je gewend bent.

Hoe herken je het Spel?

Bewustwording is de eerste stap. Spelen beginnen vaak met subtiele signalen. Hier zijn enkele manieren om een Spel te herkennen:

• 1. Voorspelbare patronen: Merk je dat je steeds in dezelfde situaties belandt, met dezelfde negatieve gevoelens en uitkomsten?

• 2. Sterke emotionele reacties: Spelen gaan vaak gepaard met intense emoties, zoals boosheid, verdriet, of frustratie.

• 3. Onbevredigende uitkomsten: De situatie eindigt nooit zoals je hoopte, en je blijft achter met een gevoel van teleurstelling.

• 4. Herkenbare rollen: Je neemt vaak een vaste rol aan, zoals slachtoffer, redder, of aanklager (bekend uit het Dramadriehoek-model in TA).

Hoe doorbreek je het Spel?

Het goede nieuws is dat je een Spel kunt stoppen. Het vraagt bewustzijn, moed, en oefening, maar het is absoluut mogelijk. Hier zijn stappen om het te doorbreken:

1. Identificeer je script

• Vraag jezelf af: welk patroon herhaalt zich in mijn leven?

• Welke overtuigingen over jezelf en anderen spelen een rol?

• Schrijf je gedachten en gevoelens op om inzicht te krijgen in je script.

2. Observeer het Spel

• Let op de signalen: wanneer begint het Spel?

• Welke rol neem jij in? (Bijvoorbeeld: slachtoffer, redder, of aanklager.)

• Hoe reageren anderen, en wat is de uitkomst?

3. Stel andere vragen

In plaats van automatisch te reageren, stel jezelf nieuwe vragen:

• Wat wil ik écht bereiken in deze situatie?

• Hoe kan ik duidelijker communiceren zonder verborgen agenda?

• Wat is een constructieve manier om mijn behoeften te uiten?

4. Stap uit je rol

Elke rol binnen het Spel houdt het patroon in stand. Doorbreek het door bewust een andere houding aan te nemen:

• Als je de rol van slachtoffer hebt, neem verantwoordelijkheid.

• Als je de redder bent, geef anderen de ruimte om zelf verantwoordelijkheid te nemen.

• Als aanklager, zoek naar begrip in plaats van schuld.

5. Kies voor autonomie

Transactionele Analyse benadrukt het belang van autonomie: handelen vanuit volwassen bewustzijn in plaats van oude patronen. Dit betekent:

• Bewust reageren op situaties.

• Je behoeften uiten zonder manipulatie.

• Accepteren dat je niet altijd de uitkomst kunt beheersen.

Voorbeeld uit de praktijk: het Spel van ‘Ik probeer alles’

Stel je voor dat je altijd het gevoel hebt dat je alles moet oplossen. In je werk neem je steeds extra taken op je, terwijl je hoopt op waardering van je collega’s. Maar in plaats daarvan voel je je overwerkt en krijg je kritiek omdat je fouten maakt door de druk.

Dit is een typisch Spel: je zoekt waardering (onbewuste agenda), neemt teveel hooi op je vork (acties), en belandt in frustratie (voorspelbare uitkomst).

Om dit te doorbreken, kun je:

• Grenzen stellen: focus op wat haalbaar is.

• Open communiceren: deel je behoeften zonder verwachtingen te manipuleren.

• Reflecteren: vraag jezelf af waarom je bevestiging zoekt.

Conclusie: de sleutel tot verandering

Het Spel in Transactionele Analyse laat zien hoe we onbewust gevangen zitten in patronen die ons script bevestigen. Het doorbreken ervan begint met bewustwording: herken je script, observeer het Spel, en kies voor autonomie.

Zelfreflectie en kleine veranderingen kunnen al een groot verschil maken. Vraag jezelf af: welke patronen zie ik in mijn leven? En wat kan ik anders doen om een constructieve uitkomst te bereiken?

Jij hebt de kracht om het Spel te stoppen en een nieuw hoofdstuk te beginnen. Wat wordt jouw volgende stap?

Meer lezen? Deze blogs zijn wellicht voor jou interessant: