Het schizoïde masker structuur – zweven tussen hier en daar
Heb je soms het gevoel dat je er niet helemaal bent? Alsof je lijf wel aanwezig is, maar jijzelf nog ergens zweeft tussen hier en daar? Landen op aarde betekent dat je werkelijk thuiskomt in jezelf – in je lichaam, je gevoelens en je contact met de wereld om je heen.
Voor mensen met een schizoïde masker – ook wel de angstige overlevingsstructuur genoemd – is dit niet vanzelfsprekend. De neiging om je terug te trekken in je hoofd is groot, juist omdat voelen als overweldigend of onveilig kan worden ervaren. Toch is er ook een diep verlangen naar verbinding, met jezelf en met de ander.
Daarom deel ik in dit blog vijf oefeningen die je kunnen helpen om meer in je lichaam te zakken. Je hoeft niets te forceren. Kies de oefeningen die bij jou passen en geef jezelf de ruimte om te landen, stap voor stap.
Herken je het angstige masker?
Wanneer je leeft vanuit deze structuur, herken je mogelijk onderstaande kenmerken:
Je denkt veel en graag, maar voelen is ongemakkelijk of zelfs beangstigend.
Vaak observeer je liever op afstand dan dat je actief deelneemt aan situaties.
Prikkels van buitenaf komen heftig binnen, waardoor je je slecht kunt afgrenzen.
In spannende of intieme situaties trek je je eerder terug dan dat je je opent.
Hoewel dit gedrag je ooit geholpen heeft om je staande te houden, brengt het nu ook nadelen met zich mee.
Wat doet het met jezelf?
Deze overlevingsstrategie zorgt ervoor dat je regelmatig losraakt van je lichaam. Daardoor voel je je leeg, moe of gespannen. Er kan een diep verlangen zijn naar contact, maar de angst voor afwijzing maakt het lastig om je echt te verbinden. (meer over het lege gevoel lees je in het blog: “Waarom voel ik me leeg, ondanks dat ik alles heb?“)
Wat merkt de ander?
Je terughoudendheid of emotionele afwezigheid kan verwarring oproepen. Mensen om je heen voelen zich soms buitengesloten, terwijl dat nooit jouw bedoeling is. Toch kan dit onbegrip leiden tot afstand in relaties, wat het patroon van terugtrekken nog verder versterkt.
“Structuren beschermen je, maar beperken ook je vrijheid. Bewustwording opent de weg naar verbinding en groei.”
5 oefeningen die helpen bij landen op aarde
Met de volgende oefeningen nodig je jezelf uit om weer contact te maken met je lijf. Elke oefening biedt een mogelijkheid om stap voor stap aanwezig te zijn – in jezelf en in het moment.
1. Grondingsoefening met voeten op de aarde
Ga op blote voeten in het gras staan, op aarde of – als dat niet kan – op een vloer. Voel hoe je voetzolen contact maken met de grond.
Adem diep in door je neus en uit door je mond.
Stel je bij elke uitademing voor dat er wortels uit je voeten groeien, diep de aarde in. Laat je energie zakken van je hoofd naar je voeten.
Blijf 5 tot 10 minuten in deze oefening.
2. Zachte zelfaanraking en afgrenzing
Ga rustig zitten of liggen. Gebruik je handen om zachtjes je armen, schouders, borst en gezicht aan te raken.
Zeg in gedachten of hardop: ‘Dit is mijn lichaam. Ik ben hier.’
Sluit af door even stil te staan bij je grenzen: voel waar jij begint en de ander ophoudt. Herhaal dit dagelijks, of op momenten van stress of dissociatie.
3. Oogcontact met een veilige ander
Ga tegenover iemand zitten bij wie je je veilig voelt. Kijk elkaar aan zonder te praten.
Adem rustig in en uit. Je hoeft niets te doen – alleen aanwezig zijn.
Voel wat er gebeurt in je lichaam. Komen er gedachten, gevoelens of herinneringen op?
Na een paar minuten: sluit af met een korte reflectie (eventueel opschrijven).
Alternatief: stel je een liefdevol iemand voor uit je leven (of een innerlijk beeld) en oefen daarmee in gedachten.
4. Trillen en schudden
Ga rechtop staan. Begin zachtjes te schudden met je armen, schouders en benen. Laat je lichaam zelf het ritme bepalen.
Je mag geluid maken: zuchten, brommen of kreunen.
Laat spanning los zonder te forceren.
Na een paar minuten: vertraag en kom tot stilstand. Voel na. Wat merk je op in je lijf?
5. Ademhaling naar de buik
Leg je handen op je onderbuik. Adem langzaam in door je neus. Laat je buik uitzetten.
Adem langzaam uit door je mond.
Herhaal dit minstens 10 keer. Zeg eventueel in gedachten: ‘Ik mag er zijn.’
Deze oefening helpt je van denken naar voelen te gaan en brengt je terug in het hier en nu.
Tot slot – Landen op aarde om thuis te komen in Jezelf
Deze oefeningen zijn geen recepten die je moet volgen. Het zijn uitnodigingen om contact te maken.
Met je lijf. Met jezelf. En met het moment.
Misschien voelt het ongemakkelijk, misschien ook niet. Alles is welkom.
Vraag gerust om steun als je merkt dat iets je raakt.
Je bent niet gek.
Je bent aan het landen.
Op aarde.
In jezelf.
Een ontmoeting die ertoe doet.
Meer lezen over schizoïde maskerstructuur en hyperalertheid? Lees snel verder….
Hyperalertheid is een overlevingsmechanisme ontstaan uit je jeugd, waarbij je constant waakzaam bent. Het verschilt van hooggevoeligheid, doordat het uit angst komt en uitputtend is. Door bewustwording van je patronen en het leren loslaten kun je de spanning verminderen, rouwen om onvervulde behoeften en ontspanning vinden.
De angstige maskerstructuur ontstaat uit een diepgeworteld gevoel van onveiligheid. Dit patroon beschermt je, maar blokkeert ook verbinding met jezelf en anderen. Door lichaamsbewustzijn, ademhaling en het omarmen van kwetsbaarheid kun je jezelf opnieuw leren gronden.
Zo voel je je veiliger en meer aanwezig in het leven.
De overheersende structuur ontstaat uit een verlangen naar controle en onafhankelijkheid, vaak gevormd in de kindertijd. Hoewel kracht en zelfvertrouwen voordelen bieden, kunnen ze verbinding en kwetsbaarheid blokkeren. Door controle los te laten, steun te vragen en je hart te openen, vind je balans tussen daadkracht en echte verbondenheid.
Over de vroege wond van teleurstelling, en de weg terug naar vertrouwen in jezelf
Teleurstelling doet pijn. Of het nu gaat om verbroken vertrouwen, afwijzing of een verlangen dat niet wordt vervuld – je wordt diep van binnen geraakt.
Bang om (weer) teleurgesteld te worden. Een zin die ik regelmatig hoor in mijn praktijk. Soms wordt hij aarzelend uitgesproken, met een blik naar de grond. Of klinkt hij resoluut, alsof de ander een feitelijke conclusie trekt die alles verklaart.
Na de teleurstelling en realisatie, volgt verbazing
En heel soms hoor ik nog een vleugje verbazing — alsof de cliënt zich op dat moment zelf pas realiseert waar de pijn vandaan komt.
“Weet je, ik ben gewoon bang om (weer) teleurgesteld te worden.”
Hoe kunnen we dit onderschatten?
Teleurstelling. Het is misschien wel een van de meest onderschatte thema’s in ons leven. En tegelijkertijd eentje die zó veel impact heeft, juist omdat het vaak geen plek krijgt.
Niet in onze opvoeding, niet in onze taal, en niet in onze systemen. Dus ontwikkelen we allerlei manieren om het vooral maar niet meer te hoeven voelen.
Herkenbaar?
De hoop laten varen
Misschien heb jij ook geleerd om niet meer te hopen. Niet meer te verlangen. Of om het dan maar zelf te doen. Omdat:
Afhankelijkheid voor jou voelt als een risico.
Er teleurstellingen zijn die je maar liever vóór bent. Zoals: ‘Niet gezien worden’ of ‘niet gekregen hebben wat je nodig had’.
Maar onder al die strategieën ligt vaak iets heel kwetsbaars. Iets ouds. Iets dat in de vroege kindertijd al ontstaan is.
Als baby of jong kind ben je volledig afhankelijk van je verzorgers. Je huilt als je iets nodig hebt, je reikt uit, je vertrouwt erop dat de ander weet wat er met je aan de hand is.
En als het goed is, wordt er dan afgestemd. Niet perfect — want perfect ouderschap bestaat niet — maar voldoende. Voldoende om een gevoel van veiligheid en basisvertrouwen op te bouwen.
Voldoende om te voelen: ik ben het waard dat er voor mij gezorgd wordt.
Maar wat als die afstemming er onvoldoende is? Wat als jouw nood, jouw verdriet, jouw vragen niet opgemerkt worden? Of erger nog: weggewuifd, gebagatelliseerd of verkeerd begrepen?
Dan ontstaat er iets pijnlijks. Een kind kan niet concluderen: “Oh, mijn ouder is emotioneel onbeschikbaar.”
Wat het wél denkt is: “Er is iets mis met mij.”
En vanuit die verwarring ontstaat het begin van een diepe, stille teleurstelling. Eentje die zo groot is, dat je er als kind niets anders mee kunt dan hem wegstoppen. En in plaats daarvan ga je aanpassen.
Teleurstelling vermijden lijkt veilig, maar het houdt je gevangen. Werkelijk vertrouwen ontstaat pas als jij jezelf weer serieus neemt.
De aanpassing: een overlevingsstrategie
De aanpassing is een eigen set van overtuigingen wat je hebt te doen. Niet bewust, alhoewel je waarschijnlijk telkens opnieuw wordt bevestigd. Overtuigingen als:
“Ik vraag niet zo snel om hulp.”
“Ik red me wel.”
“Kwetsbaarheid? Dat is niet zo mijn ding.”
“Zelf doen is voor mij de normaalste zaak van de wereld.”
Deze uitspraken hoor ik heel regelmatig. Soms als een losse terloopse opmerking. Vaak met een zweem van trots. Alsof er iets gewonnen is door onafhankelijk te zijn. En ja, in zekere zin is dat ook zo. Want de strategie heeft immers gewerkt!
Je hebt immers geleerd je staande te houden. Jij hebt geleerd om jezelf te dragen. In een wereld waarin je niet zeker wist of de ander dat zou doen.
Maar dát wat ooit een noodzakelijke aanpassing was, wordt later vaak een identiteit. Je bent dan de sterke, de zelfstandige, degene die anderen helpt.
Jij bent degene geworden die ‘geen gedoe’ geeft, die anderen ruimte geeft, die zijn emoties wel onder controle heeft. En zolang het leven een beetje meezit, kun je daar behoorlijk ver mee komen.
Ingrijpende gebeurtenissen – de controle verliezen
Totdat je iets of iemand tegenkomt die je diep raakt. Iemand die je weer doet verlangen naar werkelijke verbinding. Of een gebeurtenis die je stilzet — verlies, ziekte, een burn-out.
En dan ineens klopt die oude strategie niet meer. Want onder het zelf doen, blijkt nog steeds die oude pijn te zitten: de angst om (weer) teleurgesteld te worden.
De ontdekking: het inzicht dat pijn doet
Wat veel cliënten ontdekken in mijn praktijk, is dat het inzicht alleen al een teleurstelling kan zijn. Het besef dat je zo vroeg geleerd hebt om jezelf te verlaten, om te overleven, om niet tot last te zijn — dat is confronterend.
Het raakt vaak aan een diepe rouw. Niet per se om wat er is gebeurd, maar om wat je nooit hebt gekregen. De troost. De erkenning. De nabijheid.
En die ontdekking voelt dubbel. Aan de ene kant is het een opluchting: je bent niet ‘gek’, je bent niet ‘overgevoelig’, je hebt jezelf niet verzonnen.
Aan de andere kant voelt het ook als een bodem die onder je wegvalt. Want als je niet meer automatisch doet wat je altijd deed — wie ben je dan? En hoe moet je dan verder? Op wie of wat kun je nog vertrouwen?
Opluchting en machteloosheid
Dit is vaak het moment waarop machteloosheid binnenkomt. Want je ziet ineens hoe diep die patronen zitten. Hoe snel je jezelf weer terugtrekt, weer inslikt, weer oplost.
Je wéét dat je anders wil, maar je lijf doet iets anders. En dat kan behoorlijk ontmoedigend zijn.
De machteloosheid: weten wat je nodig hebt, maar het nog niet kunnen
Er is iets hartverscheurends aan het moment waarop iemand wéét wat er speelt, maar zich nog niet vrij voelt om het te doorbreken. Dat moment waarop je verlangt naar nabijheid, maar verstijft als iemand écht dichtbij komt.
Waarop je zou willen zeggen dat je je alleen voelt, maar de woorden blijven steken in je keel. Waarop je merkt dat je weer over je grens bent gegaan, maar niet durft terug te komen op je beslissing.
Leren voelen betekent voorbij je eigen schaamte en boosheid durven gaan. Omdat je vertrouwt op Jezelf
Van schaamte naar boosheid
In deze fase komt vaak schaamte naar boven. Schaamte over je behoeftigheid. Schaamte over je verlangen naar iets wat je ooit niet gekregen hebt. En soms ook boosheid — op jezelf, op de ander, op het leven. Want waarom is dit zo moeilijk?
Het antwoord is eenvoudig en pijnlijk tegelijk: omdat je dit al zó lang op deze manier doet. Je hebt jezelf jarenlang aangeleerd dat voelen gevaarlijk is. Dat je alleen veilig bent als je controle houdt. Dat je beter geen hoop kunt hebben, want dan doet het ook geen pijn als het tegenvalt. En om daar los van te komen, is moed nodig. En tijd. En veiligheid.
Autonomie als helende beweging
Veel mensen verwarren autonomie met afstandelijkheid. Met onafhankelijkheid. Met ‘ik heb niemand nodig’. Maar autonomie, in de zuivere zin van het woord, is iets heel anders.
Het is het vermogen om jezelf te dragen zonder jezelf te verlaten. Anders gezegd: Je vermogen om in elke situatie jezelf te kunnen zijn.
Om verantwoordelijkheid te nemen voor jouw innerlijke wereld. En — misschien wel het moeilijkste — om te erkennen dat je verlangen naar nabijheid legitiem is, maar dat jij zelf aan het roer staat.
Autonomie betekent dat je jezelf serieus neemt. Dat je leert voelen wat jij nodig hebt, in plaats van wat de ander van jou verlangt.
En dat je gaat onderscheiden wat nog steeds een kind-wens is (zoals: eindelijk gezien worden door die ene ouder), van wat een volwassen behoefte is (zoals: jezelf toestaan om steun te ontvangen, van iemand die beschikbaar is).
In mijn praktijk is het mooiste moment vaak dat waarop iemand niet langer alleen maar bezig is met snappen waar het misging, maar zichzelf weer durft te voelen. Niet omdat dat makkelijk is, maar omdat het de enige weg is naar echte verbinding — met zichzelf én met de ander. De manier om het vertrouwen in jezelf te herstellen.
Autonomie is niet alles alleen doen, maar jezelf dragen zonder jezelf te verlaten – ook als je de ander toelaat.
De weg terug naar jezelf
De weg van teleurstelling naar vertrouwen is geen rechte lijn. Het is een slingerpad, met omwegen, valkuilen en af en toe een sprankje hoop. Soms heb je een terugval. Soms ontdek je opnieuw dat je weer iets hebt ingeslikt.
Weet wel dat met elke stap die je zet, wordt jouw band met jezelf sterker.
Dat begint bij het erkennen van je pijn. Niet vergoelijken, niet relativeren, maar er echt bij blijven. En dan langzaam voelen wat jij nu nodig hebt.
Wellicht is dat een veilige ander om mee te oefenen.
Of misschien is het leren vragen om hulp.
Misschien is het jezelf niet langer veroordelen om je gevoeligheid, maar die juist als kracht gaan zien.
De meeste mensen die bij mij komen, hebben lang geprobeerd om het alleen op te lossen. En dat is ook begrijpelijk, want ooit was dat de enige optie.
Maar nu IS er een keuze. Wat betekent dat JIJ kunt kiezen
Je hoeft het niet meer alleen te doen. Je mág opnieuw leren ontvangen, zonder jezelf te verliezen.
De ‘onvermijdelijke’ route was altijd naar rechts. Maar nu kun je opnieuw kiezen en een andere richting inslaan!
Tot slot: jezelf geven wat je gemist hebt
Teleurstelling gaat over het moment dat de werkelijkheid niet overeenkomt met je verwachting. Als kind kon je die teleurstelling nog niet dragen, omdat je afhankelijk was. Nu, als volwassene, heb je de mogelijkheid om jezelf te geven wat je toen gemist hebt.
Dat vraagt iets. Het vraagt bewustzijn. Het vraagt compassie. En het vraagt vertrouwen: dat je je eigen pijn kunt dragen, zonder hem weg te hoeven stoppen. Dat je je grenzen mag voelen, en ook mag bewaken. Dat je je mag openen, stap voor stap, zonder jezelf daarin te verliezen.
Autonomie is niet: ik doe het alleen. Autonomie is:
ik ben er voor mezelf.
Ook als ik de ander toelaat.
Juist dan.
Herken je iets van dit verhaal in jezelf?
Voel je welkom om in gesprek te gaan. In mijn praktijk bied ik ruimte om de oude pijn te ontmoeten, zonder oordeel. Om te oefenen met nabijheid, met voelen, met ontvangen. Zodat je niet langer hoeft te overleven — maar echt kunt gaan leven.
Want ja, teleurstelling doet pijn. Maar het vermijden ervan houdt je gevangen. De weg naar vertrouwen begint daar waar jij jezelf weer serieus neemt.
Wil je de ervaring aangaan?
Wil je ervaren hoe het is om jezelf niet langer te verliezen in oude strategieën? In mijn praktijk in Nieuw-Balinge werk ik met mensen die de weg naar zichzelf terugvinden.
Maak gerust een afspraak voor een kennismakingsgesprek. Of plan gelijk zelf je coach moment.
Stress is niet alleen een reactie op drukte. Het is ook een signaal van je systeem. Een innerlijk alarmsignaal dat zegt: “Er klopt iets niet.” En vaak blijkt die onrust een uitnodiging tot bezinning.
Tot stilstand.
Tot het stellen van wezenlijke vragen.
Identiteitscoaching bij stress en levensvragen richt zich precies op dat fundament. Op het terugvinden van je innerlijke kompas, voorbij de rollen, verwachtingen en patronen die je onbewust bent gaan volgen.
Want hoe kun je een leven leiden dat écht bij je past, als je jezelf bent kwijtgeraakt in de stroom van het dagelijkse bestaan?
Het begint met het herkennen van je triggers die stress veroorzaken
Omgaan met stress, en dan bedoel ik overmatige stress, begint altijd met herkennen. Het herkennen van de eerste signalen zodat je adequaat kunt reageren.
Op deze pagina vind je 3 sessies van elk 4 oefeningen. Om je stress te voorkomen, en als dat niet lukt, te reguleren. Om de stress vervolgens te kunnen laten afvloeien.
Adem Hier, Nu Voeten op aarde Mijn lichaam wordt rustig Balans
“Stress is niet alleen een reactie op drukte, maar een signaal van je systeem dat zegt: ‘Er klopt iets niet.”
4 oefeningen om stress en spanning te voorkomen (vooraf)
om je systeem veerkrachtig en in balans te houden vóórdat spanning zich opbouwt
Dagelijkse dankbaarheid (2 minuten)
Schrijf elke ochtend of avond 3 dingen op waarvoor je dankbaar bent.
Richt je brein op het positieve en versterk emotionele veerkracht.
Adempauze voor focus (3 x per dag)
Zet een alarm en neem 3 bewuste ademhalingen, waarbij je je aandacht bij je adem houdt.
Verstoort stresscycli en voorkomt dat spanning zich ongemerkt opstapelt.
Ochtend stretch met intentie (5 minuten)
Begin de dag met zachte rekoefeningen en spreek een intentie uit, zoals: “Ik kies vandaag voor rust in mijn lijf.”
Activeert je lichaam en zet een rustige toon voor de dag.
Energie check-in (voor of na werkmoment)
Sluit je ogen, voel je lijf en vraag: “Hoe voel ik me? Wat heb ik nodig?”
Helpt je grenzen op tijd te herkennen en bij te sturen vóór je overprikkeld raakt.
4 oefeningen om stress en spanning te reguleren (in het moment)
4-7-8 Ademhaling
Adem 4 seconden in, houd 7 seconden vast, adem 8 seconden uit. Herhaal dit 4 keer.
Werkt kalmerend op het zenuwstelsel en brengt je in het hier-en-nu.
Gronden met je voeten
Zet beide voeten stevig op de grond, voel je hielen, tenen, en het contact met de aarde.
Zeg zachtjes tegen jezelf: “Ik ben hier, ik ben veilig.”
Mini-body scan
Richt je aandacht een paar seconden op je hoofd, schouders, borst, buik, benen en voeten. Merk spanning op, adem ernaartoe.
Brengt je bewustzijn terug naar je lichaam.
Tactiele reset
Leg één hand op je hart, één op je buik. Adem rustig in en uit. Voel de warmte van je hand.
Activeert het rust- en herstelmechanisme via je nervus vagus.
4 oefeningen om stress en spanning af te laten vloeien (achteraf)
Trillen of shaken
Zet muziek op en laat je lichaam spontaan bewegen, schud je armen, benen, romp.
Laat opgeslagen spanning los via het lijf (werkt ook na een stressvolle gebeurtenis).
Schrijven wat je voelt
Neem 5 minuten om ongecensureerd te schrijven: wat voel je, wat wil eruit?
Helpt om emoties te verwerken en overzicht te krijgen.
Vertraagd wandelen (in stilte)
Loop langzaam en voel elke stap.
Adem diep en bewust.
Activeert de ontspanningsmodus en herstelt je systeem.
Warme douche met aandacht
Laat het water over je schouders stromen en stel je voor dat spanning met het water wegspoelt.
Combineert fysieke ontspanning met visualisatie.
12 praktische oefeningen om stress te voorkomen, reguleren of los te laten. Van ademhaling en lichaamsbewustzijn tot schrijven, wandelen en shaken. Met dit overzicht heb je directe handvatten voor meer rust, veerkracht en ontspanning in je dagelijks leven.
Een terugkerend overdaad aan stress heeft een reden. Soms zijn oefeningen niet genoeg. Is het raadzaam om de bron van je terugkerende stress te onderzoeken. Plan je coachgesprek in mijn praktijk in Nieuw-Balinge of kies voor het gemak van online.
Dit blog laat zien hoe identiteitscoaching je helpt bij stress en de levensvraag: Is dit het nou? Door systemisch te kijken naar je patronen, je verleden en je innerlijke signalen, ontstaat ruimte voor verandering. Je leert opnieuw verbinding te maken met wie je werkelijk bent en krijgt weer regie over je leven.
Fibromyalgie is meer dan fysieke pijn; het kan een signaal zijn van vastgezette emoties en onverwerkte stress. Dit blog onderzoekt de diepere oorzaken van chronische pijn en biedt praktische stappen om van verkramping naar ontspanning te gaan. Luister naar je lichaam en ontdek wat het je probeert te vertellen.
Dit blog onderzoekt de dynamiek tussen schuld en onschuld binnen menselijke relaties en familiesystemen. Het benadrukt hoe geven en nemen leiden tot gevoelens van schuld of onschuld, en hoe het streven naar balans hierin essentieel is. Bewustwording en erkenning van deze mechanismen helpen bij het nemen van verantwoordelijkheid en het herstellen van harmonie.
Het Spel met een voorspelbare uitkomst – en toch blijf je het spelen
Iedereen speelt het. Jij, ik, je collega’s, vrienden, en familie. Het is een Spel dat we vaak onbewust starten en telkens opnieuw herhalen. Een Spel met een hoofdletter, omdat het niet zomaar een spel is, maar een psychologisch patroon dat diepgeworteld zit in onze Transactionele Analyse (TA).
Wat is dit Spel precies? Waarom blijven we het spelen, zelfs als we de uitkomst al weten? En belangrijker nog, hoe kunnen we dit doorbreken om uit destructieve loops te stappen? Laten we dit patroon ontrafelen en stappen zetten naar meer bewustwording en verandering.
Spel Onbewust patroon Rollen, emoties, uitkomst Doorbreek de oude loop Vrijheid
Wat is een Spel in Transactionele Analyse?
In de Transactionele Analyse verwijst een Spel naar een reeks onbewuste transacties – communicatie tussen mensen – die altijd leiden naar een voorspelbaar, meestal onaangenaam resultaat. Het bijzondere aan een Spel is dat er altijd een verborgen agenda of bijbedoeling meespeelt, vaak zonder dat je het doorhebt.
Een voorbeeld:
Start: Je vraagt een vriend om hulp, maar eigenlijk hoop je vooral erkenning te krijgen voor je inzet.
Reactie: De vriend geeft advies, maar dat voelt voor jou als kritiek.
Uitkomst: Jij voelt je afgewezen en bevestigt jouw overtuiging dat mensen je niet écht waarderen.
Dit patroon wordt steeds opnieuw gespeeld, vaak zonder dat je je ervan bewust bent.
“Door bewustwording en nieuwe keuzes kun je jouw Spel stoppen en jezelf bevrijden van patronen die je beperken.”
Waarom blijf je het Spel spelen?
Het antwoord ligt in jouw levensscript. Een script is het onbewuste verhaal dat je in je kindertijd hebt geschreven op basis van je ervaringen en opvoeding. Het bevat overtuigingen over wie je bent, wat je waard bent, en hoe de wereld werkt.
Bijvoorbeeld:
Een kind dat weinig erkenning kreeg, kan een script ontwikkelen waarin het gelooft dat het nooit goed genoeg is. Dit leidt later tot Spelen waarin het steeds opnieuw zoekt naar bevestiging, maar situaties zo stuurt dat het die niet krijgt – omdat dat het script bevestigt.
Het Spel voelt veilig en vertrouwd, zelfs als het pijnlijke uitkomsten heeft. Het is immers wat je kent en wat je gewend bent.
Hoe herken je het Spel?
Bewustwording is de eerste stap. Spelen beginnen vaak met subtiele signalen. Hier zijn enkele manieren om een Spel te herkennen:
1. Voorspelbare patronen: Merk je dat je steeds in dezelfde situaties belandt, met dezelfde negatieve gevoelens en uitkomsten?
2. Sterke emotionele reacties: Spelen gaan vaak gepaard met intense emoties, zoals boosheid, verdriet, of frustratie.
3. Onbevredigende uitkomsten: De situatie eindigt nooit zoals je hoopte, en je blijft achter met een gevoel van teleurstelling.
4. Herkenbare rollen: Je neemt vaak een vaste rol aan, zoals slachtoffer, redder, of aanklager (bekend uit het Dramadriehoek-model in TA).
Hoe doorbreek je het Spel?
Het goede nieuws is dat je een Spel kunt stoppen. Het vraagt bewustzijn, moed, en oefening, maar het is absoluut mogelijk. Hier zijn stappen om het te doorbreken:
1. Identificeer je script
Vraag jezelf af: welk patroon herhaalt zich in mijn leven?
Welke overtuigingen over jezelf en anderen spelen een rol?
Schrijf je gedachten en gevoelens op om inzicht te krijgen in je script.
Wat is een constructieve manier om mijn behoeften te uiten?
4. Stap uit je rol
Elke rol binnen het Spel houdt het patroon in stand. Doorbreek het door bewust een andere houding aan te nemen:
Als je de rol van slachtoffer hebt, neem verantwoordelijkheid.
Als je de redder bent, geef anderen de ruimte om zelf verantwoordelijkheid te nemen.
Als aanklager, zoek naar begrip in plaats van schuld.
5. Kies voor autonomie
Transactionele Analyse benadrukt het belang van autonomie: handelen vanuit volwassen bewustzijn in plaats van oude patronen. Dit betekent:
Bewust reageren op situaties.
Je behoeften uiten zonder manipulatie.
Accepteren dat je niet altijd de uitkomst kunt beheersen.
Voorbeeld uit de praktijk: het Spel van ‘Ik probeer alles’
Stel je voor dat je altijd het gevoel hebt dat je alles moet oplossen. In je werk neem je steeds extra taken op je, terwijl je hoopt op waardering van je collega’s. Maar in plaats daarvan voel je je overwerkt en krijg je kritiek omdat je fouten maakt door de druk.
Dit is een typisch Spel: je zoekt waardering (onbewuste agenda), neemt teveel hooi op je vork (acties), en belandt in frustratie (voorspelbare uitkomst).
Open communiceren: deel je behoeften zonder verwachtingen te manipuleren.
Reflecteren: vraag jezelf af waarom je bevestiging zoekt.
Conclusie: de sleutel tot verandering
Het Spel in Transactionele Analyse laat zien hoe we onbewust gevangen zitten in patronen die ons script bevestigen. Het doorbreken ervan begint met bewustwording: herken je script, observeer het Spel, en kies voor autonomie.
Zelfreflectie en kleine veranderingen kunnen al een groot verschil maken. Vraag jezelf af: welke patronen zie ik in mijn leven? En wat kan ik anders doen om een constructieve uitkomst te bereiken?
Jij hebt de kracht om het Spel te stoppen en een nieuw hoofdstuk te beginnen. Wat wordt jouw volgende stap?
In dit blog lees je hoe onzichtbare loyaliteiten binnen familiesystemen invloed hebben op partnerrelaties. Verticale en horizontale loyaliteit kunnen botsen en zorgen voor spanningen, schuldgevoel of herhaling van oude patronen. Je ontdekt hoe je je eigen plek inneemt, grenzen stelt en vrijer kunt verbinden met de mensen van nu.
Veel mensen herkennen zichzelf in de slachtoffer- of daderrol zonder het door te hebben. Slachtoffers voelen zich machteloos, daders grijpen de controle. Beide dynamieken verhinderen dat je je echte plek inneemt. Dit blog helpt je patronen te herkennen, verantwoordelijkheid te nemen en los te breken, zodat je écht aanwezig kunt zijn.
De symbiotische structuur ontstaat door jezelf weg te cijferen om harmonie te bewaren. Dit leidt tot verlies van autonomie en eigen identiteit. Door grenzen te stellen, schuldgevoelens los te laten en keuzes te maken die bij je passen, kun je jezelf terugvinden en authentieke verbindingen creëeren.
Verticale en horizontale loyaliteit in relaties: patronen herkennen en doorbreken
In dit blog neem ik je mee in het spanningsveld van verticale en horizontale loyaliteit – en hoe die onzichtbare draden onze partnerrelaties beïnvloeden.
“Ik voel me verscheurd tussen mijn ouders en mijn partner. Alsof ik moet kiezen.”
Ze zegt het zacht, maar haar stem trilt. We zitten samen in een systemisch coachgesprek en ik zie wat ik vaker zie: de verwarring tussen liefde en loyaliteit. Tussen trouw zijn aan waar je vandaan komt en ruimte maken voor waar je naartoe wilt.
Misschien herken jij dat ook. Dat je ergens voelt dat je ‘vrij’ zou moeten zijn om je eigen keuzes te maken, maar dat er iets onderhuids knaagt. Een schuldgevoel. Een angst om een ander tekort te doen.
Wat is verticale loyaliteit?
Verticale loyaliteit is de loyaliteit die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Je ouders, grootouders, overgrootouders – het is de lijn van afkomst. De verticale as van het familiesysteem.
Je wordt geboren in een familie, en daarmee ontvang je een plek, een geschiedenis, een set van waarden en overtuigingen. Die zijn er, of je het wilt of niet. En vaak ook: of je ze kent of niet.
Het is een diepgewortelde loyaliteit. Kinderen zijn van nature trouw. Zelfs als ze worden afgewezen of niet gezien, blijven ze loyaal.
En juist daarin kan het ingewikkeld worden.
Want wat als jij als kind geleerd hebt dat liefde voorwaardelijk is? Dat je stil moet zijn om de vrede te bewaren? Of dat je er pas echt toe doet als je zorgt voor anderen?
Dan nestelt die boodschap zich diep vanbinnen. Je past je aan. Je wordt ‘braaf’, sterk, zorgend, onzichtbaar of verantwoordelijk.
Niet omdat je dat wilt, maar omdat het nodig was. En die overlevingsstrategie – die ooit helpend was – neem je later vaak onbewust mee in je relaties.
Hoe verticale en horizontale loyaliteit elkaar danig in de weg kunnen zitten.
Hoe beïnvloedt verticale loyaliteit je partnerkeuze?
We kiezen geen partner in het luchtledige.
We kiezen – vaak onbewust – iemand die iets spiegelt van ons familiesysteem. Iemand die een vertrouwde dynamiek oproept. Niet per se omdat het fijn is, maar omdat het bekend voelt.
Een voorbeeld:
Stel, je groeide op met een afwezige vader en een moeder die altijd de boel draaiende hield. Grote kans dat je je aangetrokken voelt tot een partner die óók emotioneel afwezig is. En dat je zelf degene wordt die regelt, draagt en de ander probeert ‘wakker’ te schudden.
Je herhaalt een oud patroon, in de hoop dat het dit keer anders afloopt. Alsof je alsnog iets kunt rechtzetten wat vroeger misging.
Dat is geen bewuste keuze, maar een innerlijke beweging die voortkomt uit loyaliteit: een verlangen om het systeem te helen, door het opnieuw te spelen.
Wat is horizontale loyaliteit?
Horizontale loyaliteit ontstaat tussen mensen van gelijke orde: partners, vrienden, collega’s. Het is gebaseerd op wederkerigheid, verbinding, geven en ontvangen in balans.
In een gezonde partnerrelatie betekent dat:
Je kiest bewust voor elkaar.
Je neemt verantwoordelijkheid voor je eigen gevoelens.
Je ziet de ander als een gelijkwaardige, niet als vervanging van een ouder of kind.
Maar als verticale loyaliteiten nog sterk meespelen, is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Dan kan het zijn dat je in je relatie niet helemaal aanwezig bent.
Dat je nog zo verweven bent met je familie van herkomst, dat je geen echte ruimte kunt maken voor de ander.
Of dat je onbewust van je partner verwacht dat die jouw oude pijn heelt.
Soms staan verticale en horizontale loyaliteit op gespannen voet. Je wilt trouw blijven aan je ouders, maar je voelt ook dat je partner iets anders van je vraagt. Of andersom: je partner dringt aan op verandering, terwijl jij diep vanbinnen voelt dat dat ‘verraad’ zou zijn aan je familie.
Voorbeeld uit de praktijk:
Sanne en David wonen samen. Sanne wil verhuizen naar een andere stad, dichter bij haar werk. Maar David stribbelt tegen. Zijn ouders wonen vijf minuten verderop en hij ziet ze dagelijks. “Ik kan mijn moeder toch niet alleen laten?” zegt hij.
Wat hij eigenlijk zegt: “Mijn loyaliteit naar mijn moeder weegt zwaarder dan mijn loyaliteit naar jou.”
Niet omdat hij dat wil, maar omdat hij onbewust gevangen zit in een loyaliteitspatroon. Hij voelt zich verantwoordelijk, misschien zelfs schuldig als hij kiest voor zichzelf.
En Sanne? Die voelt zich buitengesloten. Niet belangrijk genoeg. Terwijl David juist het gevoel heeft dat hij verscheurd wordt tussen twee liefdesbanden.
Wat of beter wie staat er tussen de partners?
Schuldgevoel als signaal van innerlijke loyaliteit
Wanneer je je schuldig voelt in je relatie, is dat vaak een signaal dat er iets speelt op de laag van loyaliteit.
Schuldgevoel is niet per se slecht – het wijst ons op een innerlijk conflict. Maar als het je blijft verlammen of als je keuzes gaat maken om een ander maar niet te kwetsen, dan raakt het destructief.
Let op signalen zoals:
Je durft geen grenzen te stellen, uit angst dat de ander zich afgewezen voelt.
Je blijft zorgen, ook als het ten koste van jezelf gaat.
Je kunt moeilijk nee zeggen tegen je ouders, zelfs als je partner daardoor gefrustreerd raakt.
Herkenbaar? Dan is het tijd om stil te staan bij wat er écht speelt.
Van onbewuste herhaling naar bewuste keuze
De beweging die systemisch werk mogelijk maakt, is die van onbewuste herhaling naar bewuste keuze. Je hoeft je niet ‘los’ te maken van je familie, maar je mag wél je plek innemen.
Je plek als volwassen kind van je ouders én als partner van je geliefde.
Dat vraagt moed. En soms ook rouw. Want het kan betekenen dat je bepaalde illusies moet loslaten:
Dat je je ouders kunt redden.
Dat je alsnog krijgt wat je vroeger gemist hebt.
Dat je altijd iedereen tevreden kunt houden.
Maar wat je ervoor terugkrijgt, is vrijheid.
Praktische stappen: breng balans tussen verticale en horizontale loyaliteit
Word je bewust van je overlevingsrol
Ben jij de redder, de zorgdrager, de pleaser? Waar komt die neiging vandaan? En wat heb je eigenlijk zelf nodig?
Erken je schuldgevoel, maar laat het niet leidend zijn
Vraag je af: van wie is dit eigenlijk? En wat zou er gebeuren als ik toch voor mezelf kies?
Spreek je uit naar je partner
Durf te delen wat er onder je gedrag zit. Niet als verdediging, maar als uitnodiging tot verbinding.
Zet je ouders op hun plek – innerlijk
Je hoeft dat niet letterlijk tegen ze te zeggen. Maar beeld je in dat je je buigt voor hun lot, en vervolgens je eigen pad gaat. Dat je zegt: “Dank jullie wel. En nu ga ik verder.”
Oefen in gelijkwaardige liefde
Niet zorgen om te pleasen, niet liefhebben uit tekort, maar elkaar ontmoeten als volwassen mensen.
Tot slot: liefde vraagt om een vrije plek
Als systemisch coach zie ik keer op keer hoe bevrijdend het is als mensen zich bewust worden van hun innerlijke loyaliteiten. Het geeft ruimte. Niet om alles achter je te laten, maar juist om met mildheid te kijken naar waar je vandaan komt.
En om van daaruit écht aanwezig te zijn in je relatie. Niet meer als het kind dat iets probeert goed te maken, maar als volwassene die kiest voor verbinding.
Dus: waar ben jij nog trouw uit angst of schuld, in plaats van uit liefde?
Durf je te onderzoeken wat jouw plek is – tussen waar je vandaan komt en waar je naartoe wilt?
De vraag is niet: Hoe kom ik hier vanaf? De vraag is hoe kan ik hiermee leven op een manier die mij en mijn relatie voedt?
Wil je hier dieper naar kijken?
In mijn coaching begeleid ik mensen die vastlopen in oude patronen en op zoek zijn naar vrije, liefdevolle verbindingen – met zichzelf én met de ander.
Nieuwsgierig? Neem een kijkje op de Relatie in Balans pagina of plan een vrijblijvend kennismakingsgesprek.
Want liefde kan pas stromen als jij jouw plek inneemt.
In elke relatie schuilt een verborgen contract: onuitgesproken verwachtingen die de dynamiek sturen. Deze impliciete afspraken veroorzaken vaak spanningen, maar bieden ook kansen voor groei. Door deze verwachtingen te bespreken en te hercontracteren, ontstaat ruimte voor transparantie en wederzijds begrip. Dit proces vraagt om zelfreflectie, empathie en moed, maar leidt tot sterkere en meer authentieke relaties.
Een genogram helpt om familiepatronen en generatiegebonden trauma’s te herkennen. Onbewuste dynamieken beïnvloeden ons denken, voelen en handelen. Door inzicht te krijgen in deze patronen, kun je bewuste keuzes maken en destructieve cycli doorbreken. Een genogram biedt zo een krachtig hulpmiddel voor persoonlijke groei en emotionele heling.
Het familiegeweten stuurt onzichtbare regels binnen families en dwingt loyaliteit af. Hoewel dit veiligheid biedt, kan het persoonlijke vrijheid beperken. Bewustwording van deze dynamiek helpt balans te vinden tussen trouw blijven aan jezelf en verbonden blijven met je familie, zodat je persoonlijke groei en verbinding kunt verenigen.
In Transactionele Analyse verwijst een Spel naar onbewuste patronen met voorspelbare uitkomsten. Deze patronen, geworteld in je levensscript, kun je doorbreken door bewustwording, reflectie en nieuwe keuzes.
Ontsnap uit de loop en creëer vrijheid in je communicatie en relaties.
