Schaamte Onzichtbare kracht tegenhoudend en verlammend Zoekend naar eigen vrijheid Balans
Wie denk je wel dat je bent?
Ken je dat knagende gevoel van schaamte? Dat onzichtbare mechanisme dat je tegenhoudt om volledig jezelf te zijn? Terwijl je tegelijkertijd een diep verlangen voelt naar vrijheid en autonomie—je eigen keuzes maken, zonder je in te houden.
En toch is er een kracht in je die dat tegenwerkt. Alsof een stemmetje fluistert: “Wie denk jij wel dat je bent?”
Dit is de verborgen strijd tussen schaamte en autonomie. Twee tegenpolen die eigenlijk twee kanten van dezelfde medaille zijn. De één trekt je naar zelfstandigheid en eigenheid, de ander duwt je terug in zelfveroordeling en terughoudendheid. Zolang je vastzit aan één kant, blijf je gevangen in een onbewust patroon.
Maar er is een weg naar bevrijding.
In dit blog ontrafel ik deze dynamiek en laat ik je zien hoe je vrijer kunt leven. Aan het einde vind je bovendien een praktische oefening die je direct kunt toepassen.
Wat is schaamte?
Schaamte is volgens psycholoog Stephen B. Poulter een van de meest universele, traumatiserende emotionele krachten. Niemand is ervan gevrijwaard.
Het is een diepgewortelde emotie die je doet twijfelen aan je eigen bestaansrecht.
Schaamte zegt: “Ik mag er niet zijn zoals ik ben.”
Autonomie zegt: “Ik bepaal zelf wie ik ben.”
Zie je de tegenstelling?
Schaamte, gezond of toxisch wordt het liefst vermeden, ontkent en verstopt. Om vervolgens als last meegedragen te worden.
Waarom passen we ons aan om schaamte te vermijden?
Schaamte ontstaat vaak in onze vroege jeugd. Als kind ben je volledig afhankelijk van je omgeving. Wanneer jouw eigenheid werd afgewezen of gecorrigeerd, kon dat voelen als een bedreiging van je bestaan.
De enige manier om erbij te blijven horen, was aanpassen. Dus verstopte je delen van jezelf. Je werd misschien de pleaser, de perfectionist, de stille observator of degene die nooit zwak mocht zijn.
Zo ontstaat een interne strijd:
Aan de ene kant wil je autonoom zijn. Je wilt doen wat goed voelt voor jou.
Aan de andere kant houd je jezelf in. Uit angst om beoordeeld of afgewezen te worden.
Toch is schaamte niet per se verkeerd. Gezonde schaamte helpt je om te reflecteren en verantwoordelijkheid te nemen. Toxische schaamte daarentegen ondermijnt je autonomie en houdt je gevangen in zelfveroordeling.
“Schaamte is zo pijnlijk voor onze psyche dat de meeste mensen alles zullen doen om de pijn te vermijden.”
Wat is autonomie?
Autonomie betekent dat jij keuzes maakt vanuit jezelf—niet omdat anderen dat van je verwachten.
Een autonoom persoon:
Weet wat hij of zij wil en handelt daarnaar
Voelt zich verantwoordelijk voor zijn eigen leven
Heeft de moed om anders te zijn dan de norm
Maar autonomie betekent niet dat je altijd onafhankelijk moet zijn. Het betekent dat je vrij bent om te kiezen: soms voor zelfstandigheid, soms voor verbinding.
Het gaat om de balans.
Lemniscaat; een oneindige beweging tussen de polariteiten schaamte en autonomie
Hoe deze polariteit zich uit in je leven
Deze dynamiek kan zich op verschillende manieren manifesteren:
1. Je wilt je eigen weg volgen, maar je bent bang voor afwijzing
Je hebt dromen en verlangens—maar zodra je een stap zet, slaat de twijfel toe.
“Wat als mensen dit raar vinden? Wat als ik kritiek krijg?”
Schaamte trekt je terug, terwijl autonomie je vooruit duwt.
2. Je bent extreem zelfstandig en laat niemand dichtbij
Sommigen reageren op schaamte door juist extra autonoom te worden. Je hebt geleerd dat je het alleen moet doen, want afhankelijkheid betekent kwetsbaarheid.
Maar deze schijnbare onafhankelijkheid is vaak een pantser om onderliggende schaamte te verbergen.
3. Je past je aan en verliest jezelf in relaties
In plaats van je autonomie te claimen, geef je die juist weg.
Want je stemt je volledig af op anderen, zodat je geen afwijzing voelt.
Omdat je zegt ‘ja’ terwijl je ‘nee’ bedoelt.
Doordat je blijft hangen in situaties die niet goed voor je zijn.
Telkens als je een glimp opvangt van je eigen verlangens, duikt de schaamte op: “Doe niet zo moeilijk, pas je gewoon aan.”
Herkenbaar?
Waarom blijf je vastzitten in één kant?
Omdat het veilig voelt:
Blijf je hangen in autonomie? Dan hoef je je kwetsbaarheid niet te tonen.
Blijf je hangen in schaamte? Dan hoef je geen risico te nemen.
Maar groei zit in de beweging tussen deze twee krachten.
“Je hoeft niet te kiezen tussen schaamte en autonomie—de sleutel is de beweging ertussen. Groei ontstaat in de balans.”
De sleutel is om te leren schakelen tussen de polariteiten
De sleutel: leren schakelen tussen autonomie en schaamte
De oplossing is niet om schaamte te onderdrukken en alleen maar autonomie na te streven. De sleutel is om beide te erkennen en bewust te leren schakelen.
1. Doorvoel je schaamte in plaats van ervoor weg te lopen
Schaamte verdwijnt niet door jezelf te bewijzen of harder je best te doen. Het verdwijnt door het te doorvoelen zonder oordeel.
Waar in je lichaam voel je het?
Welke gedachten komen op?
Wat zegt dit deel van jou eigenlijk?
Door schaamte aan te kijken, verliest het zijn kracht.
2. Oefen met kleine stappen in autonomie
Begin klein:
Spreek je uit over iets kleins, ook al voelt het ongemakkelijk.
Kies bewust voor wat jij wilt, zonder het te verantwoorden.
Sta stil bij momenten waarop je jezelf inhoudt en vraag: “Wat als ik nu wél mezelf zou laten zien?”
Hoe vaker je deze stappen zet, hoe sterker je autonomie wordt.
3. Begrijp dat beide kanten waardevol zijn
Autonomie is krachtig, maar zonder schaamte kan het rigide worden. Schaamte is pijnlijk, maar herinnert je eraan dat je een sociale verbinding zoekt.
Denk aan een lemniscaat (∞), de oneindige beweging tussen twee polen. Blijf je hangen in autonomie, dan verlies je verbinding. Blijf je hangen in schaamte, dan verlies je jezelf.
Door beide te erkennen, ontstaat er een natuurlijke flow.
Jouw volgende stap
Merk je dat deze polariteit in jouw leven speelt?
Stel jezelf deze drie vragen:
1. Op welke momenten voel jij je het meest autonoom? Wat doe je dan?
2. Wanneer speelt schaamte het meest op? Welke situaties triggeren het?
3. Wat zou er gebeuren als je beide kanten meer ruimte geeft in je leven?
De eerste stap is bewustwording. De volgende stap is beweging.
Wil je hier dieper op ingaan? Plan een (gratis) vrijblijvend gesprek en onderzoek de mogelijkheden.
Laat de strijd los. Beweeg tussen autonomie en schaamte. Word vrij.
De symbiotische structuur ontstaat door jezelf weg te cijferen om harmonie te bewaren. Dit leidt tot verlies van autonomie en eigen identiteit. Door grenzen te stellen, schuldgevoelens los te laten en keuzes te maken die bij je passen, kun je jezelf terugvinden en authentieke verbindingen creëeren.
Vrijheid is meer dan de afwezigheid van beperkingen. Het gaat over autonomie: jezelf kunnen zijn binnen de verbondenheid met anderen. Echte vrijheid vraagt om acceptatie, zelfreflectie en loslaten van controle.
Door bewuste keuzes en innerlijke groei kun je balans vinden tussen persoonlijke ruimte en je plek in het grotere geheel.
De onderworpen structuur ontstaat door jezelf weg te cijferen en verantwoordelijkheden van anderen over te nemen. Dit leidt tot uitputting, verlies van eigenheid en onderdrukte emoties. Door je plek terug te vinden, grenzen te stellen en bewust met je patronen om te gaan, creëer je ruimte en energie voor jezelf
Oefening:
De Lemniscaat van Autonomie en Schaamte
Wil je deze polariteit niet alleen begrijpen, maar ook ervaren in je lichaam? Probeer dan deze oefening met een lemniscaat (∞). Dit helpt je om fysiek te voelen hoe je beweegt tussen autonomie en schaamte, en waar het kantelpunt zit waarop je van de ene kant naar de andere verschuift.
Wat heb je nodig?
Twee vellen papier of post-its
Een ruimte waarin je kunt bewegen
Download deze oefening in pdf en ontvang als extra een overzicht van verschillende polariteiten.
Download de oefening
Stap 1: Creëer de lemniscaat
Teken een grote Lemniscaat op de grond met krijt of leg een touw in die vorm. Als dat niet kan, beeld je de vorm dan in.
Leg aan de ene kant een papiertje met het woord “Autonomie” en aan de andere kant “Schaamte”
Stap 2: Stap in de ervaring
1. Ga aan de kant van autonomie staan.
Voel hoe het is om hier te zijn.
Welke gedachten komen op? Voel je vrijheid, kracht, zelfverzekerdheid? Of misschien een bepaalde druk om altijd sterk en onafhankelijk te zijn?
Hoe voelt je lichaam? Sta je stevig of gespannen?
2. Loop langzaam in de vorm van de lemniscaat naar de kant van schaamte.
Merk op wat er in je lichaam gebeurt terwijl je beweegt.
Voel je ergens weerstand? Komt er twijfel op?
Wanneer verandert de energie van autonomie naar schaamte?
3. Sta stil bij schaamte.
Wat gebeurt er hier?
Voelt het zwaar, alsof je kleiner wordt? Of ervaar je het juist als een beschermende plek?
Wat is de eerste gedachte die in je opkomt?
4. Loop weer terug naar autonomie.
Voel hoe je lichaam en je gedachten veranderen tijdens deze overgang.
Wanneer kantelt de ervaring?
Stap 3: Reflectie
Ga in het midden van de lemniscaat staan en stel jezelf de volgende vragen:
Waar in de beweging voelde ik het meeste weerstand?
Op welk punt sloeg de energie om van autonomie naar schaamte (of andersom)?
Wat vertelt dit mij over hoe ik deze polariteit in mijn dagelijks leven ervaar?
Waarom werkt deze oefening?
Polariteiten zoals autonomie en schaamte zijn niet statisch. Ze vormen een dynamische beweging in je leven. Door letterlijk tussen deze twee krachten te lopen, ervaar je hoe je innerlijke balans steeds verschuift.
Je ontdekt waar je jezelf tegenhoudt en waar je misschien meer ruimte mag nemen.
Wil je dit verder onderzoeken? Probeer de oefening regelmatig te herhalen en let op of er veranderingen optreden in hoe je autonomie en schaamte beleeft.
Zo leer je niet alleen de strijd los te laten, maar ook bewust te bewegen tussen beide polen—zonder vast te blijven zitten.
Zoekend Door patronen In angst gevangen Tot jouw bewustzijn opent Hechting
Waarom herhalen we op onze reis toch steeds dezelfde patronen?
Mijn angst voor afwijzing, mijn neiging tot pleasen, mijn diepgewortelde behoefte aan controle—ze waren geen bewuste keuzes, maar overlevingsmechanismen vanuit de hechting.
Laat je inspireren om je eigen reis aan te gaan of te vervolgen.
“Patronen doorbreken begint bij bewust kijken naar je schaduw.”
Dit is het verhaal van mijn innerlijke reis—een reis die nog steeds gaande is.
Soms lijkt het alsof ik pas onlangs wakker ben geworden. Alsof de wereld die ik tot dan toe kende slechts een constructie was—een zorgvuldig opgebouwde werkelijkheid.
Een plek van waaruit ik mezelf had leren navigeren. Zonder écht stil te staan bij wat mij dreef.
Ontmanteling van de angst
Maar wakker worden is niet één moment. Het is een langzaam proces, een ontmanteling van structuren die mij ooit bescherming boden. (En nog steeds érgens aanwezig kunnen zijn).
Wat is de invloed van hechting en trauma op je relaties?
Terugkijkend besef ik hoe vroeg mijn overlevingsmechanismen gevormd werden. Als kind leerde ik wat nodig was om erbij te horen, om liefde en goedkeuring te ontvangen.
Mijn hechting aan anderen was geen vanzelfsprekendheid, maar een subtiel spel van aanpassen, aanvoelen en anticiperen.
Ik leerde mijn gevoelens reguleren op basis van wat de omgeving van mij vroeg. Stilte als het niet veilig voelde, enthousiasme als er goedkeuring nodig was, onzichtbaarheid als dat de beste keuze leek.
Die sluimerende angst voor afwijzing
Het leek onschuldig—dat aanpassen. Maar ergens onderweg verloor ik iets essentieels: mijn vermogen om werkelijk te voelen wat van mij was. Ik werd een meester in het spiegelen van anderen, in het vermijden van conflicten.
En diep van binnen ontstond een sluimerende angst: wat als ik niet goed genoeg zou zijn? Wat als, wanneer ik werkelijk mezelf zou laten zien, de ander zou verdwijnen?
Als de pijn te groot is, en je (telkens opnieuw) wegloopt en afstand neemt, is dit mogelijk weglopen van waar je het meest behoefte aan hebt.
Hoe herken je overlevingsmechanismen?
De angst om niet goed genoeg te zijn is als een achtergrondruis die ik lange tijd niet eens doorhad. Het was er altijd, subtiel sturend, fluisterend bij elke beslissing: wees voorzichtig, pas je aan, zorg dat je voldoet.
Pas later begreep ik hoe diep deze angst verankerd zat in mijn systeem. Niet als een rationele gedachte, maar als een lichamelijke reactie. Overlevingsmechanismen zitten in het zenuwstelsel: vechten, vluchten of bevriezen. Niet gezien worden was ooit zo pijnlijk geweest dat ik liever mezelf beperkte dan opnieuw die afwijzing te voelen.
De angst wordt voelbaar in de spanning
Wanneer ik wél mijn grenzen aangaf, voelde ik direct spanning. Mijn adem stokte, mijn hart bonkte, schuldgevoelens staken de kop op. Alsof ik door simpelweg mezelf te zijn, iets verkeerds deed.
Van slachtofferrol naar bewustzijn: hoe doorbreek je patronen van angst?
Lange tijd heb ik mij gevangen gevoeld in dit patroon. Ik zag hoe anderen moeiteloos zichzelf leken te zijn, hoe ze ruimte innamen zonder te twijfelen. Ik begreep niet hoe ze dat deden. De onmacht riep boosheid op en het verlangen om te vertrekken.
Er waren momenten waarop ik mezelf als slachtoffer zag—van mijn geschiedenis, van omstandigheden die mij gevormd hadden. Een pijnlijk besef. Maar ergens wist ik ook: als ik hierin bleef hangen, zou ik mezelf blijven beperken.
De sleutel lag in bewustwording. Niet als een plotseling inzicht, maar als een langzaam rijpend weten: ik hoefde niet langer te leven vanuit aangeleerde patronen, ik kon leren voelen wat er écht in mij leefde. De bewustwording heb ik gezocht, maar soms ook pijnlijk hardhandig aangereikt gekregen.
“Vrijheid ontstaat wanneer je stopt met vechten tegen jezelf.”
Wat is het verschil tussen slachtofferschap en slachtoffer-houding?
Het duurde daarom ook even voordat ik besefte dat slachtofferschap en een slachtoffer houding twee verschillende entiteiten zijn. En zich toch tot elkaar verhouden als twee zijden van een munt.
Getraumatiseerde delen in mij waren slachtoffer: afgesplitste pijnlijke gevoelens, ontstaan door ervaringen waarin ik machteloos was.
Mijn overlevingsdelen hielden een slachtoffer-houding vast: ze beschermden mij tegen de pijn door anderen verantwoordelijk te houden voor mijn gevoelens.
Zolang ik zou blijven geloven dat anderen ‘mij iets aandeden’, zit ik vast in mijn overlevingsstructuur. In de slachtoffer-houding. Mijn echte heling begon daarom pas toen ik besefte dat ik verantwoordelijkheid had te nemen voor mijn eigen pijn.
Waarom nemen we soms een dader-houding aan?
Bewustwording bracht ook een ander besef: ik had niet alleen slachtoffer ervaringen, maar ook daderschap in mij. Ergens weet je dit! Maar door het voor Jezelf te ontkennen is het gemakkelijker te dragen. Een overlevingsmechanisme.
De momenten waarop ik anderen op afstand hield, bang voor afwijzing.
De momenten waarop ik mijn verwachtingen niet uitsprak, maar stil wachtte op erkenning.
De momenten waarop ik mijn eigen behoeften opofferde, maar onbewust de ander daar verantwoordelijk voor hield.
Ik zag hoe ik controle probeerde te houden over relaties, uit angst om gekwetst te worden. Deze dader houding was een overlevingsstrategie—een manier om niet opnieuw de overweldigende pijn van afwijzing of verlies te voelen.
Hoe dit patroon zich telkens herhaald en welke effecten dat heeft in de ontmoeting lees je in: “Weet je dat je een Spel speelt?”
Trauma-split. Het gebroken, het gesloten en het gezonde hart
Trauma split: hoe overleven en voelen van elkaar gescheiden raken
Dieper in mijn reis ontdekte ik hoe ik ongemerkt mijn eigen gevoel had afgesneden. Niet uit onwil, maar omdat het ooit te overweldigend was geweest. Mijn systeem had zich aangepast door stukken van mezelf af te splitsen—delen die te veel pijn droegen.
Dit manifesteerde zich in mijn volwassen leven als een diepgewortelde behoefte aan controle. Maar onder die laag van zekerheid zat iets anders verborgen: angst voor afwijzing. En nóg dieper verstopt: Dat waar ik zo behoefte aan had.
De angst wordt paniek
Elke keer dat ik me kwetsbaar opstelde en afstand voelde bij de ander, sloeg de paniek toe. Mijn hoofd werd de baas over mijn hart. Ik rationaliseerde mijn gevoelens weg en hield mezelf voor dat ik het prima alleen kon.
Maar diep van binnen voelde het anders.
Hoe doorbreek je jouw neurotische patronen?
Mijn patronen waren als ingesleten wegen in mijn denken en voelen, gevormd door jaren van overleven. Het doorbreken ervan vroeg niet alleen om bewustzijn, maar ook om moed.
De moed om niet direct terug te grijpen naar het bekende.
Mijn moed om mijn gevoelens niet weg te drukken.
Moed om mijn eigen waarheid onder ogen te zien.
Langzaam begon ik te ervaren hoe vrijheid voelde. Niet als een groots moment, maar in kleine verschuivingen.
“Je bent niet je angst, niet je verleden, niet je trauma’s — je bent degene die ze kan doorvoelen en helen.”
Waarom is innerlijke groei een voortdurende reis?
Soms denk ik dat ik er bijna ben, dat ik eindelijk ‘vrij’ ben van oude patronen. Dat ik het leven in al zijn facetten kan ontvangen. Maar dan komt er weer een situatie die triggert. Die mij uitnodigt om opnieuw te kijken.
En misschien is dat wel het echte ontwaken: het besef dat de reis nooit af is.
Ik weet niet waar deze weg mij brengt, en misschien hoeft dat ook niet. Want het gaat niet om een eindpunt, maar om de ervaring van het onderweg zijn.
Ik heb nog steeds momenten van angst en twijfel. Maar het verschil is dat ik ze nu zie. Ik weet dat ik niet mijn patronen bén, maar dat ik ze heb.
Het pad naar heelheid is geen bestemming, maar een voortdurende beweging.
En misschien is dat wel de grootste les: dat ik niet ‘beter’ hoef te worden, maar simpelweg vollediger mezelf mag zijn.
Wat betekent hechting, en de angst voor afwijzing voor jou?
Joan
Meer lezen? Deze blogs zijn wellicht voor jou interessant:
Een genogram helpt om familiepatronen en generatiegebonden trauma’s te herkennen. Onbewuste dynamieken beïnvloeden ons denken, voelen en handelen. Door inzicht te krijgen in deze patronen, kun je bewuste keuzes maken en destructieve cycli doorbreken. Een genogram biedt zo een krachtig hulpmiddel voor persoonlijke groei en emotionele heling.
Verlangen is een krachtige innerlijke gids, verstild door trauma en overlevingsstructuren zoals perfectionisme en pleasen. Door zelfresonantie en het luisteren naar je lichaam kun je je verlangen herontdekken. Dit blog biedt praktische stappen om je verlangen te gebruiken als richtingaanwijzer voor een leven dat écht resoneert met wie je bent.
Trauma verwerken is een reis naar heling. Het begrijpen van psychische wonden en hun invloed op lichaam en geest is essentieel. Trauma kan generatiegebonden zijn, maar het erkennen en integreren van afgesplitste delen brengt je dichter bij jezelf.
Ontdek hoe je pijn omzet in kracht en je eigen helingsproces start.
Patronen Onbewust doorgegeven Generatie op generatie Het verleden leeft voort. Genogram
Genogram als hulpmiddel voor meer inzicht
Het genogram is een krachtig hulpmiddel in systemisch werken. Een hulpmiddel om familiepatronen, generatiegebonden trauma’s en onbewuste dynamieken zichtbaar te maken. Het lijkt misschiien op een stamboom, maar is het veel meer dan dat.
Met een genogram breng je de relaties, emoties en gedragspatronen uit jouw systeem van herkomst in kaart. Het is wel een levend document. In je zoektocht activeer je herinneringen die soms diep waren weggezakt. Nieuw ontdekte informatie kun je in het genogram verwerken om het beeld steeds completer te maken.
Maar hoe helpt dit jou?
Maar waarom zou jij je verdiepen in je familiegeschiedenis? Heeft het verleden dan nog invloed op jou? En hoe helpt een genogram bij persoonlijke groei, heling en bewustwording?
In dit blog schijn ik wat licht op de kracht van een genogram. Hoe je het gebruikt en wat je ermee kunt bereiken.
Wat is een genogram?
Een genogram is een visuele weergave van je familiesysteem. In tegenstelling tot een stamboom, waarin alleen namen en geboortedata staan, laat een genogram zien:
Relaties tussen familieleden (harmonieus, conflictueus, afstandelijk, verstrengeld)
Jouw familiesysteem is die groep mensen waarmee je door geboorte, opvoeding en ervaringen onlosmakelijk bent verbonden. Systemisch werken kent het gedachtengoed dat onbewuste familiedynamieken invloed hebben op hoe jij denkt, voelt en handelt.
Voorbeeld uit de praktijk:
Anna (45) voelt zich altijd verantwoordelijk voor anderen en heeft moeite met nee zeggen. In haar genogram ontdekt ze dat haar moeder op jonge leeftijd haar eigen moeder verloor en daardoor al vroeg de zorg voor haar jongere broers en zussen op zich nam. Dit zorgpatroon is onbewust doorgegeven: Anna herkent het in haar eigen gedrag en kan hierdoor leren om bewuster keuzes maken.
Met deze 4 punten helpt een genogram in systemisch werken
1. Patronen en dynamieken herkennen
2. Generatiegebonden trauma’s begrijpen en doorbreken
3. Familieverbondenheid versterken
4. Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven
Laat ik hier eens op inzoomen:
Ad 1. Patronen en dynamieken herkennen
Veel gedragskenmerken en overtuigingen worden onbewust doorgegeven van generatie op generatie. Een genogram geeft inzicht en helpt om patronen te herkennen, zoals:
Herhalende patronen: Zijn er meerdere generaties waarin relaties stuklopen? Is er sprake van herhaald verlies of trauma?
Gezondheidsproblemen: Komt depressie, angst of verslaving vaker voor binnen de familie?
Onuitgesproken familiegeheimen: Zijn er gebeurtenissen die niet besproken worden, maar toch invloed hebben?
Voorbeeld:
Mark (38) worstelt met bindingsangst en heeft moeite met langdurige relaties. Zijn genogram laat zien dat zowel zijn vader als grootvader op jonge leeftijd een ouder verloren en emotioneel afstandelijk werden. Dit patroon zet zich onbewust voort in Marks eigen relaties.
Door het genogram wordt zichtbaar dat hij niet de eerste is die hiermee worstelt. Dit inzicht geeft hem de mogelijkheid om bewuste keuzes te maken en het patroon te doorbreken.
Ad 2. Generatiegebonden trauma’s begrijpen en doorbreken
Generationeel trauma verwijst naar onverwerkte trauma’s die van generatie op generatie worden doorgegeven. Dit kan bewust gebeuren (zoals verhalen over een oorlogservaring), maar vaker gebeurt dit onbewust.
Generatiegebonden trauma’s kunnen zich uiten in:
Emotionele pijn: Angst, verdriet of schuldgevoelens zonder duidelijke oorzaak.
Fysieke of psychische klachten: Stressgerelateerde klachten, angststoornissen of depressie.
Voorbeeld:
Sophie (29) voelt zich vaak angstig zonder aanwijsbare reden. Uit haar genogram blijkt dat haar grootouders in een concentratiekamp hebben gezeten. Hoewel ze dit zelf niet heeft meegemaakt, is de angst via opvoeding en familieverhalen aan haar doorgegeven. Dit inzicht helpt haar om met haar gevoelens om te gaan en haar angsten los te laten.
Het herkennen van trauma’s is een eerste stap naar heling. Door een genogram te maken, kun je begrijpen waar bepaalde gevoelens en gedragingen vandaan komen en deze bewust doorbreken.
Ad 3. Familieverbondenheid versterken
Een genogram helpt niet alleen om pijnlijke patronen zichtbaar te maken, maar ook om positieve verbindingen en kwaliteiten binnen de familie te herkennen.
Zijn er sterke familiebanden waar je kracht uit put?
Welke waarden en talenten zijn doorgegeven van generatie op generatie?
Welke steunbronnen heb je binnen je familie?
Door bewust te kijken naar je familiegeschiedenis, kun je meer begrip en compassie ontwikkelen voor jezelf en je familieleden.
Ad 4. Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven
Wanneer je begrijpt hoe je familiegeschiedenis jouw gedrag en emoties beïnvloedt, kun je bewuster kiezen hoe je verder wilt. Dit is een belangrijk onderdeel van systemisch werken:
Wat wil je behouden? Welke familiewaarden en tradities zijn waardevol voor jou?
Wat wil je loslaten? Welke patronen wil je niet doorgeven aan volgende generaties?
Welke nieuwe keuzes kun je maken? Hoe kun je een gezondere dynamiek creëren in je eigen leven?
Voorbeeld:
Eva (50) ontdekt via haar genogram dat de vrouwen in haar familie altijd voor anderen zorgen, maar zichzelf wegcijferen. Dit patroon heeft haar uitgeput. Door deze dynamiek te zien, besluit ze bewust meer voor zichzelf te kiezen, zonder schuldgevoel.
Het genogram geeft inzicht in wat van jou is en wat je hebt overgenomen van anderen. Hierdoor kun je bewuste keuzes maken en verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven.
Hoe maak je een genogram?
Een genogram maken begint met het verzamelen van informatie over je familie. Dit kan op de volgende manieren:
1. Familieleden interviewen: Vraag naar gebeurtenissen, relaties en patronen.
2. Terugkerende thema’s opschrijven: Wat valt op? Waar herhalen zich bepaalde dynamieken?
3. Een visuele weergave maken: Teken een schema waarin relaties en gebeurtenissen zichtbaar worden.
In een systemische sessie kan ik als coach je begeleiden om deze patronen te analyseren en te begrijpen
Met behulp van symbolen maak je jouw Genogram snel inzichtelijk. Download hier het pdf overzicht.
Het genogram als instrument voor heling en bewustwording
Een genogram helpt je om diepere lagen van je familiegeschiedenis, trauma’s en patronen te begrijpen. Dit inzicht kan leiden tot persoonlijke groei, betere relaties en meer zelfbewustzijn.
Het verleden kun je niet veranderen, maar door het te begrijpen, kun je wel je toekomst beïnvloeden.
Wil jij ontdekken welke patronen in jouw familie spelen?
Het maken van je eigen genogram boor je een grote bron van informatie aan. Niet alle informatie is echter direct beschikbaar. Beschouw het als een levend document wat je voortdurend aan kunt vullen. En ontdek hoe ‘vergeten’ herinneringen opeens tot leven kunnen komen.
Boek een telefonische sessie als je hulp wilt bij het opzetten van je eigen genogram, Of boek een coach sessie om systemische duiding te krijgen op wat je genogram jou toont.
Het familiegeweten bevat ongeschreven regels die onze loyaliteit en gedrag binnen de familie sturen. Dit biedt veiligheid, maar kan persoonlijke vrijheid beperken. Bewustwording helpt om de balans te vinden tussen tradities en zelfontwikkeling, waardoor ruimte ontstaat voor verbinding met zowel jezelf als je familie.
Opstellingen bieden inzicht in blokkades en herstellen harmonie door het grotere geheel zichtbaar te maken. Of het nu gaat om familie, relaties, gezondheid of werk, deze methode helpt energie te laten stromen. Alles krijgt een plek, waardoor rust en balans ontstaan.
Ontdek hoe opstellingen jouw leven in beweging kunnen brengen.
Wat geef je door aan je kind? Familiesystemen beïnvloeden onbewust generaties. Leer hoe overtuigingen, trauma’s en patronen hun weg vinden en hoe systemisch werk je helpt deze te erkennen en doorbreken. Ontdek praktische tips om bewust met ouderschap om te gaan en je kind meer vrijheid te geven om zijn eigen pad te volgen.
Soms heb je een moment van bezinning nodig. Een inzicht dat iets in beweging zet. Een andere kijk op een terugkerend patroon. Precies daarvoor is de Inspiratie Mail bedoeld. Elke maand ontvang je een mail boordevol inspiratie: verdiepende blogs, een persoonlijke noot, praktijksituaties uit systemische coaching en nog veel meer.
Hier vind je alle eerder verzonden Inspiratie Mails, overzichtelijk bij elkaar en gratis te downloaden als pdf. Zo kun je ze teruglezen op een moment dat bij jou past. Misschien resoneert een bepaald thema vandaag anders dan toen je het voor het eerst las. Of misschien helpt een verhaal je om een situatie in een nieuw licht te zien.
Wil je niets missen en deze mail rechtstreeks in je eigen mailbox ontvangen? Dat kan! Meld je [HIER] aan voor de Inspiratie Mail en laat je maandelijks meenemen in inzichten over relaties, overlevingsstructuren en de diepere lagen van persoonlijke groei.
In deze mail: *Jezelf tegenkomen is geen ontmoeting. *Wat is mentaliseren? Met boekentip! *Mijn persoonlijke noot. *Gedicht: Ontmoeting *5 Systemische werkwoorden.
In deze mail: *Uit de praktijk: De schaduwkant van perfectie *Boekentip: Vijf niveaus van gehechtheid *Wie ben Ik? *Leven met de handrem erop. Dat is geen leven! *Persoonlijke noot
Draaglast Te veel Altijd maar doorgaan Tot het lichaam zegt: STOP
De vraag van verantwoordelijkheid
Moet je iemand die op een burn-out afstevent beschermen, of heeft diegene de burn-out juist nodig om andere keuzes te kunnen maken? Het is een vraag die raakt aan een diepere laag: die vraag over verantwoordelijkheid. Wanneer neem je verantwoordelijkheid voor iemand anders, en wanneer laat je los?
Dit dilemma speelt zich af in veel werk- en privé situaties. Je ziet iemand structureel over zijn grenzen gaan. Je ziet de vermoeidheid, de stress, de onrust. Maar tegelijkertijd: wie ben jij om in te grijpen? Wat als deze persoon zijn eigen ervaring nodig heeft om écht iets te veranderen?
In dit artikel duik ik dieper in dit vraagstuk. Ik onderzoek de patronen achter burn-out, de verborgen overlevingsstrategieën en de rol van bewustwording. Want misschien ligt de sleutel niet in beschermen of loslaten, maar in iets anders.
Hoe ontstaat een burn-out?
Burn-out overkomt niemand zomaar. Het is geen kwestie van ‘opeens te veel stress’. Mensen die richting een burn-out gaan, vertonen vaak bepaalde patronen:
Ze dragen structureel meer dan wat eigenlijk bij hen hoort.
Ze verzorgen, regelen of fixen zaken die niet hun verantwoordelijkheid zijn.
Ze negeren hun eigen grenzen en stellen anderen altijd voorop.
Ze geloven dat als zij het niet doen, het niet gebeurt.
Dit gedrag is zelden een bewuste keuze. Het is vaak een diepgewortelde overlevingsstrategie die al vroeg in het leven is ontstaan.
“Iemand die richting een burn-out gaat, draagt vaak een last die niet van hem of haar is.”
De overlevingsstrategie achter burn-out
Mensen die in een burn-out belanden, hebben vaak van jongs af aan geleerd dat ze ‘sterk’ moeten zijn. Misschien was het vroeger in het gezin cruciaal om verantwoordelijkheid over te nemen. Misschien werd ‘zorgdragen’ beloond met liefde, erkenning of simpelweg minder gedoe.
Wat ooit in je kindertijd een functioneel mechanisme was om je staande te houden, is een onbewust patroon geworden. Een patroon dat zich nu voortzet op de werkvloer en in relaties.
En juist omdat het ooit nodig was, voelt het nog steeds logisch.
Iemand die zichzelf richting een burn-out werkt, ziet vaak zelf niet dat ze hun eigen grenzen overschrijden. Hun gedrag wordt immers gewaardeerd. Zij zijn de harde werkers, de mensen die altijd een stap extra zetten. De collega op wie je kunt bouwen. Tot het moment dat het niet meer gaat.
De gewaardeerde werknemer die altijd meer doet
Werkgevers en collega’s zien dit type medewerker vaak als een zegen. Het zijn de mensen die zonder morren inspringen, die gaten dichten in de planning, die altijd nét dat beetje extra doen.
Maar hoe waardevol dat ook lijkt, het is precies deze loyaliteit die het risico op burn-out vergroot. Want deze mensen zullen niet snel ‘nee’ zeggen. Ze voelen zich verantwoordelijk, ook als die verantwoordelijkheid hen niet toebehoort. Hulp wordt vriendelijk, maar beslist geweigerd, er kan zelfs nog wel iets bij. En als er wel stiekem behoefte is aan verlichting, dan wordt van de ander “verwacht” dat het onuitgesprokene wordt opgemerkt.
En dan grijpt het lichaam in.
De klap die niemand zag aankomen
Burn-out kondigt zich zelden spectaculair aan. Vaak gaat het lang goed – of lijkt het goed te gaan. Totdat het dus ineens niet meer gaat.
Iemand die in een burn-out belandt, ervaart vaak een diep gevoel van onbegrip:
Waarom lukt het nu niet meer?
Ik kon dit toch altijd?
Wat is er mis met mij?
De energie waarmee ze jarenlang alles aandreven, is ineens verdwenen. Wat overblijft is uitputting, lethargie, schaamte en een gevoel van falen. Ze kunnen niet meer voldoen aan hun eigen standaard. En dát is misschien nog wel de zwaarste last.
Maar was dit falen onvermijdelijk? Of had iemand hen kunnen behoeden?
Het pad van Bewustwording of Uitputting – doorbreken van patronen, loyaliteit en meer
Beschermen of laten gebeuren?
Dat brengt mij terug bij de vraag: moet je iemand beschermen tegen een burn-out, of is de ervaring nodig om echt iets te veranderen?
Als werkgever, collega of naaste kun je signalen oppikken. Je kunt zien hoe iemand structureel te veel op zich neemt. Maar betekent dat automatisch dat je moet ingrijpen?
Soms lijkt het wel alsof iemand pas (kan)veranderen als ze geen andere keuze meer heeft. Pas als ze vastlopen, ontstaat de ruimte om anders te kijken. Maar is dat de enige weg?
“Bewustwording begint met vragen, niet met redden of forceren.”
Bewustzijn als sleutel
Misschien ligt het antwoord niet zozeer in beschermen of loslaten, maar in bewustzijn vergroten.
In plaats van iemand te redden, kun je proberen een ander perspectief aan te reiken. Niet door dwingend advies te geven, maar door vragen te stellen die iets in beweging kunnen zetten:
Merk je hoe vaak je verantwoordelijkheid neemt voor dingen die eigenlijk niet van jou zijn?
Wat zou er gebeuren als je dat niet doet?
Waarom denk je dat jij het moet oplossen?
Voor wie was dit ooit noodzakelijk?
Soms is één vraag genoeg om een zaadje te planten. Een zaadje dat iemand zélf kan laten groeien.
Wat als verantwoordelijkheid anders verdeeld zou worden?
Stel dat iemand die altijd méér doet dan nodig is, een stap terugzet. Wat gebeurt er dan?
Grote kans dat er ongemak ontstaat. Er vallen gaten. Dingen blijven liggen. Maar misschien is dat juist wel nodig. Misschien is dat juist het moment waarop anderen hun eigen verantwoordelijkheid oppakken. En zo weer op hun eigen plek (kunnen) staan.
Misschien is dat het moment waarop zichtbaar wordt dat het systeem onbewust leunde op iemand die altijd meer gaf dan gezond was. In een werkomgeving zie je trouwens vaak dat al na twee weken afwezigheid er nieuwe routines worden opgebouwd.
Misschien is dat het begin van een andere verdeling. Als mensen hun eigen plek (weer) volledig mogen/moeten innemen.
Een burn-out als kantelpunt
Een burn-out is geen ‘verkeerde’ keuze of een fout. Het is een signaal. Een signaal dat het zo niet langer kan.
Soms heeft iemand die ervaring nodig om het echt te voelen. Om te beseffen dat verandering noodzakelijk is. Maar misschien kun je ook eerder iets laten doordringen. Niet door iemand te redden, maar door ruimte te geven voor bewustwording.
Misschien begint verandering niet bij beschermen of loslaten, maar bij het stellen van de juiste vragen.
Welke vraag zou jij jezelf of een ander kunnen stellen?
Burn-out symptomen die vaak worden genegeerd
Extreme vermoeidheid die niet overgaat met rust
Concentratieproblemen en vergeetachtigheid
Prikkelbaarheid en emotionele uitbarstingen
Cynisme of onverschilligheid tegenover werk of sociale verplichtingen
Fysieke klachten zoals hoofdpijn, spierpijn of spijsverteringsproblemen
Pas als iemand écht vastloopt, wordt de ernst van de situatie duidelijk. En dan komt de schaamte: Waarom lukt het nu niet meer?
Misschien zijn deze blogs voor jou ook interessant om te lezen:
Vrijheid is meer dan de afwezigheid van beperkingen. Het gaat over autonomie: jezelf kunnen zijn binnen de verbondenheid met anderen. Echte vrijheid vraagt om acceptatie, zelfreflectie en loslaten van controle. Door bewuste keuzes en innerlijke groei kun je balans vinden tussen persoonlijke ruimte en je plek in het grotere geheel.
Een vijftiger, vastgeroest in de calvinistische arbeidsethiek, ontdekt de kracht van verbinding. Wanneer teleurstelling en eenzaamheid hem inhalen, wordt hij geconfronteerd met nieuwe inzichten: meerdere waarheden, luisteren zonder oordeel en verbindend communiceren. Zijn reis naar balans tussen eigen waarden en begrip voor anderen leidt tot persoonlijke groei en rust.
Zet vandaag nog jouw eerste stap met dit 10-stappenplan. Afgrenzen beschermt jezelf en versterkt relaties. Angst voor afwijzing maakt het afgrenzen niet gemakkelijk. Door je eigen plek te vinden, leer je “nee” zeggen zonder verbinding te verliezen. Wederzijds respect, verantwoordelijkheid en authentieke verbinding is je uiteindelijke opbrengst.
Heldere ordening is essentieel voor harmonie en succes in organisaties. Een verstoorde plekverdeling leidt tot onrust, conflicten en ineffectiviteit. Dit blog legt uit hoe systemische principes helpen om dynamieken te herkennen en te herstellen, met praktijkvoorbeelden en concrete tips.
Kom Jezelf ontmoeten in plaats van Jezelf voortdurend tegen te komen!
