Wat betekent het om emotioneel onbeschikbaar te zijn?

Emotioneel onbeschikbaar? Er zijn van die momenten waarop je plotseling wordt geraakt. Opeens overvalt je een gedachte, een herinnering of een gevoel — zonder dat je erom hebt gevraagd of bewust naar op zoek was.

Zo’n moment waarin je jezelf ineens ziet — zonder masker, zonder omweg. Alsof er een sluier wordt weggetrokken. En je ziet wat je onbewust al wist: je bent emotioneel onbeschikbaar.

Voor mij was dat het besef dat ik er kon zijn, en tegelijkertijd niet. Niet alleen in dit moment, maar al decennialang. Ik kon functioneren, uitreiken zelfs, maar echt ontvangen lukte niet. Of het kwam wel binnen — maar ik voelde het niet. Het was alsof ik niet in staat was om te ontvangen wat ik zó graag wilde: liefde, nabijheid, verbinding.

De oorsprong van emotioneel onbeschikbaar zijn

Dat patroon had een oorsprong. Voor mij begon het in mijn jeugd, in een gezin waar alles draaide om de buitenkant. Structuur, discipline, verantwoordelijkheden — die waren er genoeg. Maar op gevoelsniveau bleef het stil. Ik leerde al vroeg: voel maar niet te veel. Wees sterk. Wees zelfstandig. Doe je best. En het werkte — jarenlang. Ik redde me overal doorheen.

Tot iemand écht bij me wilde zijn. Dan sloeg mijn zenuwstelsel op tilt. Het voelde overweldigend, alsof mijn lijf in alarmtoestand ging. Ik verlangde naar verbinding, maar kende het simpelweg niet als veilig.

De paradox van verlangen en bevriezen

Misschien herken je dat. Dat je ergens in jezelf voelt dat je liefde wilt geven. Dat je verlangt naar nabijheid. Maar dat je lichaam iets anders zegt. Je trekt je terug, verstijft, verstart. Alsof je een muur raakt in jezelf. Een muur die je niet met je hoofd hebt gebouwd, maar die ooit, heel vroeg, in je lijf is ontstaan. Een muur die je beschermde tegen wat toen te veel was, te pijnlijk, te groot.

De pijn zit niet alleen in de eenzaamheid, maar ook in het moment waarop je beseft: ik ben zélf degene die het contact niet kan toelaten. Je wil verbinding, je verlangt naar aanraking, naar gezien worden — en tegelijk trekt alles in je samen als het zich aandient. Niet uit onwil, maar uit onvermogen.

Dit gaat niet over ‘je hart openen’ of ‘gewoon wat liever zijn voor jezelf’. Als het zo eenvoudig was geweest, had je het allang gedaan. Emotioneel onbeschikbaar zijn is vaak een overlevingslaag, diep verankerd in je systeem.

De pijn van willen geven maar niet kunnen ontvangen

Ik dacht ooit dat liefde geven vanzelf zou gaan. Dat het hoorde bij wie ik ben. Maar wat als je arm wel uitreikt, en je hart gesloten blijft? Wat als je aanwezig bent bij de ander, maar jezelf er niet in voelt? Wat als je wíl ontvangen, maar het niet lukt?

Dan blijf je innerlijk hongerig, ondanks alles wat er ogenschijnlijk is: een relatie, vriendschappen, mensen om je heen. Je functioneert, je lacht, je zorgt — maar vanbinnen blijft het leeg. Het is een verwarrend gemis, omdat het niet te maken heeft met wat er ontbreekt, maar met wat je niet kunt toelaten.

En soms zie je jezelf daarin: iemand die reikt, maar niet durft te ontvangen. Iemand die aanwezig is, maar zich afsluit zodra het echt wordt.

Emotioneel onbeschikbaar als ouder

Misschien wordt het nog pijnlijker als je dit patroon herkent in je ouderschap. Als je kind iets vraagt — een knuffel, een blik, een moment van echte aandacht — en jij voelt… niets. Of onrust. Sluiting. Afwezigheid. En ineens weet je: dit is precies wat ik als kind heb gemist.

Dat moment is rauw. Want je wilt het zó graag anders doen. Je wilt beschikbaar zijn, voelend, open. Maar wat je zelf nooit écht hebt ontvangen, kun je niet zomaar geven. Je lichaam reageert sneller dan je intentie. Je woorden blijven steken. En daarin komt het verdriet: om je kind, en om jezelf.

Toch begint daar iets te verschuiven. In het erkennen. In het durven zeggen: ik zie nu dat ik je heb gemist — en ik wil er wél zijn. Kinderen hebben geen perfecte ouders nodig. Ze hebben ouders nodig die willen voelen, willen leren, willen blijven. Ouders die hun eigen pijn durven aankijken, zodat ze hun kind kunnen zien. Ook als dat niet vlekkeloos gaat.

De systemische wortels van emotionele onbeschikbaarheid

De wortels van emotionele onbeschikbaarheid liggen zelden in het nu. Ze liggen in het toen. In het gezin waarin je opgroeide, de systemen waarin je leerde hoe liefde werkte. Misschien was er zorg, maar geen afstemming. Misschien kreeg je aandacht, maar geen erkenning. Misschien moest je sterk zijn, stil zijn, aanpassen.

Als kind overleef je. Je leert je voegen naar de dynamiek. En daarin laat je delen van jezelf achter. Niet uit onwil, maar uit noodzaak. Later in je leven, vooral in relaties, herhalen die patronen zich. Je wil wel, maar je kunt niet. Er is liefde, maar geen toegang. Je zoekt verbinding, maar je lijf kent het niet als veilig.

Voor mij werd dit pas voelbaar in systemisch werk en lichaamsgerichte coaching. Niet met mijn hoofd, maar van binnenuit. Laag voor laag. Pas toen ik stil durfde te staan bij mijn eigen hechtingsverhaal, begon ik te begrijpen wat mijn lijf al die tijd al wist. Niet als iets wat ‘fout’ was, maar als iets wat ooit nodig was. Dat gaf ruimte. Zachtheid. En langzaam ook: beweging.

Emotioneel onbeschikbaar zijn als beschermingsmechanisme

Het is belangrijk om te zien: emotioneel onbeschikbaar zijn betekent niet dat je geen liefde hebt. Het betekent dat je systeem ooit besloot dat liefde gevaarlijk was. Dat contact te pijnlijk was. Dat voelen te veel was.

Dat besluit zit niet in je hoofd, maar in je lichaam. In je zenuwstelsel. Je weet rationeel misschien dat iemand te vertrouwen is, maar je lijf zegt iets anders. En dat lijf liegt niet — het herinnert zich gewoon wat ooit nodig was om te overleven.

Hoe doorbreek je de cirkel van emotionele onbeschikbaarheid?

1. Bewustwording

Niet als truc, maar als liefdevolle erkenning. Zien dat je emotioneel onbeschikbaar bent geweest — niet uit onwil, maar uit overleving. Dat vraagt moed. En mildheid.

2. Vertragen

Opmerken wat er gebeurt in je lijf wanneer je verstijft of sluit. Zonder het meteen te willen fixen. Heling begint niet bij actie, maar bij aanwezigheid.

3. Oefenen met ontvangen

In kleine dingen. Een aanraking. Een compliment. Een blik. Opmerken wat je reflex is — en jezelf daarin niet afwijzen, maar meenemen.

4. Systemisch werk

Wat jij tegenkomt in jezelf, is vaak ingebed in een groter verhaal. In je familiesysteem. In hoe liefde werd doorgegeven — of niet. Door je plek te herkennen, kun je ook de patronen herkennen. En uiteindelijk: verzachten.

Emotioneel beschikbaar worden begint bij jezelf

Wil je de ander echt kunnen toelaten, dan begint het met jezelf toelaten. Je eigen binnenwereld leren kennen. Je pijn, je verlangen, je eenzaamheid. Niet om het op te lossen, maar om het te erkennen. Pas dan kun je voelen wat er nodig is. Niet van buiten, maar van binnenuit.

Soms betekent dat rouwen. Om wat je niet hebt gekregen. Om wat je zo graag had willen geven. En om wie je moest worden om het allemaal vol te houden. In dat rouwen ligt ook een ontmoeting: met jezelf. Echt. Zonder omweg.

De hoop voorbij de muur van emotioneel onbeschikbaar zijn

Ik geloof dat er een weg is. Voorbij de muur. Voorbij het patroon. Voorbij de eenzaamheid. Een weg van zachte heling, in jouw tempo. Laag voor laag. Waarin je leert voelen. Ontvangen. Openen. En uiteindelijk: vertrouwen.

Dat vraagt geduld. En liefde. Van jezelf. En — als het kan — ook van een ander. Iemand die blijft. Iemand die jouw tempo aankan. Omdat jij het ook leert dragen.

Herken je jezelf in dit verhaal?

Weet dan: je bent niet alleen. Emotionele onbeschikbaarheid is geen karakterfout, maar een verdedigingsmechanisme. En daar kun je naar leren luisteren, met mildheid. Soms heb je daar begeleiding bij nodig. Iemand die met je meeloopt. Die je helpt om je eigen binnenwereld te verstaan. Die je leert om te ontvangen.

Want jij kunt leren geven — écht geven — als je leert ontvangen. En jij kunt leren aanwezig zijn — écht beschikbaar — als je jezelf toestaat om te voelen wat er in jou leeft.

Misschien begint het daar: bij het erkennen van je eigen gemis. En bij de moed om je langzaam, in jouw tempo, te openen voor wat er wél mogelijk is.

Wil je dit onderzoeken in een veilige setting?

In mijn praktijk begeleid ik mensen die vastlopen in contact, in zichzelf of in hun relaties. Door middel van systemisch werk, lichaamsgerichte oefeningen en diepgaande gesprekken help ik je om weer contact te maken met wat je werkelijk voelt en verlangt.

Weet je welkom in Nieuw-Balinge, Drenthe voor en individuele sessie of een Familieopstelling met representanten.

Of plan een vrijblijvend kennismakingsgesprek

Meer lezen? Deze blogs zijn wellicht voor jou interessant: