Omgaan met teleurstelling en je zelfvertrouwen herstellen
Over de vroege wond van teleurstelling, en de weg terug naar vertrouwen in jezelf
Teleurstelling doet pijn. Of het nu gaat om verbroken vertrouwen, afwijzing of een verlangen dat niet wordt vervuld – je wordt diep van binnen geraakt.
Bang om (weer) teleurgesteld te worden. Een zin die ik regelmatig hoor in mijn praktijk. Soms wordt hij aarzelend uitgesproken, met een blik naar de grond. Of klinkt hij resoluut, alsof de ander een feitelijke conclusie trekt die alles verklaart.
Na de teleurstelling en realisatie, volgt de verbazing
En heel soms hoor ik nog een vleugje verbazing — alsof de cliënt zich op dat moment zelf pas realiseert waar de pijn vandaan komt.
“Weet je, ik ben gewoon bang om (weer) teleurgesteld te worden.”
Hoe kunnen we dit onderschatten?
Teleurstelling. Het is misschien wel een van de meest onderschatte thema’s in ons leven. En tegelijkertijd eentje die zó veel impact heeft, juist omdat het vaak geen plek krijgt.
Niet in onze opvoeding, niet in onze taal, en niet in onze systemen. Dus ontwikkelen we allerlei manieren om het vooral maar niet meer te hoeven voelen.
Herkenbaar?
De hoop laten varen
Misschien heb jij ook geleerd om niet meer te hopen. Niet meer te verlangen. Of om het dan maar zelf te doen. Omdat:
- Afhankelijkheid voor jou voelt als een risico.
- Er teleurstellingen zijn die je maar liever vóór bent. Zoals: ‘Niet gezien worden’ of ‘niet gekregen hebben wat je nodig had’.
Maar onder al die strategieën ligt vaak iets heel kwetsbaars. Iets ouds. Iets dat in de vroege kindertijd al ontstaan is.
Onzeker
Schaduw van
Angst, vertrouwen wankelt
Verbroken banden, knagende eenzaamheid
Pijn
De pijn van gemiste afstemming
Als baby of jong kind ben je volledig afhankelijk van je verzorgers. Je huilt als je iets nodig hebt, je reikt uit, je vertrouwt erop dat de ander weet wat er met je aan de hand is.
En als het goed is, wordt er dan afgestemd. Niet perfect — want perfect ouderschap bestaat niet — maar voldoende. Voldoende om een gevoel van veiligheid en basisvertrouwen op te bouwen.
Voldoende om te voelen: ik ben het waard dat er voor mij gezorgd wordt.
Onvoldoende afstemming
Maar wat als die afstemming er onvoldoende is? Wat als jouw nood, jouw verdriet, jouw vragen niet opgemerkt worden? Of erger nog: weggewuifd, gebagatelliseerd of verkeerd begrepen?
Dan ontstaat er iets pijnlijks. Een kind kan niet concluderen: “Oh, mijn ouder is emotioneel onbeschikbaar.”
Wat het wél denkt is: “Er is iets mis met mij.”
En vanuit die verwarring ontstaat het begin van een diepe, stille teleurstelling. Eentje die zo groot is, dat je er als kind niets anders mee kunt dan hem wegstoppen. En in plaats daarvan ga je aanpassen.
Teleurstelling vermijden lijkt veilig, maar het houdt je gevangen. Werkelijk vertrouwen ontstaat pas als jij jezelf weer serieus neemt.
De aanpassing: een overlevingsstrategie
De aanpassing is een eigen set van overtuigingen wat je hebt te doen. Niet bewust, alhoewel je waarschijnlijk telkens opnieuw wordt bevestigd. Overtuigingen als:
- “Ik vraag niet zo snel om hulp.”
- “Ik red me wel.”
- “Kwetsbaarheid? Dat is niet zo mijn ding.”
- “Zelf doen is voor mij de normaalste zaak van de wereld.”
Deze uitspraken hoor ik heel regelmatig. Soms als een losse terloopse opmerking. Vaak met een zweem van trots. Alsof er iets gewonnen is door onafhankelijk te zijn. En ja, in zekere zin is dat ook zo. Want de strategie heeft immers gewerkt!
Je hebt immers geleerd je staande te houden. Jij hebt geleerd om jezelf te dragen. In een wereld waarin je niet zeker wist of de ander dat zou doen.
Van wie je was naar wie je denkt te zijn
Maar dát wat ooit een noodzakelijke aanpassing was, wordt later vaak een identiteit. Je bent dan de sterke, de zelfstandige, degene die anderen helpt.
Jij bent degene geworden die ‘geen gedoe’ geeft, die anderen ruimte geeft, die zijn emoties wel onder controle heeft. En zolang het leven een beetje meezit, kun je daar behoorlijk ver mee komen.
Ingrijpende gebeurtenissen – de controle verliezen
Totdat je iets of iemand tegenkomt die je diep raakt. Iemand die je weer doet verlangen naar werkelijke verbinding. Of een gebeurtenis die je stilzet — verlies, ziekte, een burn-out.
En dan ineens klopt die oude strategie niet meer. Want onder het zelf doen, blijkt nog steeds die oude pijn te zitten: de angst om (weer) teleurgesteld te worden.
De ontdekking: het inzicht dat pijn doet
Wat veel cliënten ontdekken in mijn praktijk, is dat het inzicht alleen al een teleurstelling kan zijn. Het besef dat je zo vroeg geleerd hebt om jezelf te verlaten, om te overleven, om niet tot last te zijn — dat is confronterend.
Het raakt vaak aan een diepe rouw. Niet per se om wat er is gebeurd, maar om wat je nooit hebt gekregen. De troost. De erkenning. De nabijheid.
Als je eigen houvast wegvalt
En die ontdekking voelt dubbel. Aan de ene kant is het een opluchting: je bent niet ‘gek’, je bent niet ‘overgevoelig’, je hebt jezelf niet verzonnen.
Aan de andere kant voelt het ook als een bodem die onder je wegvalt. Want als je niet meer automatisch doet wat je altijd deed — wie ben je dan? En hoe moet je dan verder? Op wie of wat kun je nog vertrouwen?
Opluchting en machteloosheid
Dit is vaak het moment waarop machteloosheid binnenkomt. Want je ziet ineens hoe diep die patronen zitten. Hoe snel je jezelf weer terugtrekt, weer inslikt, weer oplost.
Je wéét dat je anders wil, maar je lijf doet iets anders. En dat kan behoorlijk ontmoedigend zijn.
De machteloosheid: weten wat je nodig hebt, maar het nog niet kunnen
Er is iets hartverscheurends aan het moment waarop iemand wéét wat er speelt, maar zich nog niet vrij voelt om het te doorbreken. Dat moment waarop je verlangt naar nabijheid, maar verstijft als iemand écht dichtbij komt.
Waarop je zou willen zeggen dat je je alleen voelt, maar de woorden blijven steken in je keel. Waarop je merkt dat je weer over je grens bent gegaan, maar niet durft terug te komen op je beslissing.
Van schaamte naar boosheid
In deze fase komt vaak schaamte naar boven. Schaamte over je behoeftigheid. Schaamte over je verlangen naar iets wat je ooit niet gekregen hebt. En soms ook boosheid — op jezelf, op de ander, op het leven. Want waarom is dit zo moeilijk?
Het antwoord is eenvoudig en pijnlijk tegelijk: omdat je dit al zó lang op deze manier doet. Je hebt jezelf jarenlang aangeleerd dat voelen gevaarlijk is. Dat je alleen veilig bent als je controle houdt. Dat je beter geen hoop kunt hebben, want dan doet het ook geen pijn als het tegenvalt. En om daar los van te komen, is moed nodig. En tijd. En veiligheid.
Autonomie als helende beweging
Veel mensen verwarren autonomie met afstandelijkheid. Met onafhankelijkheid. Met ‘ik heb niemand nodig’. Maar autonomie, in de zuivere zin van het woord, is iets heel anders.
Het is het vermogen om jezelf te dragen zonder jezelf te verlaten. Anders gezegd: Je vermogen om in elke situatie jezelf te kunnen zijn.
Om verantwoordelijkheid te nemen voor jouw innerlijke wereld. En — misschien wel het moeilijkste — om te erkennen dat je verlangen naar nabijheid legitiem is, maar dat jij zelf aan het roer staat.
Dat is geen egoïsme. Dat is volwassen worden.
Autonomie betekent dat je jezelf serieus neemt. Dat je leert voelen wat jij nodig hebt, in plaats van wat de ander van jou verlangt.
En dat je gaat onderscheiden wat nog steeds een kind-wens is (zoals: eindelijk gezien worden door die ene ouder), van wat een volwassen behoefte is (zoals: jezelf toestaan om steun te ontvangen, van iemand die beschikbaar is).
In mijn praktijk is het mooiste moment vaak dat waarop iemand niet langer alleen maar bezig is met snappen waar het misging, maar zichzelf weer durft te voelen. Niet omdat dat makkelijk is, maar omdat het de enige weg is naar echte verbinding — met zichzelf én met de ander. De manier om het vertrouwen in jezelf te herstellen.
Autonomie is niet alles alleen doen, maar jezelf dragen zonder jezelf te verlaten – ook als je de ander toelaat.
De weg terug naar jezelf
De weg van teleurstelling naar vertrouwen is geen rechte lijn. Het is een slingerpad, met omwegen, valkuilen en af en toe een sprankje hoop. Soms heb je een terugval. Soms ontdek je opnieuw dat je weer iets hebt ingeslikt.
Weet wel dat met elke stap die je zet, wordt jouw band met jezelf sterker.
Dat begint bij het erkennen van je pijn. Niet vergoelijken, niet relativeren, maar er echt bij blijven. En dan langzaam voelen wat jij nu nodig hebt.
- Wellicht is dat een veilige ander om mee te oefenen.
- Of misschien is het leren vragen om hulp.
- Misschien is het jezelf niet langer veroordelen om je gevoeligheid, maar die juist als kracht gaan zien.
De meeste mensen die bij mij komen, hebben lang geprobeerd om het alleen op te lossen. En dat is ook begrijpelijk, want ooit was dat de enige optie.
Maar nu IS er een keuze. Wat betekent dat JIJ kunt kiezen
Je hoeft het niet meer alleen te doen. Je mág opnieuw leren ontvangen, zonder jezelf te verliezen.
Tot slot: jezelf geven wat je gemist hebt
Teleurstelling gaat over het moment dat de werkelijkheid niet overeenkomt met je verwachting. Als kind kon je die teleurstelling nog niet dragen, omdat je afhankelijk was. Nu, als volwassene, heb je de mogelijkheid om jezelf te geven wat je toen gemist hebt.
Dat vraagt iets. Het vraagt bewustzijn. Het vraagt compassie. En het vraagt vertrouwen: dat je je eigen pijn kunt dragen, zonder hem weg te hoeven stoppen. Dat je je grenzen mag voelen, en ook mag bewaken. Dat je je mag openen, stap voor stap, zonder jezelf daarin te verliezen.
Autonomie is niet: ik doe het alleen. Autonomie is:
ik ben er voor mezelf.
Ook als ik de ander toelaat.
Juist dan.
Herken je iets van dit verhaal in jezelf?
Voel je welkom om in gesprek te gaan. In mijn praktijk bied ik ruimte om de oude pijn te ontmoeten, zonder oordeel. Om te oefenen met nabijheid, met voelen, met ontvangen. Zodat je niet langer hoeft te overleven — maar echt kunt gaan leven.
Want ja, teleurstelling doet pijn. Maar het vermijden ervan houdt je gevangen. De weg naar vertrouwen begint daar waar jij jezelf weer serieus neemt.
Wil je de ervaring aangaan?
Wil je ervaren hoe het is om jezelf niet langer te verliezen in oude strategieën? In mijn praktijk in Nieuw-Balinge werk ik met mensen die de weg naar zichzelf terugvinden.
Maak gerust een afspraak voor een kennismakingsgesprek. Of plan gelijk zelf je coach moment.
