Het Spel met een voorspelbare uitkomst – en toch blijf je het spelen
Iedereen speelt het. Jij, ik, je collega’s, vrienden, en familie. Het is een Spel dat we vaak onbewust starten en telkens opnieuw herhalen. Een Spel met een hoofdletter, omdat het niet zomaar een spel is, maar een psychologisch patroon dat diepgeworteld zit in onze Transactionele Analyse (TA).
Wat is dit Spel precies? Waarom blijven we het spelen, zelfs als we de uitkomst al weten? En belangrijker nog, hoe kunnen we dit doorbreken om uit destructieve loops te stappen? Laten we dit patroon ontrafelen en stappen zetten naar meer bewustwording en verandering.
Spel Onbewust patroon Rollen, emoties, uitkomst Doorbreek de oude loop Vrijheid
Wat is een Spel in Transactionele Analyse?
In de Transactionele Analyse verwijst een Spel naar een reeks onbewuste transacties – communicatie tussen mensen – die altijd leiden naar een voorspelbaar, meestal onaangenaam resultaat. Het bijzondere aan een Spel is dat er altijd een verborgen agenda of bijbedoeling meespeelt, vaak zonder dat je het doorhebt.
Een voorbeeld:
Start: Je vraagt een vriend om hulp, maar eigenlijk hoop je vooral erkenning te krijgen voor je inzet.
Reactie: De vriend geeft advies, maar dat voelt voor jou als kritiek.
Uitkomst: Jij voelt je afgewezen en bevestigt jouw overtuiging dat mensen je niet écht waarderen.
Dit patroon wordt steeds opnieuw gespeeld, vaak zonder dat je je ervan bewust bent.
“Door bewustwording en nieuwe keuzes kun je jouw Spel stoppen en jezelf bevrijden van patronen die je beperken.”
Waarom blijf je het Spel spelen?
Het antwoord ligt in jouw levensscript. Een script is het onbewuste verhaal dat je in je kindertijd hebt geschreven op basis van je ervaringen en opvoeding. Het bevat overtuigingen over wie je bent, wat je waard bent, en hoe de wereld werkt.
Bijvoorbeeld:
Een kind dat weinig erkenning kreeg, kan een script ontwikkelen waarin het gelooft dat het nooit goed genoeg is. Dit leidt later tot Spelen waarin het steeds opnieuw zoekt naar bevestiging, maar situaties zo stuurt dat het die niet krijgt – omdat dat het script bevestigt.
Het Spel voelt veilig en vertrouwd, zelfs als het pijnlijke uitkomsten heeft. Het is immers wat je kent en wat je gewend bent.
Hoe herken je het Spel?
Bewustwording is de eerste stap. Spelen beginnen vaak met subtiele signalen. Hier zijn enkele manieren om een Spel te herkennen:
1. Voorspelbare patronen: Merk je dat je steeds in dezelfde situaties belandt, met dezelfde negatieve gevoelens en uitkomsten?
2. Sterke emotionele reacties: Spelen gaan vaak gepaard met intense emoties, zoals boosheid, verdriet, of frustratie.
3. Onbevredigende uitkomsten: De situatie eindigt nooit zoals je hoopte, en je blijft achter met een gevoel van teleurstelling.
4. Herkenbare rollen: Je neemt vaak een vaste rol aan, zoals slachtoffer, redder, of aanklager (bekend uit het Dramadriehoek-model in TA).
Hoe doorbreek je het Spel?
Het goede nieuws is dat je een Spel kunt stoppen. Het vraagt bewustzijn, moed, en oefening, maar het is absoluut mogelijk. Hier zijn stappen om het te doorbreken:
1. Identificeer je script
Vraag jezelf af: welk patroon herhaalt zich in mijn leven?
Welke overtuigingen over jezelf en anderen spelen een rol?
Schrijf je gedachten en gevoelens op om inzicht te krijgen in je script.
Wat is een constructieve manier om mijn behoeften te uiten?
4. Stap uit je rol
Elke rol binnen het Spel houdt het patroon in stand. Doorbreek het door bewust een andere houding aan te nemen:
Als je de rol van slachtoffer hebt, neem verantwoordelijkheid.
Als je de redder bent, geef anderen de ruimte om zelf verantwoordelijkheid te nemen.
Als aanklager, zoek naar begrip in plaats van schuld.
5. Kies voor autonomie
Transactionele Analyse benadrukt het belang van autonomie: handelen vanuit volwassen bewustzijn in plaats van oude patronen. Dit betekent:
Bewust reageren op situaties.
Je behoeften uiten zonder manipulatie.
Accepteren dat je niet altijd de uitkomst kunt beheersen.
Voorbeeld uit de praktijk: het Spel van ‘Ik probeer alles’
Stel je voor dat je altijd het gevoel hebt dat je alles moet oplossen. In je werk neem je steeds extra taken op je, terwijl je hoopt op waardering van je collega’s. Maar in plaats daarvan voel je je overwerkt en krijg je kritiek omdat je fouten maakt door de druk.
Dit is een typisch Spel: je zoekt waardering (onbewuste agenda), neemt teveel hooi op je vork (acties), en belandt in frustratie (voorspelbare uitkomst).
Open communiceren: deel je behoeften zonder verwachtingen te manipuleren.
Reflecteren: vraag jezelf af waarom je bevestiging zoekt.
Conclusie: de sleutel tot verandering
Het Spel in Transactionele Analyse laat zien hoe we onbewust gevangen zitten in patronen die ons script bevestigen. Het doorbreken ervan begint met bewustwording: herken je script, observeer het Spel, en kies voor autonomie.
Zelfreflectie en kleine veranderingen kunnen al een groot verschil maken. Vraag jezelf af: welke patronen zie ik in mijn leven? En wat kan ik anders doen om een constructieve uitkomst te bereiken?
Jij hebt de kracht om het Spel te stoppen en een nieuw hoofdstuk te beginnen. Wat wordt jouw volgende stap?
In dit blog lees je hoe onzichtbare loyaliteiten binnen familiesystemen invloed hebben op partnerrelaties. Verticale en horizontale loyaliteit kunnen botsen en zorgen voor spanningen, schuldgevoel of herhaling van oude patronen. Je ontdekt hoe je je eigen plek inneemt, grenzen stelt en vrijer kunt verbinden met de mensen van nu.
Veel mensen herkennen zichzelf in de slachtoffer- of daderrol zonder het door te hebben. Slachtoffers voelen zich machteloos, daders grijpen de controle. Beide dynamieken verhinderen dat je je echte plek inneemt. Dit blog helpt je patronen te herkennen, verantwoordelijkheid te nemen en los te breken, zodat je écht aanwezig kunt zijn.
De symbiotische structuur ontstaat door jezelf weg te cijferen om harmonie te bewaren. Dit leidt tot verlies van autonomie en eigen identiteit. Door grenzen te stellen, schuldgevoelens los te laten en keuzes te maken die bij je passen, kun je jezelf terugvinden en authentieke verbindingen creëeren.
Script Onbewust patroon Steeds dezelfde uitkomst Zie jij het patroon? Doorbreek
Een onbewust levensplan – telkens hetzelfde resultaat
IWaarom reageer je steeds op dezelfde manier in bepaalde situaties? Waarom lijken sommige patronen zich keer op keer te herhalen? In dit blog schrijf ik over script, een begrip uit de Transactionele Analyse dat helpt om ons gedrag en interactiepatronen beter te begrijpen.
Wat is een script eigenlijk? Is het nuttig om te hebben, of juist iets waar je vanaf moet? Kort gezegd verwijst een script naar een mentaal patroon dat je in je leven hebt opgebouwd. Je zou het kunnen zien als jouw persoonlijke handleiding: een set overtuigingen en verwachtingen die je, vaak onbewust, hebt ‘geprogrammeerd’ over hoe situaties zullen verlopen.
Dat lijkt handig. Je hoeft er niet meer over na te denken, want je reactie staat al vast. Maar wat als je script je gevangenhoudt in steeds dezelfde uitkomsten?
“Jouw levensscript bepaalt hoe je reageert op situaties.”
Wat is een levensscript?
Een script bestaat uit diepgewortelde overtuigingen en verwachtingen die je al vroeg in je leven hebt gevormd. Deze overtuigingen bepalen hoe jij sociale interacties aangaat en hoe je reageert op situaties.
Definitie van script:
“Het script is het onbewuste levensplan waarmee mensen hun leven vormgeven. Het jonge kind ontwikkelt dit plan op basis van ouderlijke programmering en vroege ervaringen. Hoewel autonomie mogelijk is, leven veel mensen volgens een (vermeende) opdracht van hun opvoeders.”
Scripts helpen om de wereld voorspelbaar te maken. Maar als je ‘in script’ bent, betekent dit vaak dat je minder flexibel bent in interacties. Je handelt niet zozeer vanuit bewuste keuze, maar vanuit een automatische reactie.
“Je reageert niet op de realiteit, maar op wat je denkt dat er zal gebeuren. Je script stuurt je onbewust.”
Waar komt jouw script vandaan?
Scripts ontstaan uit verschillende bronnen:
Opvoeding en familiedynamiek: Veel scripts zijn overgenomen van ouders of grootouders. “Zo doen wij dat in onze familie.”
Persoonlijke ervaringen: Een ingrijpende gebeurtenis kan ervoor zorgen dat je een bepaald script ontwikkelt als beschermingsmechanisme.
Culturele invloeden: In sommige culturen wordt bijvoorbeeld geleerd om conflicten te vermijden, terwijl in andere confrontatie juist wordt aangemoedigd.
Omdat scripts vaak onbewust zijn, kan het lastig zijn om te zien hoe ze jouw gedrag sturen. Toch kan het confronterend zijn als je merkt dat jouw script telkens dezelfde problemen veroorzaakt.
Voorbeelden van scripts in de praktijk
1. Miranda en haar plek in een groep
Elke keer als Miranda deel uitmaakt van een nieuwe groep, voelt zij zich ongemakkelijk. Ze weet niet hoe ze zich moet verhouden tot de anderen. Haar reactie? Zij trekt zich terug en wacht af. Pas als ze begrijpt ‘hoe de hazen lopen’, komt zij uit zijn schulp en probeert ze controle te krijgen.
Maar telkens opnieuw blijkt dat de groep dit niet accepteert. Haar script – eerst afwachten en dan de touwtjes in handen nemen – levert haar steeds dezelfde uitkomst op. Niet geaccepteerd worden.
2. Koos en zijn werkethos
Koos nam ontslag bij zijn eerste baan, omdat hij zich onrechtvaardig behandeld voelde. Thuis werd dat niet met gejuich ontvangen, maar Koos hield vol: hij kon niet anders. Hij vond binnen twee weken een nieuwe baan en bevestigde zo voor zichzelf: zie je wel, als je maar hard werkt, komt het goed.
In zijn nieuwe baan werkte hij opnieuw keihard. Maar ook daar gebeurde hetzelfde: na twee weken werd hij door collega’s genegeerd. Koos zag het patroon niet, maar zijn script – hard werken en erkenning verwachten – botste met de dynamiek in zijn omgeving.
Waarom herhaalt een script zich steeds?
Een script is een automatisme. Het bepaalt hoe je reageert op situaties, zonder dat je je daarvan bewust bent.
Je verwachtingen en overtuigingen sturen je gedrag. Je reageert niet op de realiteit, maar op wat je denkt dat er zal gebeuren.
De uitkomst voelt voorspelbaar en vertrouwd. Zelfs als het script niet positief uitpakt, voelt het bekend – en dus veilig.
Je script wordt bevestigd door de omgeving. Mensen reageren op jouw script, waardoor het steeds opnieuw in stand blijft.
Het is gemakkelijk om de oorzaak van een negatieve uitkomst toe te wijzen aan de ander: Als zij nou anders deden… dan was het probleem er niet. Maar wat als het niet aan de ander ligt, maar aan je eigen script?
Scripts binnen families: patronen die generaties meegaan
Sommige scripts zijn niet alleen persoonlijk, maar ook familiegebonden. Een veelvoorkomend familiescript is bijvoorbeeld:
Conflicten vermijden. In sommige gezinnen wordt alles gedaan om confrontaties uit de weg te gaan. Problemen worden genegeerd of indirect opgelost.
Presteren om gewaardeerd te worden. In andere families is hard werken dé manier om liefde en erkenning te verdienen.
Altijd zorgen voor een ander. Sommige families dragen de overtuiging dat het eigen welzijn ondergeschikt is aan dat van anderen.
Dit soort scripts kunnen generaties lang onbewust worden doorgegeven. Maar wat als je merkt dat jouw script je belemmert?
“Verandering begint bij bewustwording: herken je script, onderzoek je overtuigingen en neem verantwoordelijkheid voor je eigen gedragspatronen.”
Kun je je script veranderen?
Ja, maar het begint bij bewustwording. Zolang je niet ziet dat je in script zit, blijf je handelen volgens dezelfde patronen.
Stappen om uit je script te stappen:
1. Onderzoek je overtuigingen. Wat geloof jij over jezelf, anderen en het leven? Zijn deze overtuigingen waar, of slechts aangeleerd?
2. Herken je script-matig gedrag. Welke situaties roepen bij jou steeds dezelfde reactie op?
3. Erken je emoties. Welke gevoelens komen op als je tegen je script ingaat? Angst, schuld, onzekerheid?
4. Vraag feedback. Anderen kunnen je vaak beter spiegelen dan je zelf kunt.
5. Zoek begeleiding. Een coach of therapeut kan je helpen om je script te herkennen en te doorbreken.
Verandering is geen quick fix. Je script heeft zich in de loop van jaren ontwikkeld, en het loslaten ervan vraagt tijd, oefening en doorzettingsvermogen.
Jij bent ‘werk in uitvoering’
Net als iedereen ben jij een proces van groei en ontwikkeling. Scripts veranderen is niet eenvoudig – je komt onvermijdelijk valkuilen en weerstand tegen. Maar hoe beter je jouw overlevingsmechanismen leert kennen, hoe beter je ze kunt doorbreken.
“Scripts voelen vertrouwd, maar houden je gevangen in herhaling.”
Herken jij jezelf in deze patronen?
Blijf je vastzitten in dezelfde situaties zonder te begrijpen waarom? Wil je ontdekken hoe jouw levensscript je gedrag stuurt – en vooral hoe je het kunt doorbreken? Bewustwording is de eerste stap naar echte verandering.
Neem de regie over jouw script! Ga aan de slag met zelfonderzoek, vraag feedback of zoek begeleiding. Wil je hier dieper op ingaan? Plan een gratis, vrijblijvend, gesprek voor meer inzichten, of maak een afspraak voor een coach sessie.
Doorbreek je patronen. Creëer nieuwe mogelijkheden. Begin vandaag.
Misschien zijn deze blogs ook interessant voor jou om te lezen:
Weet je dat je een Spel speelt? In Transactionele Analyse verwijst een Spel naar onbewuste patronen met voorspelbare uitkomsten. Deze patronen, geworteld in je levensscript, kun je doorbreken door bewustwording, reflectie en nieuwe keuzes. Ontsnap uit de loop en creëer vrijheid in je communicatie en relaties. https://joanmeints.nl/het-is-een-spel/
Hoe jouw innerlijke kind je gedrag beïnvloedt Je innerlijke kind beïnvloedt je gedrag, vaak zonder dat je het doorhebt. De Transactionele Analyse onderscheidt het Vrije en Aangepaste Kind, die zowel positieve als negatieve kanten hebben. Door bewust te worden van je reacties en patronen, kun je jezelf beter begrijpen en vrijer leven vanuit je authentieke zelf. https://joanmeints.nl/leven-vanuit-je-innerlijke-kind
