Het familie-geweten spreekt: Loyaliteit, tradities en zelfbewustzijn
In een groep spelen ongeschreven regels een grote rol. Ongeacht hoe die groep is samengesteld. Je familie is eveneens een groep van mensen. Met daarin een eigen set van regels. Regels die doorgaans niet worden uitgesproken. Je zou ze kunnen herkennen aan deze uitspraak: “Zo doen wij dat bij ons”.
Zes woorden die de kern van de familie weergeven. Het is een bevestiging van de groep en een uitnodiging aan jou om deel te nemen. Deze regels bieden een gevoel van bestaansrecht en veiligheid, Om te blijven bestaan vraagt de groep jouw onvoorwaardelijk lidmaatschap. Dit is het ongeschreven familiegeweten. Verbonden zijn met je oorsprong.
Wat is het familie-geweten?
Het geweten dient als een kompas voor ons gedrag. Naast ons persoonlijke geweten, dat ons richting geeft in individuele keuzes, bestaat er ook een groepsgeweten. Wanneer de groep ‘familie’ heet, spreken we van het familie-geweten. Dit kader verschilt per familie. Hier wordt bepaalt wat wel en niet acceptabel is in deze specifieke groep.. Dit verschil is vooral in deze tijd duidelijk zichtbaar. Mensen worden regelmatig geconfronteerd met de vraag: aan wie, wat, of welke tradities ben je loyaal? Gevolgd door: en wie of wat laat je daarmee los?
Pittig. Kiezen is immers ook verliezen.
Loyaliteit en de spagaat van vrijheid
Een cliënte vertelde eens: “Pas toen ik verkering kreeg, zag ik opeens hoe het óók kon zijn. Dat er andere regels kunnen gelden in een gezin. Best verwarrend. Want het was fijn bij mijn vriend thuis. Ik was er vaak en graag. Tegelijkertijd voelde ik thuis de maar nauwelijks bedekte teleurstelling.” Deze ervaring is typerend voor de loyaliteit die vaak onbewust naar onze familie wordt gevoeld. Wanneer je je afzet tegen je familie, kan dat je het gevoel geven dat je buiten de groep komt te staan.
Die nieuwe vrijheid kan bevrijdend voelen, maar de spanning tussen de oude loyaliteit en de nieuwe ruimte brengt wel een prijs met zich mee.
“Het familie-geweten biedt veiligheid, maar kan ook een onzichtbare grens zijn voor persoonlijke vrijheid.”
Los maken van verwachtingen
Het familie-geweten is een overlevingsstructuur, zowel voor de groep als voor het individu. Als kind ben je afhankelijk van je familie, waardoor je je aanpast aan de normen en waarden van die groep. Loyaliteit verzekert je van een plek binnen de groep. Wanneer je je bewust wordt van dit familiegeweten, krijg je inzicht in hoe je verbonden bent met je familie, maar ook hoe je er soms door gebonden bent. Dit bewustzijn kan je helpen bij het begrijpen van oude patronen en emoties die spelen. Vooral als je je probeert los te maken van bepaalde verwachtingen.
De rol van tradities en rituelen
Tradities en rituelen spelen een belangrijke rol in het ondersteunen van het familie-geweten. Ze geven structuur en bevestigen de waarden van de groep. Denk daarbij aan jaarlijkse feesten, familiebijeenkomsten, of andere gezamenlijke momenten. Deze rituelen geven houvast en versterken de verbinding met je familie.
Maar in de moderne tijd zien we dat veel van deze tradities verdwijnen. Dit kan leiden tot een gevoel van ‘los zand’. De consistente verbinding van de groep verdwijnt en maakt plaats voor een verzameling individuen die elk hun eigen pad volgen.
Ruimte en onzekerheid
Het verlies van rituelen brengt een vorm van onzekerheid met zich mee. Waar rituelen ooit een duidelijke plek gaven binnen de familie, ontstaat er nu ruimte voor eigen keuzes, maar ook voor verwarring. Zonder de vaste kaders van de groep ontstaat de vraag: hoe blijf ik loyaal aan mezelf zonder de band met mijn familie volledig kwijt te raken? Dit kan leiden tot een zoektocht naar nieuwe manieren om verbondenheid te voelen, of dat nu is met oude gebruiken of met nieuwe rituelen die je zelf creëert.
Anders alleen, toch samen
Het kan betekenen dat je oude gewoontes loslaat en nieuwe vormen van verbondenheid onderzoekt. Dit proces is niet altijd eenvoudig, omdat het loskomen van vertrouwde patronen vaak gepaard gaat met gevoelens van verlies of onzekerheid. Maar juist in deze ruimte kan er iets nieuws ontstaan—een manier van zijn die trouw is aan jezelf, zonder dat je de waardevolle verbinding met je familie hoeft te verliezen.
Bewustzijn als sleutel tot vrijheid
Bewust worden van het familie-geweten helpt je om keuzes te maken die in lijn zijn met je eigen waarden, terwijl je je ook bewust bent van de kracht van tradities en loyaliteit. Het geeft je de mogelijkheid om te onderzoeken waar je vandaan komt, waar je naartoe wilt, en wat je nodig hebt om je zowel verbonden als vrij te voelen.
Of je nu teruggrijpt naar oude tradities of nieuwe vormen van verbondenheid zoekt, het belangrijkste is dat je jezelf serieus neemt in wat je voelt en ervaart. Je hebt het recht om je eigen weg te gaan, en om tegelijkertijd de kracht van je oorsprong te waarderen. Zo kun je balans vinden tussen het oude en het nieuwe, tussen gebondenheid en vrijheid. En daarmee geef je jezelf de ruimte om volledig aanwezig te zijn, in verbinding met jezelf en met de mensen om je heen.
Verbondenheid Diep geworteld Verbindt en trekt Een balans is zoekend Loyaliteit
Gevormd in verbondenheid
Loyaliteit is een begrip dat we allemaal kennen. Maar wat betekent het écht? Want loyaliteit heeft vele gezichten. Het kan een teken zijn van liefde, betrokkenheid, en toewijding, maar het kent ook zijn grenzen.
Grenzen die soms moeilijk te herkennen of te erkennen zijn. In dit blog onderzoek ik wat loyaliteit precies is, waar het vandaan komt, en hoe deze verbondenheid je beïnvloedt in jouw dagelijks leven.
De liefdesband van verbondenheid
Verbondenheid is meer dan een oppervlakkige afspraak of verplichting; het is een diepe liefdesband. Een band die is ontstaan in jouw vroegste relaties. De relatie met je ouders en familie. Vanuit deze dynamiek leer je hoe jij je moest gaan gedragen. Leerde je wat je moest doen om erbij te horen, en hoe je liefde kan ontvangen.
In mijn praktijk zie ik vaak hoe sterk deze banden zijn. Ze beïnvloeden niet alleen hoe je omgaat met je familie, maar ook hoe jij je gedraagt op het werk en in relaties. Verbondenheid of loyaliteit voelt vaak vanzelfsprekend. Totdat deze in twijfel wordt getrokken.
Dan kan het voelen alsof de grond onder je voeten wegzakt.
Verbondenheid op de werkvloer
Een goed voorbeeld hiervan zie je in de huidige arbeidsmarkt. Werkgevers vragen om “loyale” medewerkers. Dit zie je bijvoorbeeld in vacatureteksten waarin wordt gezocht naar mensen zonder “negen-tot-vijf-mentaliteit”. Hier wordt onvoorwaardelijke toewijding verwacht.
Maar wat betekent die onvoorwaardelijkheid voor jou?
In de huidige arbeidsmarkt verschuift deze dynamiek. Zelfstandige professionals (ZZP’ers) hebben vaak meer controle over hun tijd en inzet, waardoor ze zich minder gebonden voelen aan een specifieke werkgever. Hoewel je anders zou denken is verbondenheid ook hier aanwezig. Loyaliteit aan jezelf, je idealen en je klanten.
Verticale en horizontale verbondenheid
Loyaliteit kent verschillende vormen. Binnen de contextuele therapie wordt dit onderscheid gemaakt tussen verticale en horizontale loyaliteit.
Verticale loyaliteit:
Deze bestaat tussen generaties, zoals tussen ouders en kinderen. Deze band is onomkeerbaar en diep geworteld
Horizontale loyaliteit:
Deze loyaliteit zich af tussen gelijken, zoals partners, vrienden, of collega’s. Hier is sprake van wederkerigheid en balans in rechten en plichten
Deze twee vormen van loyaliteit kunnen (soms) ernstig botsen. Bijvoorbeeld wanneer de diepe banden met je ouders conflicteren met de verwachtingen van je partner of werkgever.
Loyaliteit heeft zowel sterke als zwakke kanten. Het kan je verbinden en kracht geven, maar als de balans ontbreekt, brengt het jou in een spagaat. Denk aan situaties waarin je geen “nee” kunt zeggen of waarin je meer verantwoordelijkheid op je neemt dan goed voor je is.
Het is goed om juist dan oude patronen in je familiesysteem te onderzoeken. Waarin je misschien een plek innam die eigenlijk niet van jou was.
Wat kun je doen?
Om gezonde loyaliteit te ontwikkelen, is het belangrijk om te reflecteren op de oorsprong van je patronen.
Vraag jezelf af:
Wat neem ik mee uit mijn systeem van herkomst?
Hoe beïnvloeden mijn oude banden mijn huidige relaties?
Waar ligt mijn grens in loyaliteit?
Het erkennen van deze dynamieken is een eerste stap om jezelf vrijer en authentieker te bewegen in je werk, relaties en leven.
Meer lezen over verbondenheid? Leren wat jij kunt doen bij welke vorm van loyaliteit?
Logisch
Zoals Jij
Jouw leven voelt
Loyaliteit, angst, leren vertrouwen
Leef
Ook de bubbel is logisch
Jouw kijk op de wereld, het venster waar jij doorheen kijkt. Het is niet altijd vanzelfsprekend om nieuwe vensters op te zoeken. Om je kijk op de wereld opnieuw te bezien. Want wat moet een ander wel niet van denken. Dit is een blog over de helden die in een familieopstelling iets willen onderzoeken of willen bijdragen aan de zoektocht van een ander.
Als je maar genoeg in je eigen bubbel blijft, dan wordt je als vanzelf bevestigd in de ideeën en gedachten die je hebt. Je wordt voortdurend zelfs positief bevestigd. Je voelt je gesteund. En als het even mee zit is het onbegrijpelijk dat anderen niet zien wat jij ziet. Sterker nog, een ander idee of gedachte voelt als een aanval op waar jij in gelooft. En je in je bubbel ook bevestigd ziet.
Zuigkracht van de Bubbel
Ik denk dat iedereen wel beseft hoe gemakkelijk je in een bubbel wordt gezogen. Het heeft eigenlijk ook wel voordelen, die bubbel. Individuele verantwoordelijkheid wordt ingesloten in groepsverantwoordelijkheid. Je hoeft je niet te verdedigen of een eigen mening vormen over wat je ziet en hoort. Je bent loyaal aan de groep. En die ander? Die snapt het gewoon nog niet.
Het is verleidelijk om nu naar de actualiteit te springen. Naar alle polarisatie. Op zoveel verschillende gebieden. Maar ik neem je mee naar een andere bubbel. Naar de bubbel van jouw familie! Een bubbel die drijft op het familiegeweten. Waar onuitgesproken geldt: “Zo doen wij dat bij ons. En als je bij ons wilt horen doe en denk je zoals wij willen”. Punt uit. Eigenlijk precies zoals in de grote wereld.
Het vraagt Lev om te Leven
Wat moet …….. er wel niet van denken. De angst om niet geaccepteerd te worden, houdt velen in het gareel. Zij die eruit springen omdat ze het anders willen doen, moeten doorgaans grote offers brengen. En vergis je niet. Je kunt je verstoten voelen zonder dat iemand er iets van merkt. Omdat je ogenschijnlijk ‘meedraait in het geheel’. En tegelijk niet dúrft te vertellen.
Bubbels conditioneren. Ze houden je doen en laten binnen de grenzen. Bubbels geven een vorm van (schijn)veiligheid. En beperken je als de grenzen van de bubbel hermetisch zijn afgesloten. En ook hier geldt: Jij bent zélf de persoon die de grenzen dicht houdt. Omdat een open grens uitnodigt om verantwoordelijkheid te nemen. Om ontoelaatbaar risico toe te laten.
Een pijnlijke werkelijkheid. Soms.
Na je geboorte ben je afhankelijk van anderen. Zonder de zorg van een ander zou je het niet hebben overleefd. Je moeder staat het dichtst bij. Met haar was je al samen één. De loyaliteit die groeit vanuit deze afhankelijk is groot. Je moest wel. Je wordt verstoten door niet loyaal te zijn aan ‘de wetten’ van de groep. Een kinderlijke gedachte. Soms een pijnlijke werkelijkheid.
Ik ontmoet steeds meer mensen die kennis hebben van familieopstellingen. En heb al veel mogen begeleiden in een familieopstelling. Je zou haast gaan denken dat iedereen wel weet heeft van deze therapeutische manier van werken. Over bubbel gesproken. Er kennis van hebben genomen, er van hebben gehoord. Het is niet gelijk aan omarmen. En dat is oké.
Wat zullen ZE er van vinden?
Loyaliteit aan het familiegeweten kan je eigen onderzoek in de weg zitten. “Wat zullen “ze” er wel niet vinden? Maar wie is dan die “ze”? De eigen familie? Omdat je ervoor schaamt iets naar buiten te brengen wat in de familie hoort te blijven? Bang om buiten te worden gesloten? De reactie van de groep waarmee je een(familie)opstelling mee uitwerkt? Of bang voor je zelf?
In een familieopstelling tracht ik zicht op helderheid te geven. Welke dynamieken spelen er en waar is iemand verstrikt geraakt. Los maken uit die verstrikking is geen quick-fix. Hoe rationeel je het ook wilt benaderen. Dat is niet de ingang. Voelen waar je verstrikt bent geraakt en voelen hoe je daar los van komt. Het is tegemoet komen aan een dieper weten. Maar ja ……. Voelen.
Voelen kunnen we allemaal
Het is zo fijn om te zien hoe representanten die al een aantal malen hebben gerepresenteerd steeds beter durven te vertrouwen op hun gevoel. Ja…. Je helpt hiermee de vraagsteller met de vraag. Maar bovenal help jij jezelf door te leren te vertrouwen op wat je voelt. Want voelen, dat kunnen we allemaal. We moeten het misschien alleen weer leren te doen. En toe te staan.
Wat we ervaren vanuit ons familiesysteem. Het is zo persoonlijk en tegelijkertijd zo universeel. Iedereen herkent wel iets bij zich zelf. Omdat die herkenning er is valt het oordeel weg. Je ontmoet een stuk(je) van jezelf. En dan gaat die opstelling opeens ook een beetje over jou. Dit is de bron van de gevoelde veiligheid. “Het is eigenlijk best logisch allemaal” was een reactie van een jonge deelneemster tijdens een opstelling. Niks geen zweverigheid.
Jij En ik Jezelf, zoekend, Waar is MIJN plek? Liefde
Wat is jouw plek in je relatie?
Jezelf kunnen zijn in je relatie—het klinkt zo vanzelfsprekend. Toch blijkt het in de praktijk vaak een worsteling. Hoe blijf je trouw aan jezelf zonder de verbinding met de ander te verliezen? Welke patronen neem je onbewust mee uit eerdere relaties of je familiesysteem? En waarom voelt het soms alsof je jezelf verliest in de relatie?
Elke relatie is een nieuw systeem waarin alles wat je achterlaat op een andere manier terugkomt. Wat niet verwerkt is, dient zich opnieuw aan. Misschien niet direct, misschien pas na jaren. Maar het blijft in beweging, net zolang totdat jij ernaar kijkt.
Waarom is jezelf zijn in een relatie zo lastig?
Jezelf kunnen zijn. Die woorden raken een diepe laag. Meestal een verlangen. Soms een droom of een wens. Misschien zelfs een worsteling. Want als het zo makkelijk was, waarom lukt het dan niet altijd?
Ik nodig je uit om even stil te staan bij deze vraag: Wat heb jij nodig om jezelf te zijn in je relatie?
En misschien nog belangrijker: Welke voorwaarden moeten daarvoor vervuld worden?
Soms ligt het antwoord in praktische dingen—ruimte, tijd, eigen interesses. Maar vaak gaat het dieper. In hoeverre voel jij je werkelijk vrij om jouw plek in te nemen? Om jezelf te laten zien, inclusief je twijfels, verlangens en grenzen?
Vanuit systemisch oogpunt is het interessant om te onderzoeken waarvoor het moeilijk kunnen zijn van jezelf eigenlijk een oplossing is. En als je merkt dat dit raakt, neem gerust de tijd. Laat de vraag op je inwerken.
“Jezelf zijn in je relatie vraagt moed: het erkennen van oude patronen en de keuze maken om jouw plek in te nemen.”
Loyaliteit en de onzichtbare draden uit het verleden
Jij bent niet alleen jij. Je brengt je hele geschiedenis mee in je relatie. Niet alleen je eigen ervaringen, maar ook de onzichtbare draden van loyaliteit naar je familie van herkomst.
Iedereen komt ergens vandaan. Misschien groeide je op in een warm gezin waarin open communicatie vanzelfsprekend was. Misschien leerde je juist dat het beter was om je aan te passen, conflicten te vermijden of altijd voor harmonie te zorgen. Hoe jouw familiesysteem eruitzag, heeft onbewust invloed op hoe je nu in je relatie staat.
Een paar vragen om bij stil te staan:
Wat heb jij meegekregen over relaties?
Welke overtuigingen over liefde en verbinding heb jij als vanzelfsprekend aangenomen?
Ben jij in je relatie nog loyaal aan iets of iemand uit het verleden?
Want loyaliteit is krachtig. Soms zo krachtig dat je jezelf erin verliest. Misschien draag je het verdriet van een ouder mee, of herhaal je onbewust patronen uit je familiegeschiedenis. En zonder dat je het doorhebt, beïnvloedt dat de plek die jij inneemt in je relatie.
Overlevingsstrategieën en jouw plek in de relatie
We hebben allemaal manieren ontwikkeld om met pijn, onzekerheid of afwijzing om te gaan. Overlevingsstrategieën noemen we dat. Ze beschermen je, maar kunnen je ook in de weg zitten.
In je relatie kunnen die strategieën zich op allerlei manieren laten zien:
Aanpassend aan anderen om conflicten te vermijden.
Voortdurend zoeken voortdurend bevestiging van de ander.
(te)Veel verantwoordelijkheid op je nemen en voelt je steeds uitgeput.
Terugtrekken zodra er emotionele nabijheid ontstaat.
Herken je iets? Geen oordeel. Alleen bewustwording.
Jezelf zijn in je relatie betekent niet dat je vrij bent van overlevingsstrategieën. Het betekent dat je ze herkent. Dat je weet wanneer ze opspelen en waarom. En dat je de ruimte creëert om een andere keuze te maken.
Hoe neem je jouw plek in de relatie in?
Misschien voel je ergens dat je niet helemaal op jouw plek staat in je relatie. Je voelt je ingeperkt, verantwoordelijk voor de ander, of juist niet gezien. De vraag is: Waar ben jij van je plek gegaan?
Vaak gebeurt dat uit liefde. Uit een diep gewortelde wens om erbij te horen, de ander niet te kwetsen of trouw te blijven aan oude patronen. Maar als jij niet op jouw plek staat, wat betekent dat dan voor de relatie?
Een paar vragen om te onderzoeken:
Gun jij de ander zijn of haar eigen verantwoordelijkheid?
Heb jij ruimte om jezelf te zijn, zonder dat je bang bent voor afwijzing?
Durf jij te zeggen wat je nodig hebt, of cijfer je jezelf (onbewust) weg?
Jouw plek in de relatie innemen betekent dat jij in jouw eigen kracht staat. Dat je erkent wat van jou is en wat van de ander. En dat je de moed hebt om je los te maken van oude patronen die niet langer dienen.
Jij brengt jezelf mee in elke relatie
Je relatie is geen op zichzelf staand iets. Het is een systeem dat voortbouwt op eerdere systemen. Dat geldt voor jou en voor je partner.
Zijn er kinderen uit eerdere relaties? Dan betekent dat dat er een blijvende verbinding is met die vorige relatie. Dat vraagt om erkenning. Wordt die verbinding genegeerd of ontkend, dan komt er spanning op het huidige systeem te staan.
We zijn nooit ‘los’ van wat achter ons ligt. Maar we kunnen wel bewust worden van wat we meenemen en hoe dat doorwerkt in het hier en nu.
“Wat je niet aankijkt, blijft zich herhalen. Door systemisch inzicht kun je patronen doorbreken en vrijer in je relatie staan.”
Systemische opstellingen als hulpmiddel
Soms voel je dat er iets speelt in je relatie, maar kun je er niet precies de vinger op leggen. Een systemische opstelling kan helpen om helderheid te krijgen.
In een opstelling kun je letterlijk zien waar jij staat ten opzichte van je partner, je familie of een vorige relatie. Het geeft inzicht in de onbewuste dynamieken die invloed hebben op je relatie, zonder dat je het misschien doorhad.
Een opstelling is geen relatietherapie. Maar het kan wel een waardevolle aanvulling zijn, juist als je samen vastloopt in patronen die zich blijven herhalen.
Relatiecrisis? Wat kun je doen?
Als je relatie op een punt is beland waarop je niet meer weet hoe verder, kan het helpen om professionele begeleiding te zoeken.
Een relatietherapeut is een goede keuze als je samen wilt werken aan de relatie. Een systemische opstelling kan een extra laag van inzicht geven:
Wat speelt er onder de oppervlakte?
Welke dynamieken herhalen zich?
Welke verantwoordelijkheid hoort bij wie?
Je hoeft het niet alleen te doen. Er is altijd een volgende stap mogelijk.
Wat je van Jezelf achterlaat, vind je opnieuw terug
Alles wat je niet aankijkt, zal zich blijven herhalen. Soms in subtiele signalen, soms in grote crisis. Dat geldt voor jou, maar ook voor de generaties na jou.
Jouw plek innemen, jezelf zijn in je relatie—het is niet alleen een daad van zelfzorg. Het werkt door in alles en iedereen om je heen.
Wil je hier verder mee aan de slag? Een individuele of gezamenlijke opstelling kan helpen om helder te krijgen waar jij staat. En welke stappen nodig zijn om werkelijk jezelf te zijn in je relatie.
Sta jij op jouw plek? In systemisch werk draait alles om ordening. Als je van je plek gaat, raakt de balans verstoord en ontstaan conflicten, stress en energieverlies. Door patronen te herkennen en los te laten wat niet van jou is, kun je jouw plek innemen en rust ervaren.
In elke relatie schuilt een verborgen contract: onuitgesproken verwachtingen die de dynamiek sturen. Deze impliciete afspraken veroorzaken vaak spanningen, maar bieden ook kansen voor groei.
Elke relatie vormt een uniek systeem, waarin het verleden onvermijdelijk meespeelt. Of het nu gaat om vriendschap, partnerschap of samenwerking: je brengt onbewust patronen mee uit je familie of eerdere relaties.
In onwetendheid zit je onschuld,
in weten ontstaat je schuld
Bewust
Dit is een blog over bewust-zijn, on-bewust en bewust worden. Waar jij je niet bewust van bent heeft bestaansrecht. Want het is er. Zelfs als jij er geen weet van hebt. Als je ergens niet van op de hoogte bent kun je je handen in onschuld wassen. “Dat hoef ik allemaal niet te weten”. Het is een uitspraak waarmee je kunt vastklampen aan onschuld. Wat niet weet, wat niet deert? Om het onbewuste te transformeren naar bewustzijn raak je iets van je onschuld kwijt. Zou dat je dan gelukkiger maken? In dit blog schrijf ik vanuit een persoonlijke invalshoek over die transformatie.
Met kennis van nu, gisteren afwijzen
Ik ben mij ervan bewust. Wat wil zeggen dat ik er weet van heb. Het proces van bewust worden is doorgaans er ook een van verwarring. En van verwarring wordt gezegd dat het de poort is naar een nieuwe realiteit. En dat klopt mijns inziens ook. Verwarring ontstaat als je huidige kijk op de wereld ter discussie wordt gesteld. Nu is het niet erg om een beeld bij te stellen. De ontwikkeling gaat op veel gebieden echt razendsnel. Wat maakt dat je er met nieuw opgedaan inzicht naar kunt gaan kijken. Met de kennis van vandaag kan gisteren worden afgewezen.
Groeien door je beeld te vergroten
Er zijn legio voorbeelden waarin je wordt ‘uitgenodigd’ om je beeld bij te stellen. Je hebt ongetwijfeld je eigen voorbeelden voor het oprapen. Alleen al in het volwassen en/of ouder worden wordt je ermee geconfronteerd. Je mag het beschouwen als groeien. Persoonlijk is mijn verwarring het grootst als ‘een ander beeld’ raakt aan het familiegeweten. Dan ligt er opeens een grotere drempel waar ik overheen heb te stappen. (Of ik beslis om dat (nog) niet te doen). Want in het familiegeweten zit opgesloten hoe wij het doen, hoe wij onszelf met ons eigen waarheden zien.
Bizar hoe je vastzit in een format
Mijn mening over de GGZ was gevormd in de jaren 70. Net als het beeld inclusief oordeel wat ik had van Zuid-Molukkers (ik ben geboren en getogen in Boven Smilde waar de schoolkaping heeft plaatsgevonden). Maar ook de verwachting dat je altijd je best doet, hard werkt en dat afspraak, afspraak is. Zoals je ook vanzelfsprekend overal op tijd bent. En niet onbelangrijk: Resultaat is wat telt. De weg ernaar toe is minder interessant. Als ik nu op Facebook naar oude foto’s uit mijn jeugd voorbij zie komen weet ik gelijk tot welke groep iemand behoorde. Christelijk of openbaar. Bizar eigenlijk.
Trouw aan de groep maakt je onschuldig
Bovenstaand geeft aan hoe ik was geconditioneerd voor het leven. Daar stond ik indertijd niet bij stil. De waarheid was keurig afgebakend. Dat is duidelijk. Het doet beseffen waar je bijhoort. En omdat we als mens een groepsdier zijn is dat best handig. Wat je doet, is er onbewust op gericht om bij de groep, het familiegeweten te blijven horen. En om je eigen groep hechter/sterker te maken is het afwijzen van andere groepen eigenlijk een hulpmiddel. Het geweten zorgde ervoor dat je onschuldig kon blijven zolang je maar trouw bleef aan de groep. Anders was je schuldig.
Weerstand: Liefdevolle loyaliteit
Trouw blijven aan je familiegeweten: Loyaliteit. Ook wel liefdesband genoemd. En dat laatste raakt een diepere laag. Onschuldig kunnen zijn in die liefdesband. Met de kennis van nu ben ik mij ervan bewust hoe groot dat woord onschuldig is. En wat er allemaal ‘uitgevreten’ kan worden. En dat iemand zich daarbij toch nog onschuldig kan voelen. Je daarvan bewust worden is iets van je eigen onschuld verliezen. En reken maar dat dát op zijn minst verwarrend is en uitmondt in weerstand. Als de ‘waarheid’ vanuit het familiegeweten ter discussie wordt gesteld is weerstand de verdediger.
Goede intenties zijn niet genoeg
Loyaal zijn aan het familiegeweten maakt je in je handelen onschuldig. Dat je daarmee anderen veroordeelt, dát kwam helemaal niet in mij op. Loyaal zijn aan dat geweten is handelen vanuit de beste intenties. En wat een onbegrip/boosheid ontstond er als mijn goede intenties (die iedereen toch begrijpt??) niet op waarde werden geschat. Ik ben daar vaak op vastgelopen. Omdat ik aangeboden/opgelegde feedback niet aan kon nemen bleef ik vastzitten in mijn loyaliteit. Nog beter je best doen, nog meer zónder de ander. Met als gevolg meer verwarring en nog meer onbegrip.
Wat wil je eigenlijk zélf?
Bewust worden van je eigen handelen gaat verder dan ‘weten hoe je het doet’. Bewust worden van eigen handelen betekent dat je keuzes hebt te maken. Wat wil ik zélf? Dat betekent niet minder dan losmaken uit delen van het familiegeweten. Delen die je belemmeren om voluit te leven. En losmaken gaat altijd gepaard met weerstand. Je laat iets van onschuld achter om schuldig te kunnen worden. Alleen de woorden schuld en onschuld hebben tijd nodig om in te kunnen dalen. Omdat je mag leren ervaren dat onschuld en schuld niet gelijk staat aan goed en fout.
Bewustwording: meer dan het individu
Bewust worden om je bewustzijn te vergroten is een individueel proces. Maar het is ook méér dan een individueel proces. Vele actuele gebeurtenissen, al dan niet vergezeld van het stempel CRISIS, vergroten het bewustzijn van (groepen) mensen. Er wordt op allerlei manieren ‘aan de deur geklopt’. En in reactie daarop zie je in een sterk geïndividualiseerde maatschappij, waarin iedereen zijn eigen boontjes wordt geacht te doppen, de behoefte ontstaan om samen naar een oplossing te zoeken. Een behoefte en in meer of mindere mate weerstand. Uit loyaliteit naar het systeem van herkomst.
Wanneer is het nu eens klaar?
Het vergroten van mijn bewustzijn heeft mij van alles gebracht. Woorden die daarvan iets kunnen omschrijven zijn: pijnlijk; vervelend; een leeg gevoel; hoop; verwachting; blijdschap; tranen; verdriet; wanhoop; geluk; eenzaamheid; nieuwgierigheid. Het leest misschien niet als een hartelijke uitnodiging om jezelf telkens opnieuw te bevragen en te onderzoeken. En toch gun ik jou een dergelijk proces. Ook al is het er een van vallen en opstaan. Voor mij eens grote thema’s als GGZ en Zuid-Molukkers hebben daardoor een gezonder perspectief gekregen. En telkens komen er nog nieuwe inzichten bij. Je bent immers nooit te oud om te leren.
Manifestatie van wat is buitengesloten
Iedereen heeft wel iets van ‘wat er niet mocht zijn’ naar de schaduw verbannen. Waardoor het vervolgens gedwongen uit beeld verdwijnt. Je bent je er niet meer van bewust. Als mensen hebben we echter een diepe ‘drive’ om heel te willen zijn. Compleet zijn, alles ingesloten. Met reden. Want alles wat van onszelf wordt buitengesloten komt eens naar de oppervlakte. Hoe zich dat laat zien is voor iedereen verschillend. Waarbij ziekte een mogelijke manifestatie is om het buitengeslotene zichtbaar te laten worden. In de oosterse heelkunde een gegeven.
Het streven van de mens: Heel worden!
Bewustzijn van jezelf. Ik gun het jou, mijzelf en iedereen. Meer bewustzijn ontwikkelen ten aanzien van jezelf geeft je uiteindelijk de ruimte om werkelijk die plek in te nemen die al die tijd al voor jou is gereserveerd. Elke stap daar naar toe, is een zinvolle stap. Hoe klein ze ook zijn. Want uiteindelijk wil ieder mens heel zijn.
