Het Spel met een voorspelbare uitkomst – en toch blijf je het spelen
Iedereen speelt het. Jij, ik, je collega’s, vrienden, en familie. Het is een Spel dat we vaak onbewust starten en telkens opnieuw herhalen. Een Spel met een hoofdletter, omdat het niet zomaar een spel is, maar een psychologisch patroon dat diepgeworteld zit in onze Transactionele Analyse (TA).
Wat is dit Spel precies? Waarom blijven we het spelen, zelfs als we de uitkomst al weten? En belangrijker nog, hoe kunnen we dit doorbreken om uit destructieve loops te stappen? Laten we dit patroon ontrafelen en stappen zetten naar meer bewustwording en verandering.
Spel Onbewust patroon Rollen, emoties, uitkomst Doorbreek de oude loop Vrijheid
Wat is een Spel in Transactionele Analyse?
In de Transactionele Analyse verwijst een Spel naar een reeks onbewuste transacties – communicatie tussen mensen – die altijd leiden naar een voorspelbaar, meestal onaangenaam resultaat. Het bijzondere aan een Spel is dat er altijd een verborgen agenda of bijbedoeling meespeelt, vaak zonder dat je het doorhebt.
Een voorbeeld:
Start: Je vraagt een vriend om hulp, maar eigenlijk hoop je vooral erkenning te krijgen voor je inzet.
Reactie: De vriend geeft advies, maar dat voelt voor jou als kritiek.
Uitkomst: Jij voelt je afgewezen en bevestigt jouw overtuiging dat mensen je niet écht waarderen.
Dit patroon wordt steeds opnieuw gespeeld, vaak zonder dat je je ervan bewust bent.
“Door bewustwording en nieuwe keuzes kun je jouw Spel stoppen en jezelf bevrijden van patronen die je beperken.”
Waarom blijf je het Spel spelen?
Het antwoord ligt in jouw levensscript. Een script is het onbewuste verhaal dat je in je kindertijd hebt geschreven op basis van je ervaringen en opvoeding. Het bevat overtuigingen over wie je bent, wat je waard bent, en hoe de wereld werkt.
Bijvoorbeeld:
Een kind dat weinig erkenning kreeg, kan een script ontwikkelen waarin het gelooft dat het nooit goed genoeg is. Dit leidt later tot Spelen waarin het steeds opnieuw zoekt naar bevestiging, maar situaties zo stuurt dat het die niet krijgt – omdat dat het script bevestigt.
Het Spel voelt veilig en vertrouwd, zelfs als het pijnlijke uitkomsten heeft. Het is immers wat je kent en wat je gewend bent.
Hoe herken je het Spel?
Bewustwording is de eerste stap. Spelen beginnen vaak met subtiele signalen. Hier zijn enkele manieren om een Spel te herkennen:
1. Voorspelbare patronen: Merk je dat je steeds in dezelfde situaties belandt, met dezelfde negatieve gevoelens en uitkomsten?
2. Sterke emotionele reacties: Spelen gaan vaak gepaard met intense emoties, zoals boosheid, verdriet, of frustratie.
3. Onbevredigende uitkomsten: De situatie eindigt nooit zoals je hoopte, en je blijft achter met een gevoel van teleurstelling.
4. Herkenbare rollen: Je neemt vaak een vaste rol aan, zoals slachtoffer, redder, of aanklager (bekend uit het Dramadriehoek-model in TA).
Hoe doorbreek je het Spel?
Het goede nieuws is dat je een Spel kunt stoppen. Het vraagt bewustzijn, moed, en oefening, maar het is absoluut mogelijk. Hier zijn stappen om het te doorbreken:
1. Identificeer je script
Vraag jezelf af: welk patroon herhaalt zich in mijn leven?
Welke overtuigingen over jezelf en anderen spelen een rol?
Schrijf je gedachten en gevoelens op om inzicht te krijgen in je script.
Wat is een constructieve manier om mijn behoeften te uiten?
4. Stap uit je rol
Elke rol binnen het Spel houdt het patroon in stand. Doorbreek het door bewust een andere houding aan te nemen:
Als je de rol van slachtoffer hebt, neem verantwoordelijkheid.
Als je de redder bent, geef anderen de ruimte om zelf verantwoordelijkheid te nemen.
Als aanklager, zoek naar begrip in plaats van schuld.
5. Kies voor autonomie
Transactionele Analyse benadrukt het belang van autonomie: handelen vanuit volwassen bewustzijn in plaats van oude patronen. Dit betekent:
Bewust reageren op situaties.
Je behoeften uiten zonder manipulatie.
Accepteren dat je niet altijd de uitkomst kunt beheersen.
Voorbeeld uit de praktijk: het Spel van ‘Ik probeer alles’
Stel je voor dat je altijd het gevoel hebt dat je alles moet oplossen. In je werk neem je steeds extra taken op je, terwijl je hoopt op waardering van je collega’s. Maar in plaats daarvan voel je je overwerkt en krijg je kritiek omdat je fouten maakt door de druk.
Dit is een typisch Spel: je zoekt waardering (onbewuste agenda), neemt teveel hooi op je vork (acties), en belandt in frustratie (voorspelbare uitkomst).
Open communiceren: deel je behoeften zonder verwachtingen te manipuleren.
Reflecteren: vraag jezelf af waarom je bevestiging zoekt.
Conclusie: de sleutel tot verandering
Het Spel in Transactionele Analyse laat zien hoe we onbewust gevangen zitten in patronen die ons script bevestigen. Het doorbreken ervan begint met bewustwording: herken je script, observeer het Spel, en kies voor autonomie.
Zelfreflectie en kleine veranderingen kunnen al een groot verschil maken. Vraag jezelf af: welke patronen zie ik in mijn leven? En wat kan ik anders doen om een constructieve uitkomst te bereiken?
Jij hebt de kracht om het Spel te stoppen en een nieuw hoofdstuk te beginnen. Wat wordt jouw volgende stap?
In dit blog lees je hoe onzichtbare loyaliteiten binnen familiesystemen invloed hebben op partnerrelaties. Verticale en horizontale loyaliteit kunnen botsen en zorgen voor spanningen, schuldgevoel of herhaling van oude patronen. Je ontdekt hoe je je eigen plek inneemt, grenzen stelt en vrijer kunt verbinden met de mensen van nu.
Veel mensen herkennen zichzelf in de slachtoffer- of daderrol zonder het door te hebben. Slachtoffers voelen zich machteloos, daders grijpen de controle. Beide dynamieken verhinderen dat je je echte plek inneemt. Dit blog helpt je patronen te herkennen, verantwoordelijkheid te nemen en los te breken, zodat je écht aanwezig kunt zijn.
De symbiotische structuur ontstaat door jezelf weg te cijferen om harmonie te bewaren. Dit leidt tot verlies van autonomie en eigen identiteit. Door grenzen te stellen, schuldgevoelens los te laten en keuzes te maken die bij je passen, kun je jezelf terugvinden en authentieke verbindingen creëeren.
Kind Onbevangen, speels Verwondering in ogen Vrij en vol enthousiasme Onbevangen
Het vermogen om te reflecteren, te leren en te veranderen is jouw unieke gave
Ik word geraakt door onbevangenheid. Een pasgeboren kalf dat nieuwsgierig naar het hek komt. Mijn hond Bart, die zonder enige remming in het nú leeft. Geen zorgen over morgen, geen spijt van gisteren. Hij is gewoon.
Voor mij is dat de pure staat van zijn. Het moment waarin een innerlijke kind zich vrij voelt.
Ook ik heb ooit die onbevangenheid en nieuwsgierigheid ervaren. Net zoals jij. Maar ergens onderweg heb ik mij geleerd aan te passen. Omdat ik ontdekte dat sommige emoties en gedragingen nu eenmaal niet altijd veilig zijn.
Dat ik bepaalde kanten van mijzelf moest onderdrukken om geaccepteerd te worden.
Maar hoe beïnvloedt dat innerlijke kind ons nu? In het volwassen leven? Waarom voel ik mij soms ineens klein, afhankelijk of juist rebels? In dit blog neem ik je mee in de invloed van het Vrije en Aangepaste Kind op ons zelf.
Ik help je in je zoektocht hoe je meer vanuit jezelf in het nú kunt leven.
Onbevangen in het nú – en waarom dat zo moeilijk is
In de natuur lijkt het vanzelfsprekend: jonge dieren krijgen de ruimte om te verkennen. Een puppy heeft zelfs een specifieke geur, waardoor volwassen honden hem meer en beter verdragen.
Alsof de natuur een beschermde leerperiode inbouwt.
Verwachtingen spelen een rol
Bij mensen is die fase er ook. Baby’s en jonge kinderen mogen zich verwonderen, fouten maken, spelen. Roepen vertedering op bij volwassenen. Maar al snel wordt het jonge kind zich bewust van de verwachtingen van anderen.
We leren wat wél en niet gewaardeerd wordt.
Aanpassen heeft zijn prijs
Maar de prijs van het noodzakelijk aanpassen is groot. In het aanpassen verwijderen wij ons van onze oorspronkelijke staat van zijn.
Vervolgens dragen we van alles met ons mee: angsten, conditioneringen, overtuigingen. En zonder dat we het doorhebben, bepalen ze hoe we reageren in het hier en nu.
En nog elke dag ontdek ik daar wel iets van bij mijzelf.
“Jouw innerlijke kind bepaalt meer dan je denkt – ontdek hoe.”
Het Kind in je volwassen leven
Als kind leerde ik mij verhouden tot mijn omgeving. Ik paste mij aan, omdat ik ergens diep van binnen besefte dat acceptatie cruciaal is om mij veilig te voelen.
Daarmee heb ik in mijn vroege jaren onbewust een script geschreven. Een levensplan zou je kunnen zeggen. Waarin opgenomen hoe Ik moet zijn om liefde, goedkeuring en veiligheid te krijgen. Iedereen heeft zijn eigen script.
En dat blijft in je meedraaien en stuurt je gedrag, vaak zonder dat je het doorhebt.
De volwassene opgedeeld:
In de Transactionele Analyse (TA) wordt het ego onderverdeeld in drie toestanden:
1. Ouder (Voedende Ouder en Kritische Ouder)
2. Volwassen
3. Kind (Vrije Kind en Aangepaste Kind)
Iedereen beweegt dagelijks door deze toestanden. Maar als je merkt dat je steeds op dezelfde manier reageert – bijvoorbeeld vanuit angst, terughoudendheid of opstandigheid – dan is dat een signaal dat je innerlijke kind nog steeds actief is.
Het Vrije Kind – Spontaniteit en angst voor afwijzing
Het Vrije Kind in jou herinnert zich de eerste alinea’s van dit blog. Spontaan. Authentiek. Nieuwsgierig. Met een open blik naar de wereld.
Maar het Vrije Kind heeft ook een andere kant:
✅ Positief Vrije Kind
Speels
Creatief
Expressief
❌ Negatief Vrije Kind
Egocentrisch
Roekeloos
Onrijp
Wanneer je puur vanuit deze egotoestand leeft, kan dat reacties oproepen bij anderen. Grote kans dat je een reactie krijgt van diens Ouder-egotoestand. Je moet daarbij denken aan kritiek, veroordeling of ongevraagd advies.
En dan?
Dan kan het zomaar gebeuren dat je spontaniteit als sneeuw voor de zon verdwijnt.
Misschien herken je iets van het volgende: JIJ
hebt een spontaan idee, maar trekt je terug omdat je bang bent dat het niet goed genoeg is.
voelt enthousiasme, maar merkt dat een ander kritisch reageert – en je dimt jezelf meteen.
maakt een speelse opmerking, maar wordt niet serieus genomen.
Vaak herkennen we die reacties uit onze kindertijd. Je hebt geleerd dat bepaalde expressies niet veilig waren. En dus laat je ze los.
Het Aangepaste Kind – Gehoorzaam of rebels?
Naast het Vrije Kind ontwikkel je ook een Aangepast Kind-egotoestand. Dit kan twee kanten op:
✅ Positief Aangepast Kind
Gehoorzaam
Samenwerkend
Invoelend
Vanuit deze toestand houd je rekening met zowel je eigen behoeften als het algemeen belang. Je kiest er bijvoorbeeld bewust voor om iets te doen voor de groep, zelfs als dat ten koste gaat van een eigen voorkeur.
❌ Negatief Aangepast Kind
Onderdanig
Klagend
Overaangepast
Rebels
Als je in deze toestand blijft hangen, kun je terechtkomen in de dramadriehoek, waarin je afwisselend de rol van Slachtoffer, Redder of Aanklager op je neemt.
Herken je jezelf hierin? Dan is het tijd om bewust over te stappen naar de Volwassen egotoestand – waar je zonder automatische reacties kunt voelen, kiezen en handelen.
“Vrijheid zit in bewustwording: herken je automatische reacties en ontdek hoe je écht vanuit jezelf kunt leven, zonder oude beperkingen.”
Jezelf ontmoeten – en de pijn die daarbij komt kijken
Wanneer ik merk dat ik vanuit een negatieve Aangepaste Kind-egotoestand reageer, kan ik dat inmiddels zien als een kans. Een kans voor mij om stil te staan bij wat ik eigenlijk nodig heb.
Durf je te vragen om wat jij nodig hebt?
Erken jij je eigen behoeften, of ga je ervan uit dat anderen die wel zien?
Soms is het klagen of rebels zijn voor mij een signaal dat ik ergens in vastzit. Ik hoef het van mijzelf niet gelijk af te keuren, maar ik kan en ga het wel onderzoeken. Waarom reageer ik zo? Wat is hierin de diepere laag?
Dat proces kan pijnlijk zijn. Je schaduwkant ontmoeten vraagt moed.
Maar juist daar ligt de sleutel tot verandering.
En er is schaamte
Inmiddels ben ik de 60 gepasseerd en ik doorleef nog steeds alle egotoestanden. Ik ben me ervan bewust hoe mijn ego werkt, maar dat betekent niet dat ik alles altijd onder controle heb.
Soms kijk ik terug met schaamte. Had ik maar… Maar ik weet ook dat het zo niet werkt. Het leven is nu eenmaal een aaneenschakeling van lessen.
Bewustwording is daarom geen eindpunt, maar een voortdurende beweging.
Het helpt me om milder te zijn. Voor mezelf. Voor anderen.
“Bewustwording opent de deur naar authentiek leven en echte vrijheid.”
Kom jezelf ontmoeten – op jouw tempo
Er zit altijd een laag onder wat we bewust kunnen zien. De eerste 1000 dagen na conceptie drukken al een stempel op je ontwikkeling. Je aanpassing aan de wereld heeft misschien voor jou nu een diepere betekenis gekregen.
Goed nieuws!
Die betekenis kun je namelijk herzien.
“Zo ben ik nu eenmaal” klinkt misschien plausibel, maar het is een gedachte die je vasthoudt, je beperkt in je groei als mens. Want in werkelijkheid heb je altijd de keuze om een laag dieper te gaan.
Wil jij jouw innerlijke kind beter begrijpen en loskomen van oude patronen? Plan een gratis kennismakingsgesprek en zet de eerste stap naar verandering.
Misschien zijn deze blogs ook interessant voor jou om te lezen:
Weet je dat je een Spel speelt? In Transactionele Analyse verwijst een Spel naar onbewuste patronen met voorspelbare uitkomsten. Deze patronen, geworteld in je levensscript, kun je doorbreken door bewustwording, reflectie en nieuwe keuzes. Ontsnap uit de loop en creëer vrijheid in je communicatie en relaties. https://joanmeints.nl/het-is-een-spel/
In script gaan. Hoe jouw levensscript je gedrag stuurt Een levensscript is een diepgeworteld patroon van overtuigingen en gedragingen, gevormd in je jeugd. Het stuurt je reacties en kan onbewust herhaling van negatieve ervaringen veroorzaken. Bewustwording helpt om deze patronen te doorbreken. In dit blog verken ik hoe scripts ontstaan, zich herhalen en hoe je er zelf invloed op kunt krijgen. https://joanmeints.nl/in-script-gaan-hoe-jouw-levensscript-je-gedrag-stuurt
Script Onbewust patroon Steeds dezelfde uitkomst Zie jij het patroon? Doorbreek
Een onbewust levensplan – telkens hetzelfde resultaat
IWaarom reageer je steeds op dezelfde manier in bepaalde situaties? Waarom lijken sommige patronen zich keer op keer te herhalen? In dit blog schrijf ik over script, een begrip uit de Transactionele Analyse dat helpt om ons gedrag en interactiepatronen beter te begrijpen.
Wat is een script eigenlijk? Is het nuttig om te hebben, of juist iets waar je vanaf moet? Kort gezegd verwijst een script naar een mentaal patroon dat je in je leven hebt opgebouwd. Je zou het kunnen zien als jouw persoonlijke handleiding: een set overtuigingen en verwachtingen die je, vaak onbewust, hebt ‘geprogrammeerd’ over hoe situaties zullen verlopen.
Dat lijkt handig. Je hoeft er niet meer over na te denken, want je reactie staat al vast. Maar wat als je script je gevangenhoudt in steeds dezelfde uitkomsten?
“Jouw levensscript bepaalt hoe je reageert op situaties.”
Wat is een levensscript?
Een script bestaat uit diepgewortelde overtuigingen en verwachtingen die je al vroeg in je leven hebt gevormd. Deze overtuigingen bepalen hoe jij sociale interacties aangaat en hoe je reageert op situaties.
Definitie van script:
“Het script is het onbewuste levensplan waarmee mensen hun leven vormgeven. Het jonge kind ontwikkelt dit plan op basis van ouderlijke programmering en vroege ervaringen. Hoewel autonomie mogelijk is, leven veel mensen volgens een (vermeende) opdracht van hun opvoeders.”
Scripts helpen om de wereld voorspelbaar te maken. Maar als je ‘in script’ bent, betekent dit vaak dat je minder flexibel bent in interacties. Je handelt niet zozeer vanuit bewuste keuze, maar vanuit een automatische reactie.
“Je reageert niet op de realiteit, maar op wat je denkt dat er zal gebeuren. Je script stuurt je onbewust.”
Waar komt jouw script vandaan?
Scripts ontstaan uit verschillende bronnen:
Opvoeding en familiedynamiek: Veel scripts zijn overgenomen van ouders of grootouders. “Zo doen wij dat in onze familie.”
Persoonlijke ervaringen: Een ingrijpende gebeurtenis kan ervoor zorgen dat je een bepaald script ontwikkelt als beschermingsmechanisme.
Culturele invloeden: In sommige culturen wordt bijvoorbeeld geleerd om conflicten te vermijden, terwijl in andere confrontatie juist wordt aangemoedigd.
Omdat scripts vaak onbewust zijn, kan het lastig zijn om te zien hoe ze jouw gedrag sturen. Toch kan het confronterend zijn als je merkt dat jouw script telkens dezelfde problemen veroorzaakt.
Voorbeelden van scripts in de praktijk
1. Miranda en haar plek in een groep
Elke keer als Miranda deel uitmaakt van een nieuwe groep, voelt zij zich ongemakkelijk. Ze weet niet hoe ze zich moet verhouden tot de anderen. Haar reactie? Zij trekt zich terug en wacht af. Pas als ze begrijpt ‘hoe de hazen lopen’, komt zij uit zijn schulp en probeert ze controle te krijgen.
Maar telkens opnieuw blijkt dat de groep dit niet accepteert. Haar script – eerst afwachten en dan de touwtjes in handen nemen – levert haar steeds dezelfde uitkomst op. Niet geaccepteerd worden.
2. Koos en zijn werkethos
Koos nam ontslag bij zijn eerste baan, omdat hij zich onrechtvaardig behandeld voelde. Thuis werd dat niet met gejuich ontvangen, maar Koos hield vol: hij kon niet anders. Hij vond binnen twee weken een nieuwe baan en bevestigde zo voor zichzelf: zie je wel, als je maar hard werkt, komt het goed.
In zijn nieuwe baan werkte hij opnieuw keihard. Maar ook daar gebeurde hetzelfde: na twee weken werd hij door collega’s genegeerd. Koos zag het patroon niet, maar zijn script – hard werken en erkenning verwachten – botste met de dynamiek in zijn omgeving.
Waarom herhaalt een script zich steeds?
Een script is een automatisme. Het bepaalt hoe je reageert op situaties, zonder dat je je daarvan bewust bent.
Je verwachtingen en overtuigingen sturen je gedrag. Je reageert niet op de realiteit, maar op wat je denkt dat er zal gebeuren.
De uitkomst voelt voorspelbaar en vertrouwd. Zelfs als het script niet positief uitpakt, voelt het bekend – en dus veilig.
Je script wordt bevestigd door de omgeving. Mensen reageren op jouw script, waardoor het steeds opnieuw in stand blijft.
Het is gemakkelijk om de oorzaak van een negatieve uitkomst toe te wijzen aan de ander: Als zij nou anders deden… dan was het probleem er niet. Maar wat als het niet aan de ander ligt, maar aan je eigen script?
Scripts binnen families: patronen die generaties meegaan
Sommige scripts zijn niet alleen persoonlijk, maar ook familiegebonden. Een veelvoorkomend familiescript is bijvoorbeeld:
Conflicten vermijden. In sommige gezinnen wordt alles gedaan om confrontaties uit de weg te gaan. Problemen worden genegeerd of indirect opgelost.
Presteren om gewaardeerd te worden. In andere families is hard werken dé manier om liefde en erkenning te verdienen.
Altijd zorgen voor een ander. Sommige families dragen de overtuiging dat het eigen welzijn ondergeschikt is aan dat van anderen.
Dit soort scripts kunnen generaties lang onbewust worden doorgegeven. Maar wat als je merkt dat jouw script je belemmert?
“Verandering begint bij bewustwording: herken je script, onderzoek je overtuigingen en neem verantwoordelijkheid voor je eigen gedragspatronen.”
Kun je je script veranderen?
Ja, maar het begint bij bewustwording. Zolang je niet ziet dat je in script zit, blijf je handelen volgens dezelfde patronen.
Stappen om uit je script te stappen:
1. Onderzoek je overtuigingen. Wat geloof jij over jezelf, anderen en het leven? Zijn deze overtuigingen waar, of slechts aangeleerd?
2. Herken je script-matig gedrag. Welke situaties roepen bij jou steeds dezelfde reactie op?
3. Erken je emoties. Welke gevoelens komen op als je tegen je script ingaat? Angst, schuld, onzekerheid?
4. Vraag feedback. Anderen kunnen je vaak beter spiegelen dan je zelf kunt.
5. Zoek begeleiding. Een coach of therapeut kan je helpen om je script te herkennen en te doorbreken.
Verandering is geen quick fix. Je script heeft zich in de loop van jaren ontwikkeld, en het loslaten ervan vraagt tijd, oefening en doorzettingsvermogen.
Jij bent ‘werk in uitvoering’
Net als iedereen ben jij een proces van groei en ontwikkeling. Scripts veranderen is niet eenvoudig – je komt onvermijdelijk valkuilen en weerstand tegen. Maar hoe beter je jouw overlevingsmechanismen leert kennen, hoe beter je ze kunt doorbreken.
“Scripts voelen vertrouwd, maar houden je gevangen in herhaling.”
Herken jij jezelf in deze patronen?
Blijf je vastzitten in dezelfde situaties zonder te begrijpen waarom? Wil je ontdekken hoe jouw levensscript je gedrag stuurt – en vooral hoe je het kunt doorbreken? Bewustwording is de eerste stap naar echte verandering.
Neem de regie over jouw script! Ga aan de slag met zelfonderzoek, vraag feedback of zoek begeleiding. Wil je hier dieper op ingaan? Plan een gratis, vrijblijvend, gesprek voor meer inzichten, of maak een afspraak voor een coach sessie.
Doorbreek je patronen. Creëer nieuwe mogelijkheden. Begin vandaag.
Misschien zijn deze blogs ook interessant voor jou om te lezen:
Weet je dat je een Spel speelt? In Transactionele Analyse verwijst een Spel naar onbewuste patronen met voorspelbare uitkomsten. Deze patronen, geworteld in je levensscript, kun je doorbreken door bewustwording, reflectie en nieuwe keuzes. Ontsnap uit de loop en creëer vrijheid in je communicatie en relaties. https://joanmeints.nl/het-is-een-spel/
Hoe jouw innerlijke kind je gedrag beïnvloedt Je innerlijke kind beïnvloedt je gedrag, vaak zonder dat je het doorhebt. De Transactionele Analyse onderscheidt het Vrije en Aangepaste Kind, die zowel positieve als negatieve kanten hebben. Door bewust te worden van je reacties en patronen, kun je jezelf beter begrijpen en vrijer leven vanuit je authentieke zelf. https://joanmeints.nl/leven-vanuit-je-innerlijke-kind
