Schuld en Onschuld
twee zijden van dezelfde medaille
die alleen in samenhang
bijdragen aan jouw energie
Een blog over handen wassen. Over verschoond blijven. Verschoond van schuld.
Een unheimisch gevoel
Beladen woorden in mijn praktijk zijn de woorden schuld en onschuld. In vrijwel alle gesprekken waar deze woorden vallen is een toelichting vereist. Soms als vraag gesteld, vaker door middel van een non-verbale vragende blik. Schuld is doorgaans omkleed met een unheimisch gevoel. Iets wat je liever wilt vermijden. Schuldig zijn wordt meestal gelijkgetrokken met veroordeelt worden. Buitengesloten en afgewezen. Er is niets ergers dan geen lid meer kunnen zijn van de groep waartoe je behoort. Schuld mag er daarom bij voorkeur niet zijn! Liever blijf je onschuldig.
Het verleggen van schuld
De veroordeling van Jezus en de daaropvolgende kruisiging is een bekend bijbels verhaal wat jaarlijks tijdens Pasen wordt herdacht. De Romeinse heersers en veel joden wilden af van de lastpak en onruststoker. Pilatus, de Romeinse gouverneur, wilde echter voorkomen dat de kruisiging van Jezus tot ernstige onlusten zou leiden. Hij zette daarom een slimme strategie in. Laat het Joodse volk zélf beslissen wat er moest gebeuren met Jezus. Voor Pilatus toch nog onverwacht eisten de Joden de kruisiging van Jezus. Door de schuld bij de ander te leggen kon Pilatus zijn handen in onschuld wassen.
Onschuld houdt je ingesloten
Je handen wassen in onschuld. Als je daartoe besluit laat je weten geen verantwoordelijkheid te willen dragen. Wellicht zelfs elke betrokkenheid ontkennen. Het is daarom verhelderend om voor je zelf te onderzoeken waar jij je handen in onschuld wast of hebt gewassen. Maak het niet te groot. Een leugentje om ‘bestwil’ is al een voorbeeld van onschuldig blijven. Onschuldig blijven, opdat je niets te verwijten valt. Dat je ingesloten kunt blijven in de veiligheid van de groep. Wel of geen verantwoordelijkheid nemen heeft zijn weerslag op jouw (gevoel van) persoonlijke veiligheid.
Staan voor je overtuiging
Neem nu deze uitspraak: “Ik vind het een mooie gedachte dat iedereen op aarde een aantal persoonlijke lessen heeft te leren. En dat iedereen zelf heeft gekozen waar hij is geboren.” Het feit dat je benoemt dat het ‘een gedachte’ is houdt je onschuldig. Immers zodra je iets van weerstand/afwijzing voelt bij de ander, dan refereer je aan het feit dat het maar een gedachte is. Heel veilig. Want je wordt niet ‘aangevallen’ om een gedachte. Door te zeggen: “Voor mij staat vast dat……”. Neem je een duidelijk standpunt in. Het is jouw overtuiging waar je voor staat. Staan voor je overtuiging is schuld nemen.
Geven en nemen in balans
Geven en nemen in balans. Het is een van de principes die gelden in systemisch werken. Een principe die bijdraagt aan het kunnen stromen van de energie in het systeem. Door te nemen laadt je een schuld op jezelf. Een schuld die wordt voldaan door iets terug te geven. Het liefst iets meer dan je hebt ontvangen. Want, dan ben jij onschuldig en heeft de ander een schuld aan jou. Telkens iets meer geven dan je ontvangt brengt een beweging, energie, op gang. Niet kunnen aannemen wat wordt gegeven betekent geen schuld willen nemen. Jij blijft onschuldig en de energie stokt.
Onschuld? Eigen veiligheid eerst
Veiligheid is een sterke interne, onbewuste drijfveer. Onschuld is voedend voor jouw veiligheidsgevoel. Ontzeggen van die voeding is echter je onveiligheid vergroten. En vervolgens ontstaan er onbewust patronen waarin jij de ruimte bij de ander laat. Waar jij een stapje terug doet. De deugd van bescheidenheid omarmend. Zodat jij onschuldig kunt blijven. In je bescheidenheid voel jij je goed. Je hebt immers oog voor de noden van de ander. Dat jij jouw verlangen projecteert op de ander, dáár bij jij je niet van bewust. In je onschuld voel jij je verheven en goed. En knaagt het van binnen. Wie is er voor mij?
Het zit tussen je oren
Schuld en onschuld. Twee zijden van dezelfde medaille. Hoewel het een levensbeweging is, een beweging die stroomt, brengt het velen niets meer dan een kramp. Een verstijving. Een tegenhouden of inhouden van de energie laat deze stollen. En gestolde energie zet zich vast in het lichaam. Wordt zichtbaar in allerlei klachten en symptomen die geen aantoonbare medische grond hebben. Het “zit tussen de oren” wordt er dan wel gezegd. Maar hoe kan de pijn in je benen of voeten, die je écht wel voelt, nu tussen de oren zitten? Welke schuld vermijd je nu?
Onschuld: Ongezegd laten
Iets ongezegd laten. Negeren. Uitsluiten. Buitensluiten. Niet willen accepteren. Het zijn allemaal vormen van onschuldig willen blijven. Jezelf ontslaan van een misschien pijnlijke verantwoordelijkheid. Omkleed met goed klinkende excuses als: “Het is maar beter zo”. “Het heelt wel in de tijd”. “Het is niet aan mij om dit aan te roeren” (aan wie dan wel?). Grote kans dat je geen schuld op je wilt nemen uit angst. Angst voor afwijzing. Of angst voor de emoties van de ander. Angst voor de beschuldiging van bemoeial. Inderdaad, het gaat doorgaans over angst. Misschien wel de grootste rem op LEVEN.
Miskennen door ontkenning van het leven
Je handen wassen in onschuld. Ik heb in dit blog met heel verschillende voorbeelden duidelijk gemaakt hoe schuld en onschuld hoort bij het leven. En dat miskennen van deze dynamiek daardoor ontkennen van Leven is. Bijzonder toch? Hopelijk helpt dit blog jou te ontdekken hou jij je verhoudt tot schuld en onschuld. En welke rol angst in je leven speelt. En de invloed hiervan op jouw energie. Of je energiek bent of juist futloos omdat jouw energie telkens opnieuw weglekt.
“Liefde, de bron waaruit
onvoorwaardelijke overgave
en vertrouwen stroomt is
onmogelijk te kanaliseren”
Een blog waarin woorden als overgave; (zelf)vertrouwen; loslaten samenkomen in een schrijfsel. Welke betekenis heeft buigen in relatie tot voornoemde woorden? Ben ik wel in staat om mij met de stroom mee te laten drijven? De meeste van mijn artikelen helpen mij te reflecteren op vragen als: Hoe is dat voor mij? Wat herken ik van dit thema in mijzelf en wat neem ik aan en/of wijs ik zelf juist af? Ik nodig jou uit tot reflecteren. Bewust worden van wat er onbewust (al) is. En ik gun het je om te kunnen besluiten dat je er geen waardeoordeel op hoeft te plakken. Het IS.
Nieuwsgierig met een beetje angst
Na de lagere school was het vervolgonderwijs de volgende logische stap. In mijn geval de MAVO. Geen LTS, want niet technisch. Geen Huishoudschool, want geen meisje. Geen HAVO/Atheneum in Assen, want geen bolleboos. Heel duidelijk. Zo was het. Maar die eerste dag op de fiets naar de MAVO. Samen met Remmelt, uitgezwaaid door beider moeders, veel te vroeg. Dat moment kan ik zo nog terughalen. Spannend, uitdagend, nieuwsgierig met iets van angst. Bang voor het onbekende. Kan ik dit wel? Als 12 jarige vond ik het lastig. Ondanks alle kaders en voorgedrukte paden.
Toestemming bepaalt een grens
Iets moeten kunnen, omdat anderen van mij verwachten dat ik het (natuurlijk) kan. Als ik daaraan voldoe, is er niet veel aan de hand. Toch? De uitkomst is immers in overeenstemming met de verwachting. Behoeft dus geen aandacht meer. Ik besef hoeveel veiligheid er zit opgesloten in het kunnen voldoen aan verwachtingen van de ander. Als het veilig blijft, kan er niets gebeuren. Blijven voldoen aan de verwachting is je lidmaatschap van de groep veiligstellen. Het maakt een wezenlijk verschil of de groep waartoe je behoort het “fietsen met losse handen” aanmoedigt of juist afwijst.
En toen ging ik onderuit
Fietsen met ‘losse handen’. De weg naar de Mavo, ongeveer 5 kilometer, was rechttoe, rechtaan. Bij uitstek geschikt om de handen van het stuur te halen. Gewoon omdat het kan. Maar ook wel omdat het stoer is. Een beetje tegen de regels ingaan. Want je wist dat ’thuis’ het vast en zeker af zou keuren. Het was grenzen verkennen, zoals dat hoort bij het puber-zijn. In het moment geen gevaar zien brengt je naar de grens van de veiligheid. De enige plek waar je de grens kunt ervaren. Zoals het moment waar de fietssturen al zwabberend in elkaar raakten. En we beide onderuit gingen.
Een genereuze stroom van liefde: overgave
Je kunnen overgeven aan de stroom van het leven. Meedrijven wat er op je pad komt in het volste vertrouwen dat je precies (genoeg) krijgt van wat jij nodig hebt in dit leven. Jezelf vertrouwen dat jij er in elke ontmoeting mag zijn. En dat alles wat jij inbrengt in die ontmoeting precies is wat nodig is in die ontmoeting. Leven vanuit overvloed in plaats van tekort. Een droombeeld? Er zijn mensen die zich volledig kunnen overgeven aan wat er is. Ik ben er jaloers op. En ik weet diep van binnen dat het klopt. Dat het allemaal zo werkt. Dat overgave een genereuze stroom van liefde in gang zet. Oncontroleerbaar.
Ik besta alleen door jouw erkenning
Onder invloed zijn van middelen geeft ontspanning. Ook al is bekend dat het gebruik een nadelige invloed kan hebben op je lichaam, wordt dit gegeven opgeofferd ten faveure van de benodigde ontspanning. Een staat van ontspannen flow is verslavend. Helpend om de controle los te laten, om je helemaal over te geven aan het moment. Loskomen van een dagelijkse werkelijkheid van verwachtingen, oordelen en zelf opgelegde verantwoordelijkheden. Hoe meer jij je bestaansrecht hebt gekoppeld aan het voldoen aan (vermoede) verwachtingen, hoe lastiger het loslaten, de overgave is.
Het stuur stevig vastpakken: energie blokkeert
Jij bent precies goed zoals je bent. Prachtige uitspraak. Vaak ter bemoediging en ondersteuning. Maar wat wordt er eigenlijk mee bedoelt? Is dat inclusief je gedrag en hoe jij je manifesteert in de wereld? Of lees ik/jij een verkapte afkeuring van wat je/ik doe(t)? Vanuit je eigen venster op de wereld interpreteer jij woorden en zinnen. Zo werkt dat. Goedbedoelde woorden en zinnen kunnen daarom onverwacht onbewuste snaren raken. Waardoor jij het fietsstuur stevig vastpakt. De energie stokt. Of ben jij (al) in staat om het stuur los te laten als je wordt geraakt? Om mee te gaan in wat er is.
Jij hebt het helemaal in eigen hand
Maakbaarheid. Als je het maar genoeg wilt, dan komt het vanzelf. En als het niet komt?Tsja, dan heb je het niet genoeg gewild of er niet hard genoeg voor gewerkt. Dan zul je het wel niet verdient hebben. Een algemeen maatschappelijke consensus dat jij je leven kunt maken is al decennia gemeengoed. (Al begint het te kantelen) Het staat haaks op overgave aan de energie van het leven. Het vraagt zelfs voortdurend om controle. Kun je ook in dit blok het woord ‘bestaansrecht ‘ proeven? Met de handen los van het stuur door het leven fietsen? Dat móet wel fout gaan.
Overgave: met de handen los
Het is vanzelfsprekend niet zwart-wit. Tussen alles laten komen zoals het is en krampachtig proberen om jouw leven te besturen zit een grote bandbreedte. Het is misschien (nog) niet iedereen gegeven om altijd maar met de ‘handen los’ door het leven te fietsen. Ter overdenking: Als jij de controle over je eigen leven voorop stelt ben je snel geneigd ook het leven van anderen te willen controleren. Met uiteraard de beste bedoelingen. Het maakt jou ‘onschuldig’. Jij hebt je best gedaan. Kiezen om ‘met de handen los’ door het leven te fietsen. Maakt dat je schuldig tov jouw omgeving?
Om te overleven moet jij je aanpassen
Zo ben ik nu eenmaal. Alsof wat je doet gelijk staat aan wie je bent. Ik geloof daar niet in. We zijn groepsmensen. Aanpassen aan de (ongeschreven) regels van de groep hoort daar bij. En als dat niet gaat kies je voor een andere groep om bij te horen. Gemakkelijk toch? Alleen gaat dat niet op voor de groep die we familie noemen. Overstappen naar een andere familie maakt je niet los van de familie waarin je geboren bent. Vanaf je geboorte tot je 7e jaar heb je geleerd hoe je kon voldoen aan de regels van je familie. Voor je eigen veiligheid heb jij je aangepast. En je bent in je aanpassing bevestigd. Telkens opnieuw. Geborgen in de groep.
Aanwijzingen: expliciet en impliciet
Pas op. Kijk uit. Ik wil geen slechte verhalen over je horen. Wees gehoorzaam. Doe eens wat meer je best. Gedraag je eens een beetje, Wat moeten andere mensen daar wel iet van denken. Opschieten, het geld van de baas is niet van blik. Alleen als je het zéker weet. Jij bent zo’n lieve jongen, want jij zorgt zo goed voor mij. Wat zou ik zonder jou moeten? Zorg dat je altijd geld in de portemonnee over houdt. Geef niet uit wat je niet hebt. Wees zuinig. Er worden expliciete en impliciete aanwijzingen gegeven die je helpen je aan te passen aan de groep. En die zijn voor iedereen anders.
Overgave? Maar hoe dan? Ik weet het niet meer
De invloed van al dan niet uitgesproken instructies is groot. Ze worden uit liefde door ouders meegegeven vanuit het eigen referentiekader. Uit loyaliteit voldoe je, meestal onbewust, aan wat er van je wordt verwacht. En maar al te vaak wordt er niet van je verwacht dat je door het leven fietst ‘met losse handen’. Kies voor jezelf! Wees de stuurman/vrouw van je eigen leven! Alleen jij bepaalt wat er gebeurt! Wervende teksten die in mijn praktijk leiden tot de wanhopige vraag: Maar hoe dan? Vertel mij nu gewoon wat ik moet doen! Ik weet het niet (meer)!
Liefde is onmogelijk te kanaliseren
Je mee laten voeren door de stroom van het leven. Je vervolgens verhouden tot wat er op je pad komt. En ervan leren. Wat werkt houd je vol, wat niet werkt pas je aan. Jij hebt je eigen lot, je eigen leven. Ik ook. En Ik gun jouw je lot, het biedt je namelijk de mogelijkheid om er lering uit te trekken. Ik heb mijn eigen lot. Dat hoeft niet door anderen te worden weggenomen. Want dan haal je een noodzakelijk leermoment bij mij weg. En ja, ik weet dat jij dat uit liefde doet. Maar de bron waaruit onvoorwaardelijke overgave en vertrouwen stroomt is onmogelijk te kanaliseren. En met ‘de handen los’, dat gaat alleen als je het hebt geoefend.
Tot slot over overgave en buigen
Buigen voor je lot, de energie laten stromen. Omdat te bereiken heb je jouw veiligheid te verlaten. Vastklampen aan wat bekend en veilig is blokkeert de levensenergie. Ontspannen is een sleutelwoord. Misschien heb je dat wel eens als instructie op de massagetafel meegekregen. Hoe dan? Oefenen! In kleine stapjes in een veilige omgeving. Je kunt ervoor kiezen om heel bewust iets los te laten waar je tot nu toe altijd de controle op hield. En ga vervolgens stap voor stap je succesjes aan een ketting rijgen. Je geeft daarmee wérkelijk betekenis aan: Het is wat het is. Met ‘losse handen’.
Denk niet wit, denk niet zwart
denk niet zwart-wit
maar in de kleur van je hart
Kleur. Het is 45 jaar geleden en toch komt die gebeurtenis vanuit het onbewuste telkens weer naar de bovenlaag. Een gebeurtenis die voor mij alles te maken had en (nog steeds) heeft met kleur. En de verwarring die kan ontstaan in kleur.
Denk niet wit, denk niet zwart, maar in de kleur van je hart zong Frank Boeijen 40jr. geleden nav de dood van Kerwin Duinmeijer in 1983. In dit blog een bespiegeling over kleur. Over zwart en wit, kleuren die beide niet als kleur worden gezien. Zwart en wit, uiteinden van een spectrum. Het één weerkaatst en geeft terug, de ander absorbeert en laat het ‘verdwijnen’. En er is meer!
De stroom van het leven
Een zwartkijker is iemand met een sombere blik. Iemand die het leven zwaar neemt. Meegaan in de stroom van het leven en je daaraan overgeven (b)lijkt onbereikbaar. Wit is een ‘kleur’ aan het andere uiterste van het spectrum. Op zoek naar de tegenhanger van zwartkijker trof ik op het WWW deze zin in het Nederlands Dagblad: De Witkijker leest en denkt in deze donkere maanden na over het nieuws en signaleert verhalen die hoopvolle ontwikkelingen laten zien, als tegenwicht voor de dagelijkse stroom onheil. Hoop en positiviteit als tegenhanger van de sombere (negatieve?) kijk op het leven.
Wij en zij – de tegenstelling
In eerdere blog-artikelen heb ik geschreven hoe wij mensen groepsdieren zijn en dat het (evolutionair) belangrijk is om deel uit te maken van een groep. Er zijn boeken vol geschreven over dit onderwerp. Ik zelf laat mij hierin graag inspireren door de boeken van Piet Weisfelt. Je kleur bekennen is jezelf in de groep plaatsen die deze kleur onderschrijft. Dat geeft stevigheid, houvast, controle, rugdekking. Je weet je gezien en om de identiteit van de groep te waarborgen is het gemakkelijk om je af te zetten tegen groepen ‘met een andere kleur’.
Conformeer of vertrek
De verzuiling die we hebben gekend in Nederland is een goed voorbeeld van samenklonteren en afwijzen. Er was geen ruimte voor de kleuren die bestaan tussen zwart en wit. De sociale groepscontrole was daarvoor te groot. Er zit veel veiligheid opgesloten in deze samenklontering. JIJ hoort erbij! De voorwaardelijkheid zit er dan in dat jij je wel hebt te conformeren aan de groep. Anders lig je eruit. Hoor je er niet meer bij. De grens opzoeken was daardoor een risicovol pad. De meeste groepsleden kozen angstvallig voor het zich conformeren aan de groep. Zonder zich er slecht bij te voelen.
Wat moet JIJ wel niet van mij denken
Losbreken uit de voorwaardelijkheid van de verzuiling was als een bal die te lang onder water was gehouden. De opgebouwde druk zorgde ervoor dat het verlaten van groepsidentiteit doorschoot naar individualisme. Een nieuwe heilige graal. Ergens van losrukken is een proces van spanning opbouwen en ontladen. Als twee mensen zich achterover hangend aan elkaar vasthouden en elkaar vervolgens plotseling loslaten dan zijn twee mensen hun stevigheid kwijt en kun je eigenlijk alleen maar vallen. Het vastklampen aan een (vermeende) groep hoorde ik onlangs nog in de opmerking: “Als ik dát doe, wat moeten de mensen dan wel niet van mij denken?
In het grijs ben je op jezelf aangewezen
Het is goed of het is fout. Wat de uitkomst is, hangt af tot welke groep je behoort. Nu is dualiteit iets wat in heel ons leven speelt. De vraag is hoe jij je kunt verhouden tot beide polariteiten. Kun jij van het een naar de ander bewegen? Of zit je vast in het uiterste punt van een polariteit. Hieronder een paar voorbeelden van polariteiten:
Vertrouwen-Wantrouwen;
Schuld-Onschuld;
Strijd-Overgave
Man-Vrouw
Samen-Apart
Autonomie-Twijfel/Schaamte
Leven-Dood
Drama-Eigen Plek
Tussen Zwart en Wit zitten ongelooflijk veel nuances van grijs. En het is juist in dat grijs waarin je op jezelf bent aangewezen. Een plek van verwarring.
Een poort naar een nieuwe realiteit
De verzuiling is maar een voorbeeld. Het losmaken van de verzuiling, de ontkerkelijking die daar onlosmakelijk mee verbonden is. Het geeft verwarring. Heel veel verwarring. En dat is nodig. Want verwarring is de poort naar een nieuwe realiteit. Dat wij het als mensen moeilijk vinden hoe om te gaan met deze verwarring zien we in het ontstaan van allerlei nieuwe groepen. Er wordt een nieuw houvast gezocht. Waar hoor ik bij? En wie hoort daar vervolgens vooral niet bij? De identiteit wordt opnieuw ontleend aan de groep. Is er voor jou nog ruimte voor de vragen: “Wie ben ik in het geheel?”; “Wie ben ik ten opzichte van jou?”
Door de verwarring heen: Vertrouwen
Denk niet wit, denk niet zwart, denk niet zwart-wit. Denk in plaats daarvan in de kleur van je hart. Je kunt het beluisteren als een aanklacht. Maar ook als een aanmoediging!Een aanmoediging om door alle verwarring heen te blijven vertrouwen. En dat vertrouwen begint als altijd weer bij jezelf. Pas als jij jezelf kunt vertrouwen en lief te hebben ben je in staat een ander te vertrouwen en lief te hebben. Het leven leven is de energie laten stromen. Meegaan in de flow, aannemen wat voorbijkomt in het vertrouwen dat jij mee en op kunt gaan in de levensstroom.
De twijfel is lang gebleven
45 jaar geleden – Hemelvaartsdag. Als altijd op een donderdag. Een christelijke feestdag. Een vrije dag. Blijkbaar een prima dag om de dakspanten te plaatsen op de door mijn vader zelf gebouwde bungalow. Een dag met een moment van verwarring. Van twijfel. Ik was mij zo bewust van die verwarring dat ik die tot op de dag van vandaag dit nog kan oproepen. Kan dit wel? Mag dit wel? Op Hemelvaartsdag? Natuurlijk heb ik er geen vragen over gesteld. Maar de twijfel is lang gebleven. Kan iets een beetje goed of een beetje fout zijn? Er zijn veel van die verwarrende momenten in mijn leven geweest. Wegdrukken en conformeren is de eerste impuls, de gedachte toelaten dat ik er zélf iets van mag vinden krijgt steeds meer voet aan de grond.
Het huis staat er nog steeds, stevig gebouwd. Een huis met plezierige én verdrietige momenten. En ook dat is een polariteit waartoe ik mij heb te verhouden.
De energie kan niet stromen
als er in de onderstroom
onzichtbare lijnen lopen
die ongewenst bepalen wat er gebeurt
Systemisch werk gaat over systemen. Dat we deel uit maken van een systeem. Van meerdere systemen zelfs. Het team waar je op je werk deel van uit maakt, de volleybal vereniging, het zijn allemaal groepen waar je als deelnemer mede vorm geeft aan die groep. Wat elke deelnemer afzonderlijk inbrengt heeft invloed op de hele groep. Doordat de delen van het geheel invloed hebben op het geheel wordt het beschouwd als een systeem. Je familie is een speciaal systeem. Je kunt je er namelijk niet aan onttrekken. Zelfs niet als je dat zou willen. Een blog over generaties en hun invloed.
De magie van het getal 7
Zeven is een magisch getal. Zeven staat in veel culturen voor compleetheid. Het geeft aan dat iets af is. Iets kan niet beter worden dan het is, of juist niet erger. Dit gegeven ligt ongetwijfeld aan de oorsprong van de gedachte dat ‘iets’ wat niet is aangekeken 7 generaties lang doorwerkt. Dat is een enorm lange tijd: Ik ben geboren in 1963; Vader 1939; Opa 1898; Over-groot opa 1865; Over-over-groot opa 1837; Over-over-over-groot opa 1797; Over-over-over-over-groot opa in 1750. We gaan zeven generaties terug voordat voor het eerst in onze familielijn de achternaam Meints is gebruikt.
Generaties van over-leven
Wat heeft zich in al die generaties afgespeeld? Wat is in de schaduw verborgen omdat het geen aandacht mocht krijgen? Mijn voorouder van 7 generaties terug was scheper (herder) op de Ballooëler heide. De idyllische gedachten die opkomen bij het ronddwalen op de heide zal weinig raakvlakken hebben met het over-leven in die tijd. Slavernij, oorlogen, het zijn de grote gebeurtenissen die zich hebben afgespeeld in deze geschetste periode. Hoeveel impact dat heeft gehad is moeilijk te achterhalen. Hoogstens te verbeelden. Op gezinsniveau ging het waarschijnlijk vooral over armoede, hard werken, niet achterom kijken en overleven.
Alles wat niet verwerkt kan worden zet zich vast in het celgeheugen
Het leeft door de generaties heen
Alles wat niet kon worden verwerkt, onder invloed van leefomstandigheden en gebruiken, heeft zich vastgezet in het celgeheugen van het lichaam. En zo leeft het voort door de generaties heen. Er zijn zoveel voorbeelden (te bedenken) die daarop van toepassing zijn. Denk hierbij aan stil geboren kinderen, miskramen, ongewenste afgebroken zwangerschappen. Of de schande van zwangerschap om vervolgens afstand (moeten) doen van het geboren kind. Dochters die niet mochten (door)leren, ze waren anders nodig. Of dat de dochter ongewild de rol van de overleden moeder in het gezin moest overnemen.
Er is zoveel
Zojuist las ik op Facebook een aangrijpend bericht over een gefusilleerde verzetsstrijder in mijn geboortedorp. Nog heftiger is het hoe een jongetje van zes jaar mee werd gevraagd die gefusilleerde jonge verzetsstrijder op te halen. Volgens het verhaal zag hij als oude man nog steeds voor zich hoe de voeten van deze neergeschoten man buiten de kar staken. Hij heeft er nooit met iemand anders over kunnen praten. Je kunt je (nu, in deze tijd) niet voorstellen hoe zo iets heeft kunnen gebeuren. Illegaal slachten; onderduikers; NSB, er is zoveel!
Ingeëtst in het DNA
En er zijn veel gezinnen die aan de oorlogstijd geen specifiek slechte herinneringen hebben. Het leven op het platteland ging gewoon door, en er was voldoende te eten. Je hoofd buigen als de paarden worden gevorderd? Dat gebeurde nu eenmaal. Je kunt slechts raden hoeveel impact dit gehad moet hebben. Ook in onze families zijn er jonge jongens afgereisd voor deelname aan de oorlog in Indie. Onder het mom van politioneel werk. Orde herstellen. Eenmaal weer thuis ging dat boek dicht. Er werd niet gepraat over de indrukken die desondanks in het DNA zijn ingeëtst.
De grootste kracht zit verscholen in de kwetsbaarheid
Niet zeuren, gewoon doorgaan
Tegenwoordig is het steeds gebruikelijker om actief te werken aan het verwerken van gebeurtenissen die een grote impact hebben (gehad) op je leven. Dat deze beweging door een grote groep mensen nog steeds als zwakte wordt gezien maakt het niet gemakkelijker. Daar spreekt trouwens een grote, maar onbewuste loyaliteit uit naar hen die ons voorgingen. Die wel de kracht hadden om het verdriet en de boosheid weg te slikken en vervolgens door te gaan. Zo is het nu eenmaal. Punt. Niet zeuren, gewoon doorgaan. Het leven gaat nu eenmaal niet over rozen.
Manifesteren om te kunnen helen
Afgelopen zomer was ik in de Jacobus-kerk in Rolde. Op een plek waar theoretisch gezien Claas Meints, de (naam)stamvader ook geweest zou kunnen zijn. Honderden jaren aan gebeurtenissen, levenservaringen en trauma’s zijn sindsdien door de familielijn gegaan. Vele zullen, naar ik hoop, op enige manier zijn verwerkt. Maar hoeveel is er weggestopt? Om vervolgens te worden ‘vergeten’ en opgeslagen in het celgeheugen? Met als gevolg dat de gebeurtenis zich ergens in de daaropvolgende generaties alsnog manifesteert om te kunnen worden geheeld.
Werken met en in de onderstroom
In de tweede alinea las je over het getal zeven. Wat staat voor compleetheid. Het getal geeft aan dat iets af is. Iets kan niet beter worden dan het is, of juist niet erger. De systemen waar je over las in de eerste alinea streven altijd naar heel zijn. Pas als iets is verwerkt en een plek heeft gekregen wordt het ingesloten. Daar waar jij nú door wordt gehinderd, wat niet met gebruikelijke methoden is op te lossen, juist dát kan wel eens de oplossing voor een dieper liggende ervaring zijn. Met een (familie) opstelling werken we met de onderstroom. Wat mag worden aangekeken?
De bovenstroom is wat je ziet, het ongeziene in de onderstroom bepaalt de richting
Uitsluiting: Een groot thema
Het fijne van werken met opstellingen is dat wat echt aangekeken kon/mocht worden ook daadwerkelijk kan helen. Je ziet dat er op dat moment rust komt in de opstelling en daarmee in het systeem. Uitsluiting is en blijft een groot thema. Uitsluiting van mensen, maar ook van ervaringen of ‘dingen’. En dat is niet het enige. Hoe is jouw overmatig geven (en jezelf wegcijferen) in balans te brengen met nemen? Of breng je met jouw geven de balans terug in wat eerder overmatig is genomen? In oorlogstijd gaat de dood vergezeld van veel verkrachtingen. Levens nemen en leven geven?
Er is nog veel te ontdekken
Ik zie een groeiend bewustzijn hoe (niet verwerkte) gebeurtenissen uit het verleden impact hebben op het heden. En ik ervaar om mij heen ook de ontkenning van deze denkrichting. Dat is oké. Zelf ervaar ik ook telkens opnieuw de grenzen van wat ik aan kan nemen. Daar is loyaliteit aan het familiegeweten debet aan. Door de grenzen telkens iets op te rekken wordt het bewustzijn wel verruimd. En een grens verlegd. Het het lichaam verhaalt, geeft signalen af. Om je er bewust van te maken wat er voor jou nog is te doen. Een bijdrage die heelt. Toen, nu en straks. Er is nog veel te ontdekken.
Een ontmoeting
op zielsniveau
is niet vrijblijvend.
Je kunt geraakt worden
In contact zijn is het ervaren van een verbinding met een ander. In contact ben je ‘hier en nu’. Met aandacht voor elkaar. Als je erop let zie je hoe jij je spiegelt naar de ander. Dezelfde houding, dezelfde gebaren. In dat contact is er ontspanning, wederzijds respect, vertrouwen. Is er ruimte om je eigen unieke plek in te nemen en de ander haar eigen plek te gunnen. In het contact kun je aanraken en aangeraakt worden. Een voorwaarde voor hechting. Contact is voor ons als mens een levensvoorwaarde. Een natuurlijk uitreiken en toe naderen.
Op het schoolplein wordt er heftig rondgerend, vooral de jongens rennen in vliegende vaart achter elkaar aan en proberen voortdurend, door het maken van schijnbewegingen en het maken van scherpe bochten tijdens het rennen, contact te voorkomen. Want als je wordt aangeraakt, dan ben je AF.
Tijdens de intervisie bijeenkomst worden er verhalen verteld. Een verhaal in het bijzonder raakt haar. Het roept een gevoel van medeleven op. Onder dit opkomende gevoel van medeleven en verdriet ligt de herkenning van haar eigen verhaal. Ze slikt en verdwijnt in haar eigen wereld.
Aanraken en je aangeraakt weten
De keerzijde van contact maken is isoleren. Je vermijdt het contact. Het is gedrag wat je hebt ontwikkeld in reactie op je angst om gekwetst te worden. In het isoleren bescherm je een pijnlijk deel van jou. Contact gaat over (aan)raken en (aan)geraakt worden. Dat is groter dan alleen een lichamelijke aanraking. Misschien ben jij je er helemaal niet van bewust dat jij je terugtrekt en daarmee het contact verbreekt. Het is het onderzoeken waard of jij je terugtrekt omdat je gekwetst wordt of dat je telkens verwacht gekwetst te worden.
Wisselwerking in het contact
Om deel uit te kunnen maken van het veld van mensen waartoe je behoort is contact een eerste vereiste. Het is een uitreikende beweging die vanuit het lichaam wordt ingezet. Je zoekt contact en je laat het contact van de ander toe. Dan ontstaat er een wisselwerking waaruit je kunt groeien en jezelf ontwikkelen. Je weet je opgenomen en gedragen in de groep waartoe je behoort door de uitreiking die jij doet. Als het wederzijdse contact is gemaakt en de energie in het contact stroomt wordt je bevestigd in wie je bent. Het overlevingsgedrag kan zich ontspannen.
Het project wat zij onder handen heeft vervuld haar met trots. Weliswaar met vallen en opstaan lukt het haar om iets nieuws te creëren. Ze kan niet wachten tot het eindresultaat daar is en ze alleen kan gaan genieten van wat is bereikt. Ze vindt het lastig om haar project met anderen te delen. Ze gaat haar eigen weg. Waardoor haar in ieder geval de kritische op- en aanmerkingen bespaard. Die heeft ze in haar verleden al genoeg gehad.
Hij vertelt wat hij van de groepsbijeenkomst vindt. Zijn ontevredenheid over hoe het gaat roept bij de ander weerstand op. De leden van de groep voelen zich aangevallen en verweren zich. Hij beseft dat hij weer in zijn oude valkuil is gestapt en een gevoel van machteloosheid en verdriet overvalt hem. Kon hij maar weggaan.
Het uitdovende vonkje
Het is best spannend om contact te maken. Je reikt uit naar de ander in de hoop dat je uitreiking wordt aangenomen. Is dat het geval dán voel je je bevestigd. Maar wordt je uitreiking niet aangenomen of beantwoord op een voor jou onplezierige manier dan kun jij je gekwetst voelen. Iedereen ontwikkelt wel manieren om zich te wapenen tegen (teveel) gekwetst worden in het contact maken. Het vonkje van het contact maken dooft hoe dan ook uit als de uitreiking niet wordt beantwoord. En iedereen heeft in de basis het contact met de ander nodig om te ervaren dat je bestaat.
De impact voor het kind
Contact maken, uitreiken en daarin beantwoord worden. Is dat gelukt, dan is hechting de volgende stap. Je kunt je voorstellen hoe groot de impact is op het kind als zijn uitreiking naar de groep waartoe hij behoort niet wordt aangenomen. Een levensvoorwaarde wordt niet vervuld. Als er geen contact gemaakt kan worden blijft de hechting buiten bereik. Langdurig verstoken zijn van contact is de bodem onder eenzaamheid, wanhoop en angst. Op existentieel niveau. Met mogelijke gevolgen voor het contact (kunnen) maken op latere leeftijd.
Fysieke aanraking als fundament
Ons eerste contact als pas geboren mens is de fysieke aanraking. Nu is het heel gewoon dat de moeder huid-op-huid contact maakt na de geboorte. En dat ook bij couveuse baby’s, zo goed als het kan, huid contact wordt gemaakt. Dat is echter niet altijd zo geweest. Naast het lijfelijk contact kun je ook nú behoefte hebben om door waardering en erkenning (aan)geraakt worden. Dezelfde behoefte blijft. Het is niet voor niets een existentiële behoefte. Contact is onderdeel van de cyclus van het leven: Contact | Hechting | Intimiteit | Sexualiteit | Scheiden | Rouwen | Zingeving.
Blijf je in contact?
Het is een vraag die mij persoonlijk raakt. Het is ook een vraag die dikwijls aan mij is gesteld. Niet zonder reden. Hoewel ik heb geleerd dat fysieke aanraking een fijne manier van contact maken is, heb ik dat na de Corona weer helemaal opnieuw moeten leren. En geconstateerd dat er ook iets is veranderd. Er zijn zoveel verschillende manieren om uit contact te gaan. En ja, ik ken er wel een paar. Wat mij helpt is dat ik het beter kan herkennen. Wanneer kan ik blijven en wanneer heb ik de neiging om te vertrekken.
Misschien herken je iets van onderstaande manieren. Bij jezelf of een ander.
Terugtrekken
Het helemaal eens zijn met de ander
Buigen
Pantseren
Stekels opzetten
Vluchten
Lawaai maken
Te belangstellend zijn
Recht doen aan levensbelang
Als je open, kwetsbaar, nabij en aanraakbaar kunt zijn zijn, dan nodig je iemand anders ook uit om dat te zijn. Het verdiept het contact. Als alles wat er van je zelf is, er ook werkelijk mag zijn kun je elkaar ontmoeten op zielsniveau. En dat is geen vrijblijvende ontmoeting. Wel een heel wezenlijke. En dat doet recht aan het levensbelang van het contact met alle relaties uit jouw veld.
