Het schizoïde masker structuur – zweven tussen hier en daar
Heb je soms het gevoel dat je er niet helemaal bent? Alsof je lijf wel aanwezig is, maar jijzelf nog ergens zweeft tussen hier en daar? Landen op aarde betekent dat je werkelijk thuiskomt in jezelf – in je lichaam, je gevoelens en je contact met de wereld om je heen.
Voor mensen met een schizoïde masker – ook wel de angstige overlevingsstructuur genoemd – is dit niet vanzelfsprekend. De neiging om je terug te trekken in je hoofd is groot, juist omdat voelen als overweldigend of onveilig kan worden ervaren. Toch is er ook een diep verlangen naar verbinding, met jezelf en met de ander.
Daarom deel ik in dit blog vijf oefeningen die je kunnen helpen om meer in je lichaam te zakken. Je hoeft niets te forceren. Kies de oefeningen die bij jou passen en geef jezelf de ruimte om te landen, stap voor stap.
Herken je het angstige masker?
Wanneer je leeft vanuit deze structuur, herken je mogelijk onderstaande kenmerken:
Je denkt veel en graag, maar voelen is ongemakkelijk of zelfs beangstigend.
Vaak observeer je liever op afstand dan dat je actief deelneemt aan situaties.
Prikkels van buitenaf komen heftig binnen, waardoor je je slecht kunt afgrenzen.
In spannende of intieme situaties trek je je eerder terug dan dat je je opent.
Hoewel dit gedrag je ooit geholpen heeft om je staande te houden, brengt het nu ook nadelen met zich mee.
Wat doet het met jezelf?
Deze overlevingsstrategie zorgt ervoor dat je regelmatig losraakt van je lichaam. Daardoor voel je je leeg, moe of gespannen. Er kan een diep verlangen zijn naar contact, maar de angst voor afwijzing maakt het lastig om je echt te verbinden. (meer over het lege gevoel lees je in het blog: “Waarom voel ik me leeg, ondanks dat ik alles heb?“)
Wat merkt de ander?
Je terughoudendheid of emotionele afwezigheid kan verwarring oproepen. Mensen om je heen voelen zich soms buitengesloten, terwijl dat nooit jouw bedoeling is. Toch kan dit onbegrip leiden tot afstand in relaties, wat het patroon van terugtrekken nog verder versterkt.
“Structuren beschermen je, maar beperken ook je vrijheid. Bewustwording opent de weg naar verbinding en groei.”
5 oefeningen die helpen bij landen op aarde
Met de volgende oefeningen nodig je jezelf uit om weer contact te maken met je lijf. Elke oefening biedt een mogelijkheid om stap voor stap aanwezig te zijn – in jezelf en in het moment.
1. Grondingsoefening met voeten op de aarde
Ga op blote voeten in het gras staan, op aarde of – als dat niet kan – op een vloer. Voel hoe je voetzolen contact maken met de grond.
Adem diep in door je neus en uit door je mond.
Stel je bij elke uitademing voor dat er wortels uit je voeten groeien, diep de aarde in. Laat je energie zakken van je hoofd naar je voeten.
Blijf 5 tot 10 minuten in deze oefening.
2. Zachte zelfaanraking en afgrenzing
Ga rustig zitten of liggen. Gebruik je handen om zachtjes je armen, schouders, borst en gezicht aan te raken.
Zeg in gedachten of hardop: ‘Dit is mijn lichaam. Ik ben hier.’
Sluit af door even stil te staan bij je grenzen: voel waar jij begint en de ander ophoudt. Herhaal dit dagelijks, of op momenten van stress of dissociatie.
3. Oogcontact met een veilige ander
Ga tegenover iemand zitten bij wie je je veilig voelt. Kijk elkaar aan zonder te praten.
Adem rustig in en uit. Je hoeft niets te doen – alleen aanwezig zijn.
Voel wat er gebeurt in je lichaam. Komen er gedachten, gevoelens of herinneringen op?
Na een paar minuten: sluit af met een korte reflectie (eventueel opschrijven).
Alternatief: stel je een liefdevol iemand voor uit je leven (of een innerlijk beeld) en oefen daarmee in gedachten.
4. Trillen en schudden
Ga rechtop staan. Begin zachtjes te schudden met je armen, schouders en benen. Laat je lichaam zelf het ritme bepalen.
Je mag geluid maken: zuchten, brommen of kreunen.
Laat spanning los zonder te forceren.
Na een paar minuten: vertraag en kom tot stilstand. Voel na. Wat merk je op in je lijf?
5. Ademhaling naar de buik
Leg je handen op je onderbuik. Adem langzaam in door je neus. Laat je buik uitzetten.
Adem langzaam uit door je mond.
Herhaal dit minstens 10 keer. Zeg eventueel in gedachten: ‘Ik mag er zijn.’
Deze oefening helpt je van denken naar voelen te gaan en brengt je terug in het hier en nu.
Tot slot – Landen op aarde om thuis te komen in Jezelf
Deze oefeningen zijn geen recepten die je moet volgen. Het zijn uitnodigingen om contact te maken.
Met je lijf. Met jezelf. En met het moment.
Misschien voelt het ongemakkelijk, misschien ook niet. Alles is welkom.
Vraag gerust om steun als je merkt dat iets je raakt.
Je bent niet gek.
Je bent aan het landen.
Op aarde.
In jezelf.
Een ontmoeting die ertoe doet.
Meer lezen over schizoïde maskerstructuur en hyperalertheid? Lees snel verder….
Hyperalertheid is een overlevingsmechanisme ontstaan uit je jeugd, waarbij je constant waakzaam bent. Het verschilt van hooggevoeligheid, doordat het uit angst komt en uitputtend is. Door bewustwording van je patronen en het leren loslaten kun je de spanning verminderen, rouwen om onvervulde behoeften en ontspanning vinden.
De angstige maskerstructuur ontstaat uit een diepgeworteld gevoel van onveiligheid. Dit patroon beschermt je, maar blokkeert ook verbinding met jezelf en anderen. Door lichaamsbewustzijn, ademhaling en het omarmen van kwetsbaarheid kun je jezelf opnieuw leren gronden.
Zo voel je je veiliger en meer aanwezig in het leven.
De overheersende structuur ontstaat uit een verlangen naar controle en onafhankelijkheid, vaak gevormd in de kindertijd. Hoewel kracht en zelfvertrouwen voordelen bieden, kunnen ze verbinding en kwetsbaarheid blokkeren. Door controle los te laten, steun te vragen en je hart te openen, vind je balans tussen daadkracht en echte verbondenheid.
Onverwerkt koloniaal verleden als systemisch trauma
Het verleden lijkt soms ver weg, maar de echo’s ervan zijn als systemisch trauma nog steeds hoorbaar in onze samenleving. Zeven generaties terug—dat klinkt als een eeuwigheid.
Maar als je telt vanaf 2025, kom je ergens tussen 1755 en 1800 uit.
Een tijd waarin Nederland diep geworteld zat in de trans-Atlantische slavernij en koloniale overheersing. De West-Indische Compagnie handelde in mensen, de Vereenigde Oost-Indische Compagnie dreef handel over de wereldzeeën, en de koloniale machtsstructuren bepaalden wie waarde had en wie niet.
“Wat niet wordt erkend, blijft zich herhalen — systemisch trauma zoekt altijd een uitweg in de volgende generaties.”
Dat verleden is niet verdwenen. Het leeft voort in de structuren van onze samenleving. In de verhalen die we wel of niet vertellen, en in de overlevingsstrategieën die van generatie op generatie worden doorgegeven.
Ongelijkheden, identiteitsvragen, spanningen rondom racisme en discriminatie—het zijn geen losstaande fenomenen, maar echo’s van een geschiedenis die nog niet is verwerkt.
En als iets niet is verwerkt, werkt het door. In families. In bedrijven. En in de manier waarop we naar onszelf en anderen kijken.
Kinderen nemen onbewust de overlevingsstrategieën en emotionele lading van hun ouders over. Als een gemeenschap generaties lang onderdrukking heeft ervaren, blijft dat voelbaar in diepgeworteld wantrouwen, schaamte of een voortdurende overlevingsmodus.
Trauma is niet alleen een individueel proces; het kan zich ook collectief vastzetten. Wanneer een samenleving een pijnlijk stuk geschiedenis niet onder ogen wil zien, sijpelt dat door in onbewuste patronen.
Intergenerationele overdracht van pijn
Kinderen nemen onbewust de overlevingsstrategieën en emotionele lading van hun ouders over. Als een gemeenschap generaties lang onderdrukking heeft ervaren, blijft dat voelbaar in diepgeworteld wantrouwen, schaamte of een voortdurende overlevingsmodus.
Institutionele ongelijkheid
Het is geen toeval dat bepaalde groepen structureel benadeeld worden op de arbeidsmarkt, binnen het onderwijs of in de gezondheidszorg. Systemen die ooit bedoeld waren om macht in stand te houden, blijven bestaan als ze niet bewust worden doorbroken.
Identiteitsproblemen
“Waar hoor ik thuis?” Die vraag speelt bij veel nazaten van tot slaaf gemaakten en voormalige koloniën. De geschiedenis wordt vaak pas halverwege verteld—met een focus op vooruitgang en beschaving, zonder de erkenning van het trauma dat eraan voorafging.
Die vervreemding kan zich uiten in gevoelens van leegte of het ontbreken van innerlijke richting. In het blog ‘Waarom voel ik me zo leeg, ondanks dat ik ‘alles’ heb?’ ga ik dieper in op dit thema vanuit identiteitscoaching.
Collectieve ontkenning of minimalisering – systemisch trauma in de maak
Hoe lang is het Nederlandse koloniale verleden afgedaan als een onschuldige handelstransactie? De pijn van generaties werd vaak weggewuifd met zinnen als: “Maar Nederland heeft ook veel goeds gebracht.” Erkenning kwam traag op gang, en zolang iets niet erkend wordt, kan het ook niet helen.
Systemische coaching als weg naar verwerking van systemisch trauma
Systemische coaching biedt een manier om naar de diepere, onbewuste dynamieken te kijken. Want wat in het familiesysteem of in de maatschappij niet wordt verwerkt, zoekt een uitweg in de volgende generaties. Door stil te staan bij wat er onder de oppervlakte speelt, ontstaat er ruimte voor een nieuw perspectief.
1. Zichtbaar maken wat onbewust speelt
Veel patronen die we meedragen, hebben een oorsprong die we niet altijd overzien. Schaamte, schuld, woede, ontkenning—ze komen ergens vandaan. In systemisch werk kijken we naar hoe deze gevoelens generaties lang zijn doorgegeven en wat dat betekent voor het nu.
2. De historische lijn in beeld brengen
Een familieopstelling of organisatieopstelling kan helpen om inzicht te krijgen in hoe het koloniale verleden doorwerkt in het heden.
Hoe heeft slavernij of koloniale overheersing doorgewerkt in jouw familie?
Welke overtuigingen over macht, onderdanigheid of identiteit zijn doorgegeven?
Waar zit de bevroren pijn in het systeem en wat heeft erkenning nodig?
Wat niet aangekeken en erkend kan worden, blijft zich in volgende generaties aandienen. Erkenning is noodzakelijk voor heling.
3. Erkennen in plaats van veroordelen
Heling begint niet bij schuld, maar bij erkenning. Dit betekent ruimte maken voor het hele verhaal—voor de pijn die er is en de emoties die daarbij horen. Zowel voor nazaten van tot slaaf gemaakten als voor mensen met voorouders die profiteerden van het systeem.
4. De impact op het heden begrijpen
In families kan trauma zich uiten in destructieve patronen, zoals angst voor autoriteit, gevoelens van minderwaardigheid of een neiging tot controle.
In organisaties zie je koloniale erfenissen terug in hiërarchische structuren en machtsongelijkheid.
In de samenleving blijft systemisch trauma zichtbaar in polarisatie en heftige reacties op gesprekken over het koloniaal verleden.
5. Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen plek
Ieder van ons draagt iets met zich mee. Wat we daarmee doen, bepaalt of we trauma’s blijven doorgeven of doorbreken. Dit betekent:
Je eigen familiegeschiedenis onderzoeken en erkennen.
Bewust worden van diepgewortelde overtuigingen en gedragspatronen.
Actief bijdragen aan heling, bijvoorbeeld door open gesprekken te voeren en ruimte te geven aan verhalen die lang niet gehoord werden.
Jezelf zijn in je relatie is niet vanzelfsprekend. Onbewuste patronen, overlevingsstrategieën en familieloyaliteiten beïnvloeden je plek. Systemisch werk helpt deze dynamieken zichtbaar te maken. Door bewustwording en erkenning van wat speelt, kun je oude patronen doorbreken en je relatie versterken, met meer ruimte voor wie jij werkelijk bent. Lees meer over jouw plek.
Familiebedrijven en de doorwerking van het koloniale verleden
In familiebedrijven komen familiegeschiedenis en zakelijke structuren samen. Dit betekent dat verborgen dynamieken—zoals machtsverhoudingen, loyaliteiten en overlevingsstrategieën—sterk doorwerken in de manier waarop het bedrijf functioneert.
Denk aan:
Hiërarchische structuren die onbewust lijken op koloniale machtsverhoudingen.
Ongeschreven regels zoals: “We doen alleen zaken met mensen zoals wij.”
Onbewuste loyaliteiten aan een verleden dat niet besproken mag worden.
Een generatiewisseling in een familiebedrijf is altijd een gevoelig proces, maar wanneer er een koloniale geschiedenis meespeelt, kan het extra complex worden. De jongere generatie wil vernieuwen, inclusiever werken en misschien zelfs een ander verhaal vertellen over het verleden. Maar de oudere generatie kan vasthouden aan tradities, soms zonder te begrijpen waarom.
In familiebedrijven vloeien twee systemen samen: het familiesysteem en het bedrijfssysteem. Deze verwevenheid is zowel een kracht als een uitdaging. Loyaliteit, tradities en onuitgesproken verwachtingen spelen een rol. Dit maakt familiebedrijven uniek en complex. Systemische opstellingen helpen dynamieken zichtbaar te maken.
Wat als we de geschiedenis niet langer uit de weg gaan?
Een systemische benadering helpt om deze dynamieken zichtbaar te maken en te doorbreken. Dit vraagt om:
Bewustwording van historische patronen binnen het bedrijf.
Ruimte voor dialoog tussen generaties, zonder beschuldiging maar mét erkenning.
Een nieuwe visie op leiderschap waarin oude overtuigingen niet langer onbewust de koers bepalen.
Van trauma naar transformatie
Dit werk gaat niet over blijven hangen in het verleden, maar over ruimte maken voor de toekomst. Zolang trauma niet erkend wordt, blijft het in verborgen patronen aanwezig. Pas wanneer we durven kijken naar wat er werkelijk speelt—binnen families, bedrijven en de samenleving—kan er beweging ontstaan.
Wil je dieper ingaan op hoe systemische coaching kan helpen bij dit thema? Of ben je benieuwd hoe deze dynamieken zichtbaar worden in jouw organisatie of familiebedrijf? Laten we het gesprek openen.
Schuld en het onbewuste gevolg
Er zijn meer systemische trauma’s die aandacht vragen. Trauma’s die in het nu impact hebben, maar waar de koppeling met de bron niet gemakkelijk wordt gemaakt. Zou de bovengemiddelde hulp die Nederland en de Nederlanders hebben geboden na de tsunami in 2004 niet te maken hebben met ons koloniaal verleden? Alsof een schuldgevoel de portemonnee bezit.
Recente gebeurtenissen
Of nog recenter. Zoals Duitsland vierkant achter Israël blijft staan ondanks de misdaden tegen de menselijkheid die Israël pleegt, vanwege de schuld van de Holocaust.
Zo heeft Nederland verhoudingsgewijs de meeste Joden in de oorlog op transport laten zetten. Heeft Nederland de teruggekeerde Joden behandeld op een manier die nu alle voorstellingsvermogen te boven gaat.
Is die niet volledig erkende schuld onbewust de reden om Israël nu niet te veroordelen?
“Erkenning is geen schuld bekennen, maar ruimte maken voor wat vergeten, verzwegen of verdrongen is.”
Conclusie
Het koloniale verleden van Nederland is geen afgesloten hoofdstuk, maar een levende realiteit die doorwerkt in onze structuren, relaties en zelfbeelden. Door dit verleden te erkennen en de systemische trauma’s die daaruit voortkomen te adresseren, kunnen we werken aan een inclusievere en rechtvaardigere samenleving.
Systemische coaching biedt handvatten om deze diepgewortelde patronen te herkennen en te transformeren, zowel op individueel als collectief niveau.
Wil je meer weten over hoe systemische coaching kan bijdragen aan het verwerken van koloniale trauma’s? Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.
