In dit blog neem ik je mee in wat existentiële angst is.
De diepe, woordeloze angst die je systeem ooit leerde onderdrukken.
Maar ik neem je ook mee hoe je stap voor stap terug kunt keren naar een gevoel van veiligheid.
Soms kom ik in gesprekken of in mijn eigen lijf een angst tegen die geen naam heeft.
Een gevoel dat dieper gaat dan zorgen of stress.
Een angst die niet ergens over lijkt te gaan, maar die er gewoon is.
Rauw. Oud. Lichamelijk.
En juist daarom moeilijk te begrijpen.
Ontkennen laat niets verdwijnen
Ik zelf ben die angst lang uit de weg gegaan. En in de gesprekken in mijn praktijk blijkt dat veel mensen, net als ik, dat ook heel goed kunnen.
Totdat ik ontdekte dat mijn angst niet weg wil, maar juist gezien wil worden. Dat er onder die beklemming een een herinnering aan iets ouds schuilt.
Een fundamentele onveiligheid. Iets wat ooit te groot was om te dragen.
Het lichaam herinnert wat er niet was
Wat is existentiële angst eigenlijk?
Laat ik beginnen met wat het niet is.
Existentiële angst is geen angst voor iets concreets.
Het is geen angst voor spinnen, voor hoogtes of voor afwijzing.
Het is een oergevoel van dreiging — alsof jouw leven zélf op het spel staat.
Het lichaam herinnert zich dat het ooit niet veilig was om er te zijn. Dat er iets fundamenteel mis kon gaan als het zich liet zien, huilde, of voelde.
In systemische termen kun je zeggen: de grond onder je bestaan is ooit weggeslagen. Het oervertrouwen vloeide weg.
En wie dat als kind meemaakt, leert al vroeg om niet te voelen wat te groot is.
Een lege plek? Het systeem vult de open plek
Wat mij is opgevallen is dat angst maar zelden een volwaardige plek mag krijgen in gesprekken over groei en bewustwording.
Angst is blijkbaar iets waar we liever geen aandacht willen schenken.
Vaak roept het woord angst een ‘nee’ op. Alsof ontkenning het niet laat bestaan.
Praten over loslaten, over vertrouwen, over manifesteren is een gemakkelijker en meer vertrouwde ingang.
Terwijl juist de erkenning van angst — vooral die diepe, existentiële angst — de poort is naar heling.
Ontkenning van jouw angst creëert systemisch gezien een lege plek. En lege plekken worden altijd weer – met iets anders – opgevuld. Wat dacht je van pleasen, de macht grijpen, afstand creëren.
Wat volgens mij het onderwerp zo taai en lastig toegankelijk maakt is de schaamte die er rondom angst wordt gevoeld.
Alsof bang zijn iets zegt over je zwakte, of over je spirituele onvolwassenheid. En laat ik loyaliteit niet vergeten te benoemen.
Terwijl in werkelijkheid je angst vaak de meest eerlijke stem is van jouw systeem. Ze laat zien waar een deel in jou zichzelf in het leven nog niet veilig weet.
Hoe existentiële angst kan ontstaan –
prenataal en in de vroege kindertijd
Veel van die diepe angst ontstaat in de eerste fase van het leven, wanneer er nog geen woorden zijn. En die angst kan zelfs al vóór de geboorte ontstaan.
Als kind ben je in die periode volledig afgestemd op je moeder. Haar zenuwstelsel, haar emoties, haar ademhaling: alles wordt direct overgenomen. Je moeder en jij zijn een eenheid.
Los komen van de versmelting met je moeder vindt pas een paar maand na de geboorte plaats.
Als de moeder in die tijd van samen één angstig is, onder druk staat of twijfelt aan het kind, voelt de baby dat niet als iets van háár — maar als een realiteit waarin het zelf moet overleven.
Als kind ervaar je in zulke omstandigheden iets dat letterlijk levensbedreigend voelt.
Van angst naar fundamentele onveiligheid
Ik heb in systemisch werk vaak gezien hoe prenatale of vroegkinderlijke angst zich later vertaalt in een fundamenteel gevoel van onveiligheid. Voorbeelden die daar aan bijdragen zijn:
Moeder die tijdens de zwangerschap bang was om het kind te verliezen.
Vader die emotioneel afwezig was of niet achter de zwangerschap stond.
Scheiding, verlies of ruzie rond de geboorte.
Poging tot afbreken van de zwangerschap.
Fysieke scheiding – bijvoorbeeld bij couveuseverpleging of medische ingrepen.
Of simpelweg: een moeder die zelf niet veilig gehecht was, en dus niet kon spiegelen dat het kind welkom was.
Het kind ervaart in zulke omstandigheden iets dat letterlijk levensbedreigend voelt. Want er is nog geen ‘ik’ die kan begrijpen: mama is gespannen, maar dat gaat niet over mij.
Er is alleen een lijf dat voelt: de wereld is niet veilig.
Die indruk nestelt zich diep in het zenuwstelsel. En het kind leert — zonder woorden — om te overleven. Hoe? Lees snel verder.
Wat er gebeurt in het kind – de split tussen angst en overleving
Om te kunnen blijven functioneren, maakt het systeem een innerlijke scheiding.
Een split.
Aan de ene kant: het deel van het kind dat angstig is, dat voelt dat het niet veilig is.
Aan de andere kant: het deel van het kind dat leert te overleven — door zich aan te passen, te glimlachen, stil te worden, te zorgen of juist te presteren.
Die split is geen fout, maar eigenlijk een vorm van geniale intelligentie. Het is het lichaam dat zegt: dit stuk gevoel is te groot om te dragen, dus ik sluit het even op. Het is een manier om te kunnen blijven leven.
Wat we later ‘trauma’ noemen, is eigenlijk dát moment van bevriezing. Het moment waarop het leven te veel werd voor het zenuwstelsel.
Overlevingsstrategieën van mensen kunnen er op duizend manieren uitzien
Overlevingsstrategieën van mensen kunnen er op duizend manieren uitzien. En meestal worden ze niet als overlevingsstrategie gezien of ervaren. Verborgen onder maskers.
Sommigen worden heel sociaal, willen iedereen tevreden houden.
Anderen trekken zich terug, leven vooral in hun hoofd.
Weer anderen zoeken juist spanning, controle, of constante activiteit.
Allemaal pogingen om niet te hoeven voelen wat ooit ondraaglijk was.
“Wat aangekeken wordt, hoeft niet langer doorgegeven te worden. Vrijheid begint bij erkenning van wat is.”
De gevolgen van angst op korte en lange termijn
Op korte termijn zorgt zo’n vroege angst ervoor dat je als kind alert blijft. Je scant voortdurend de omgeving: Is het hier veilig voor mij? Ben ik gewenst?
Dat maakt je als kind vaak gevoelig, empathisch, verantwoordelijk. Het zijn kwaliteiten die we later bewonderen, maar die ooit uit nood zijn ontstaan.
Op langere termijn kan die alertheid omslaan in uitputting of onverklaarbare klachten.
Lichamelijke signalen zoals hartkloppingen, vermoeidheid, tintelingen of ademnood kunnen in feite echo’s zijn van een oud alarmsysteem dat nooit uitgezet is.
Ook relationeel werkt dit door:
Moeite met echt vertrouwen.
De neiging om controle te houden.
Bang zijn om afgewezen of verlaten te worden.
Of juist: moeite hebben met nabijheid, omdat die onbewust als bedreigend voelt.
Het lichaam blijft als het ware steken in een staat van ‘overleven’.
En zolang die existentiële angst niet door je wordt aangekeken, blijf je proberen jezelf te redden van iets dat allang voorbij is.
En deze voorgaande zin mag je gerust nóg eens lezen en laten indalen.
“Je reageert niet op de realiteit, maar op wat je denkt dat er zal gebeuren. Je script stuurt je onbewust.”
Kan existentiële angst ooit overwonnen worden?
Het woord ‘overwinnen’ past eigenlijk niet bij existentiële angst.
Want het impliceert dat je ertegen moet vechten. En dat is precies wat het angstige deel al een leven lang heeft gedaan: vechten om te mogen bestaan.
Heling begint niet met vechten, maar met erkennen.
Met zachtjes aanwezig blijven bij dat deel dat ooit dacht: ik mag er niet zijn. Het gaat niet om de angst weg te nemen, maar om haar te dragen — met volwassen bewustzijn, met compassie.
“Ziek- een reactie van levende wezens op een verwonding”
In mijn ervaring is dit geen lineair proces. Het is cyclisch. De verandering komt in golven van bewustzijn. Soms lijkt het alsof alles rustig is, en dan ineens word je geraakt — door een gebeurtenis, een geur, een blik — en daar is ze weer: die oervrees, dat kind in paniek.
Ik heb heel lang gedacht: Zie je wel, ik ben nog steeds niet vrij. Om moedeloos van te worden.
Maar ik besef steeds beter dat er zich gewoon een nieuw stukje laat zien. Omdat het eindelijk veilig genoeg is.
De angst aankijken, voorbij de schaamte, is een onbekend pad. dat vraagt moed. En moed komt uit het hart.
In de vertraging mag het besef groeien
Wat je in ieder geval helpt, is vertragen. Het lichaam serieus nemen.
Niet meteen willen begrijpen, maar ademen, voelen, en toestaan.
Soms is dat in stilte, soms in contact met een ander.
Een veilige relatie kan iets herstellen wat ooit ontbrak: een ander die blijft, ook als jij bang bent.
Door in beeld te brengen waar de angst thuishoort kan het systeem weer ordenen.
Systemisch werk en existentiële angst
Door letterlijk in beeld te brengen waar de angst thuishoort — misschien bij een moeder, grootmoeder of verder terug — kan het systeem weer ordenen.
Het kind in jou hoeft die last dan niet langer te dragen.
Angst als schaduwzijde van incarnatie
Spiritueel gezien zou je kunnen zeggen dat existentiële angst de schaduwzijde is van incarnatie. De ziel die in het lichaam daalt, weet dat het kwetsbaar zal zijn.
Elke keer dat je die kwetsbaarheid opnieuw durft toelaten, zak je dieper in het leven zelf.
Niet als concept, maar als ervaring: ik ben hier, ik leef, en het is veilig genoeg.
De moed om te bestaan
Erkenning is de opmaat naar heling. Dat klinkt misschien eenvoudig, maar het vraagt moed om werkelijk te zeggen: ja, ik ben bang. Niet om iets buiten mij, maar om het bestaan zelf. Dát is spreken vanuit je eigen hart.
Een het fijne is dat het uitspreken van die zin een poort opent.
Want op het moment dat je jouw angst niet langer afwijst, begin je jezelf toe te laten. Dat is Jezelf ontmoeten. Omdat het kind dat ooit bevroren was, weer mag ademhalen.
Het lichaam ontspant. De ziel mag landen.
Angst als deel van je geschiedenis, maar niet van jouw identiteit.
De diepste beweging van heling
Ik geloof dan ook dat dit de diepste beweging van heling is:
Van
overleven naar leven,
afgesplitst naar verbonden,
ontkennen naar belichamen.
Er komt een moment waarop je voelt: Mijn leven wordt niet langer gestuurd door angst.
Ze is een deel van mijn geschiedenis, maar niet van mijn identiteit.
En dan, heel stilletjes, ontvouwt zich iets nieuws — een besef dat die angst van jou ooit de poort was naar een groter ja tegen het leven zelf.
Maak je weg vrij en kom thuis in Jezelf
Misschien herken jij ook iets van die oude angst in jezelf.
Een onrust die geen woorden kent, maar wel gehoord wil worden.
Je hoeft haar niet te begrijpen of weg te werken. Alleen te erkennen.
En ik geloof dat dat het begin is van thuiskomen — in jezelf, in je lichaam, in het leven.
Wellicht roept de blog vragen bij je op. Wil je daar eens over sparren. Misschien herken je (opnieuw) iets van jezelf en denk je aan een volgende stap.
Stuur een mailtje met je vraag, plan een 30 minuten telefonische sessie in (INFO) om te sparren of kies gelijk voor een begeleidingsafspraak (INFO).
De symbiotische structuur ontstaat door jezelf weg te cijferen om harmonie te bewaren. Dit leidt tot verlies van autonomie en eigen identiteit.
Door grenzen te stellen, schuldgevoelens los te laten en keuzes te maken die bij je passen, kun je jezelf terugvinden en authentieke verbindingen creëeren.
Leven in je hoofd creëert afstand tot je emoties, wat leidt tot stress, leegte en vermoeidheid. Door stilte, lichaamsbewustzijn, schrijven, geduld en verbinding te zoeken, kun je opnieuw contact maken met je gevoel. Dit proces bevordert rust, intuïtie en authentieke relaties.
Innerlijke pijn kan ongrijpbaar zijn en leidt vaak tot uitputting en schuldgevoel, terwijl de buitenwereld niets merkt. Mensen verbergen hun strijd uit angst om zwak te lijken, wat eenzaamheid versterkt. In tegenstelling tot dieren blijven mensen onverwerkte emoties meedragen. Deze energieverslindende strijd kan worden doorbroken door pijn te erkennen en hulp te accepteren.
Heelheid begint met jezelf en je gevoelens toestaan.
De Window of Tolerance is de ruimte waarin je zenuwstelsel in balans is. In dit artikel ontdek je wat er gebeurt als je in hyper- of hypoarousal schiet, hoe je de signalen herkent en welke oefeningen helpen om terug te keren naar je midden.
Leven binnen je Window of Tolerance – en wat er gebeurt als je eruit schiet
Voel je je soms opgejaagd en overprikkeld – en andere keren juist leeg en afgestompt? Dan is de kans groot dat je buiten je Window of Tolerance bent.
In deze blog leg ik uit wat de Window of Tolerance is, hoe je hyperarousal en hypoarousal herkent en welke oefeningen je helpen om terug te keren naar je midden.
Daar waar jij je veilig en veerkrachtig voelt kun je de wereld aan. Maar soms voelt het anders. Alsof je zenuwstelsel geen middenweg meer kent.
Op het ene moment word je overspoeld door prikkels en voel je je opgejaagd.
En soms lijk je niets meer te kunnen voelen en zak je weg in een soort gevoelloze mist.
Een tegenstelling met de overeenkomst dat beide signalen zijn dat je buiten die plek bent geraakt waar jij je veilig en veerkrachtig voelt.
Wat is de Window of Tolerance precies?
De Window of Tolerance – ook wel afgekort tot WoT – is een term van psychiater Dan Siegel. Het is een prachtige metafoor voor de ruimte waarin jij je emotioneel, mentaal en lichamelijk “in balans” voelt.
In die ruimte (window) kun je stress hanteren. Het is mogelijk om na te denken, te voelen én te reageren op een manier die klopt met wie je bent. Jij bent aanwezig, verbonden met jezelf en met de ander. En je hebt toegang tot jouw volledige brein.
Maar helaas is het raam van tolerantie niet onbeperkt groot. Plus dat het leven niet altijd even zacht en gemakkelijk is.
Buiten je Window of Tolerance – hyper- en hypoarousal
Buiten het raamwerk van tolerantie kun jij je overweldigt of juist ónder-gestimuleerd voelen. Wat dan vervolgens leidt tot stress of tot dissociatie. Je herkent dat aan situaties waarin je hoofd. Helemaal overloopt en je niet meer helder kunt nadenken.
Of de situatie dat jij je zo afgevlakt voelt dat je alleen nog maar op de automatische piloot draait.
In beide situaties ben je uit jouw tolerantievenster geschoten.
Window of Tolerance – jouw veilige tolerantie ruimte
Een doeltreffende vergelijking is om je WoT te zien een elastische band. Binnen die band neem je jouw emoties waar. Soms heel intens. Toch lukt het je om ‘bij de les’ te blijven.
Je bent in staat om de emoties te doorvoelen, waardoor ze zich niet vastzetten in je lijf. Het is mogelijk om keuzes te maken en je kunt reageren in plaats van alleen maar te overleven.
Maar zet ‘het leven’ teveel druk op je – door stress, een trigger, of een oude pijn die aangeraakt wordt – dan kan het elastiek knappen. Je schiet naar boven of naar beneden. In ieder geval uit je veilige tolerantie ruimte.
Je verzet je hevig of vlucht uit de situatie. Dan schiet je naar links in de hyperarousal.
Je bevriest en alle energie vloeit weg. Dan schiet je naar rechts in de hypoarousal
In het midden ben je in balans – je veilige ruimte van waaruit je de wereld aankunt
Zenuwstelsel – het mechanisme dat beschermd
Het is fijn om te weten dat dit precies is zoals wij mensen zijn “ingeregeld”. Het is normaal. Voor het zenuwstelsel is dit hét mechanisme om je te beschermen. Alleen soms blijft de knop vastzitten.
Hyperarousal herkennen: symptomen en signalen
Bij hyperarousal staat je lijf “aan”.
Je ademhaling wordt sneller, je hartslag gaat omhoog. Je spieren spannen zich. Het voelt alsof je ieder moment moet rennen, schreeuwen of iets kapot moet maken.
Herkenbare signalen:
Paniekgevoel of angst
Boosheid of prikkelbaarheid
Niet kunnen slapen of stilzitten
Overprikkeling – elk geluidje is te veel
Malen in je hoofd
Voor mij zelf voelt hyperarousal alsof er een storm door mijn lijf raast. Ik kan dan niet meer goed luisteren naar een ander, ik reageer kortaf, ik wil weg of ik ga juist harder duwen. Alsof er een energie rondgaat die een uitweg móet hebben.
Hypoarousal herkennen: symptomen en signalen
De andere kant is hypoarousal.
Daar wil je niet (meer) vechten of vluchten – alsof je lichaam denkt: ik geef het op.
Herkenbare signalen:
Moeite om te voelen (emoties of lichaamssignalen)
Gevoel van leegte of verdoving
“Ik kan niks meer” – totale futloosheid
Dissociatie – het gevoel dat je er niet helemaal bent
Automatische piloot
Misschien herken je dit als eindeloos scrollen op je telefoon, voor de tv ‘hangen’ zonder dat je bewust kijkt. Of dat je bewust de interactie met anderen mijdt. Alsof je in een soort mentale winterslaap terecht komt.
Bewustwording: jouw zenuwstelsel reguleren
Veel mensen herkennen deze uitersten, maar hebben nooit geleerd wat er gebeurt.
Er wordt gedacht: Zo ben ik nu eenmaal, of ik kan dit niet aan.
Maar het is niet “gewoon wie je bent” – het is je zenuwstelsel dat op overlevingsstand gaat. En hier komt de kracht van bewustwording: als je weet dat je uit je window bent, kun je iets doen om terug te keren.
De rol van je geschiedenis
Het gebied van tolerantie is niet bij iedereen even breed.
Als je opgroeit in een veilige omgeving, leert je zenuwstelsel vanzelf hoe het kan op- en afschalen. Het wordt veerkrachtig.
Maar als je veel stress, angst of trauma hebt meegemaakt, kan je WoT nauwer zijn. Je raakt dan sneller overprikkeld of juist afgevlakt. Je zenuwstelsel denkt voortdurend: Gevaar! Zelfs als er nu niets bedreigends is.
Systemisch gezien gaat dit vaak over oude overlevingsstrategieën. Misschien moest je als kind altijd alert zijn – want papa kon ontploffen of mama was er emotioneel niet. Dan wordt hyperarousal jouw “normaal”.
Of misschien leerde je: ik moet me klein maken, dan is er rust. Dan is hypoarousal jouw veilige haven geworden.
Voorbeeld uit mijn praktijk
Een cliënte vertelde dat ze vaak “uit het niets” heel boos werd op haar partner. Ze schaamde zich daarvoor, want hij deed eigenlijk niets verkeerd.
Toen we gingen kijken, bleek dat die boosheid een oude reflex was. Ze had als kind nooit geleerd dat ze boos mócht zijn.
Dus zodra ze spanning voelde, schoot haar systeem in vechten – omdat dat de enige manier was die ze kende om ruimte te maken voor zichzelf.
Door samen te onderzoeken wat er in haar lichaam gebeurde, leerde ze de signalen eerder herkennen. Ze ontdekte: hé, ik ben eigenlijk niet boos, ik ben bang dat ik er niet toe doe.
En zo kon ze andere keuzes maken: eerst ademen, even bewegen, en dán praten. Haar WoT werd ruimer.
Terugkomen in je Window of Tolerance.
De eerste stap is bewustwording. Herken voor jezelf: ben ik in hyper, hypo of in mijn window? En vervolgens kun je iets doen om je zenuwstelsel te reguleren.
Hieronder een aantal kleine oefeningen die je helpen.
Drie snelle ademtechnieken bij hyperarousal
Oefening 1
4-7-8 ademhaling
Adem 4 tellen in
Houd 7 tellen vast
Adem 8 tellen langzaam uit Herhaal dit 3-5 keer. Het vertraagt je hartslag en kalmeert je zenuwstelsel.
Oefening 2
Box breathing
Adem 4 tellen in
Houd 4 tellen vast
Adem 4 tellen uit
Houd weer 4 tellen vast Dit geeft een ritme aan je ademhaling en brengt je terug in het hier-en-nu.
Oefening 3
Zuchtend uitademen
Adem diep in en laat een hoorbare zucht los. Herhaal dit een paar keer. Het ontspant je schouders en borstkas.
Twee praktische technieken bij hypoarousal
Oefening 1
Koude stimulatie
Houd een koud washandje of ijsklontje even vast. Je zenuwstelsel krijgt een zachte “wake-up call”.
Oefening 2
Microbewegingen
Zet rustige muziek op en beweeg kleine stukjes van je lichaam – alleen je vingers, je schouders, je hoofd. Het helpt om terug te keren in je lijf zonder overweldigd te raken.
Systemische laag: van overleven naar leven
Wat ik zo mooi vind aan werken met de WoT, is dat het een ingang geeft naar diepere thema’s. Vaak zien we pas in hyper- of hypoarousal hoe hard we ons best doen om te overleven.
We schreeuwen om gezien te worden, of we verdwijnen juist.
En dan komt de uitnodiging: durf je je eigen patronen te onderzoeken? Durf je te voelen wat er onder zit – de angst, de pijn, de eenzaamheid?
Want juist daar zit de weg naar een ruimer leven.
Elke keer dat je bewust terugkeert naar je window, vergroot je hem een beetje. Je zenuwstelsel leert: oh, het is veilig, ik kan dit aan.
En dat is hoe je langzaam beweegt van overleven naar écht leven.
Mijn persoonlijke ervaring
Ik merk zelf dat mijn window de laatste jaren ruimer is geworden. Vaak was ik óf aan het rennen en doen (hyper), óf volledig uitgeput (hypo). Ik dacht lang dat dat gewoon mijn persoonlijkheid was.
Nu kan ik het sneller zien: ah, mijn systeem is in de stress. Dan zet ik een timer, adem een paar keer diep, of loop een rondje buiten. En steeds vaker lukt het me om aanwezig te blijven – ook als het spannend is.
Het is een proces, geen eindpunt. Maar het geeft zoveel meer rust.
Tot slot: jouw uitnodiging om terug te keren naar je midden
Je Window of Tolerance is niet iets wat je “even fixt”. Het is een dynamisch systeem, dat mee-ademt met je leven. Door te leren herkennen waar je bent – in je window, erboven of eronder – krijg je meer keuzevrijheid.
En door stap voor stap je WoT te verruimen, kun je steeds meer aanwezig zijn bij wat er écht is.
Misschien is dát wel de grootste uitnodiging:
In plaats van overleven, vooral gaan leven.
Wellicht roept de blog vragen bij je op. Wil je daar eens over sparren. Misschien herken je (opnieuw) iets van jezelf en denk je aan een volgende stap.
Stuur een mailtje met je vraag, plan een 30 minuten telefonische sessie in (INFO) om te sparren of kies gelijk voor een begeleidingsafspraak (INFO).
Waarom zeg je zo vaak “ik moet”? Ontdek met systemisch werk en Transactionele Analyse (TA) wiens stem er werkelijk spreekt. Leer hoe onbewuste loyaliteit en Ouder-Kind-dynamieken je energie blokkeren en hoe je terugkeert naar je Volwassen-ik. Zo verander je “ik moet” in “ik wil” en maak je ruimte voor meer vrijheid en rust.
Soms lijkt hulp pure liefde, maar ongemerkt kan het een manier zijn om controle te houden. In dit blog ontdek je de verborgen agenda van de redder en hoe de redder-slachtoffer dynamiek werkt. Herken jij wanneer helpen controle wordt — en hoe je los kunt komen?
Mentale spaarzegels zijn onbewuste patronen waarmee je erkenning hoopt te krijgen, zoals overwerken of altijd beschikbaar zijn.
Dit kan leiden tot uitputting en teleurstelling als de verwachte waardering uitblijft. Bewustwording en het stellen van grenzen helpen je om effectiever en gezonder te werken zonder jezelf uit te putten.
Het is gemakkelijker de lichamelijke pijn te ondergaan en te verduren dan de ervaring aan te nemen dat de pijn een symptoom is van een diepere laag.
Dat zinnetje raakte me toen ik het schreef. Want hoe vaak doen we dat niet? Gewoon maar doorbijten. De pijn verduren. Een paracetamol nemen en weer verder. Of het duiden: “Het komt omdat ik verkeerd heb geslapen.” of “Het is omdat ik gisteren te veel heb gelopen.”
Het geeft een soort geruststelling. Alsof de pijn daarmee een duidelijke oorzaak heeft, een logische plek krijgt.
En soms ís dat ook zo. Natuurlijk kan een spierpijn gewoon spierpijn zijn. Je lichaam reageert op wat je doet. Maar wat als je steeds weer op dezelfde plek last krijgt? Wat als de pijn terugkomt, ondanks rust, ondanks therapie, ondanks oefeningen?
Dan klopt er iets diepers aan de deur.
Het gemak van verklaren – en de illusie van grip
Ik herken het zo bij mezelf: het zoeken naar een reden. De neiging om het te kunnen verklaren, om de pijn een verhaal te geven waardoor ik er grip op krijg. Het voelt veiliger. Want als ik weet waar het vandaan komt, kan ik het oplossen – of op z’n minst controleren.
Maar soms is dat juist het mechanisme waardoor de pijn blijft.
In mijn vorige blog Grip hebben op je leven – loslaten leren schreef ik over hoe we proberen de controle te houden, ook als het leven iets anders van ons vraagt. Luisteren naar je lichaam is een verlengde van dat thema. Want je lichaam confronteert je met datgene waarop je geen directe grip hebt: het laat zien waar je vastzit, waar je jezelf voorbijloopt, waar je los mag laten.
Geen grip hebben kan spannend zijn. Het vraagt om overgave, en overgave is iets wat in onze maakbare wereld steeds minder vanzelfsprekend is. Toch is het precies dat wat je lichaam van je vraagt: stoppen met vechten, met controleren, en luisteren.
“Je lichaam is geen vijand maar een boodschapper. Elke pijn of spanning is een uitnodiging om dieper te voelen en te luisteren.”
De stille taal van het lichaam: emoties die zich vastzetten
Wilhelm Reich, de psychoanalyticus die later de ‘lichaamspantsering’ beschreef, zei dat we emotionele pijn letterlijk opslaan in ons lijf. Spieren die zich aanspannen en niet meer ontspannen. Lagen spanning die zich opstapelen. Een soort harnas, waardoor de levensenergie – wat hij de orgone noemde – niet meer vrij kan stromen.
En precies dat raakt aan wat Bessel van der Kolk in The Body Keeps the Score zo prachtig beschrijft: als we emoties niet kunnen verwerken, slaat het lichaam ze op. De herinnering leeft door in ons zenuwstelsel, in onze spieren, in onze darmen. Het kan zich vastzetten – en soms zelfs ‘reizen’ door ons lichaam.
Dan is de rugpijn van gisteren vandaag een stijve nek, of de spanning in je kaken verschuift naar hoofdpijn. Het lichaam blijft fluisteren, tot we bereid zijn te luisteren.
En als die energie blijft stagneren, dan gaat er iets knagen. Eerst subtiel, dan luider. Tot ons lichaam schreeuwt: “Stop!”
In de antroposofie wordt het lichaam gezien als drager van de ziel en geest. Niet als iets losstaands, maar als een uitdrukking van wie we zijn. Rudolf Steiner sprak over hoe ziekte en ongemak een uitnodiging zijn tot bewustzijn: het lichaam laat zien waar de ziel nog iets te leren heeft.
Daarin ligt een enorme schoonheid. Want stel je voor dat je klachten geen vijand zijn, maar boodschappers. Dat je rugpijn niet alleen gaat over tillen, maar over hoe jij je staande houdt in het leven. Dat de spanning in je kaken niet alleen gaat over ‘s nachts tandenknarsen, maar over iets wat je probeert vast te houden of in te slikken.
Wanneer je dat besef kunt toelaten, verandert er iets in je houding. Dan is de pijn niet langer alleen maar lastig, maar wordt het een uitnodiging.
Een persoonlijk moment
Ik herinner me een periode waarin mijn benen constant gespannen aanvoelden. Lopen ging moeilijker dan normaal en mijn eerste gedachte was: ik heb vast al te veel gewandeld. Ik probeerde rust te nemen, rekken, stretchen – maar niets leek echt verschil te maken.
Tot ik op een dag even stil stond en me afvroeg: wat wil mijn lichaam me eigenlijk vertellen? Het inzicht kwam langzaam binnen: ik was te hard aan het duwen, niet alleen met wandelen, maar ook in het leven. Steeds doorgaan, steeds meer willen, zonder echt stil te staan.
De spanning in mijn benen bleek geen teken dat ik fysiek over mijn grens was gegaan, maar dat ik innerlijk al te lang gespannen liep. Mijn lijf fluisterde: “Vertraag.”
Mijn lichaam liet me voelen wat mijn hoofd niet wilde erkennen: dat het oké is om minder te doen en gewoon te zijn.
Van verduren naar ontmoeten
En dat is spannend. Want het vraagt om werkelijk stil te worden. Niet alleen fysiek, maar innerlijk.
In een wereld die constant ruis produceert – nieuws, social media, verwachtingen, prikkels – is het bijna een daad van moed om te gaan zitten en je af te vragen:
Wat wil dit gevoel me eigenlijk vertellen?
Welke emotie wil er gevoeld worden?
Waar houd ik mezelf tegen?
En ja, dat kan pijn doen.
Soms is het makkelijker om een pil te nemen of door te werken. Maar precies daar, op die plek waar je het bijna niet wilt voelen, ligt de sleutel.
Wat wil dit gevoel me eigenlijk vertellen? – Welke emotie wil er gevoeld worden? – Waar houd ik mezelf tegen?
Het lichaam als leermeester: balans vinden
Holistisch gezien is het lichaam geen toevallig mechanisme dat af en toe hapert. Het is een intelligent systeem, dat voortdurend communiceert met je geest, je emoties, je omgeving. Het zoekt altijd balans. Het wil herstellen, helen, doorstromen.
Je hoeft daar niet altijd actief iets voor te doen – zoals een diepe wond vanzelf geneest, zo kan ook emotionele pijn uiteindelijk doorstromen als je het toelaat.
Het is alsof je lichaam zegt: “Ik draag je. Maar luister alsjeblieft naar me.”
“Pas wanneer we durven stilstaan en luisteren, kan de levensstroom weer vrij bewegen en ontstaat er ruimte voor heling en groei.”
Wanneer je kampt met een chronische aandoening, gaat het al snel over diagnose en behandeling. Maar vanuit een systemische invalshoek stel ik een andere vraag: Wat wil de ziekte me vertellen? Familieopstelling en Ziekte.
Drie eenvoudige oefeningen om te beginnen
Wil je dit niet alleen lezen, maar ook ervaren? Hier zijn drie zachte, maar krachtige oefeningen.
1. De ademcirkel (Reich-inspiratie)
Ga staan met je voeten stevig op de grond, iets uit elkaar.
Adem rustig en diep in, voel hoe je buik en borst bewegen.
Op de uitademing laat je je knieën licht buigen en je armen losjes hangen.
Maak een cirkel van ademhaling: inademen en lichtjes oprichten, uitademen en iets zakken.
Blijf dit 2-3 minuten doen en merk waar de adem stokt of de beweging stijf voelt.
2. De luisterende hand (antroposofische oefening)
Ga zitten of liggen.
Leg je hand op de plek waar je spanning of pijn voelt.
Sluit je ogen en adem rustig.
Stel jezelf de vraag: “Wat wil jij me vertellen?”
Luister zonder oordeel. Misschien komt er een woord, een beeld, een herinnering – of alleen stilte.
3. De micro-pauze (voor het dagelijks leven)
Zet drie keer per dag een timer.
Als hij afgaat: stop, adem drie keer diep in en uit, en voel je voeten op de grond.
Vraag jezelf: “Wat heb ik nu nodig?”
Misschien is dat een glas water, even rekken, of gewoon een moment niets doen.
Deze kleine rituelen kunnen een enorme verschuiving teweegbrengen, omdat ze je leren aanwezig te zijn in je lichaam – en niet alleen in je hoofd.
Als je wilt kun je deze drie oefeningen HIER ook downloaden.
De deur die blijft kloppen
Als je het niet doet, blijft de pijn terugkomen. Alsof het leven zegt: “Lief mens, je hebt hier nog iets te leren.”
Dat kan irritant zijn. Maar misschien is het ook liefdevol. Want het betekent dat je telkens opnieuw de kans krijgt om wakker te worden.
Om niet alleen de pijn te verduren, maar hem te ontmoeten.
Een uitnodiging om te luisteren
Dus vandaag een uitnodiging. Niet om alles te analyseren of te verklaren. Maar een uitnodiging van je lichaam om eens te voelen. Echt te voelen.
Ga zitten. Adem. Leg je hand op de plek die pijn doet. Vraag: “Wat wil je me vertellen?”
En luister. Zonder haast. Zonder oordeel.
Misschien hoor je niets. Misschien voel je alleen de pijn. Maar misschien, heel misschien, opent er zich een laag die je eerder nog niet durfde te zien.
En daar, precies daar, begint de levensstroom weer te bewegen.
Jouw moment van vandaag:
Zet één keer je telefoon uit, sluit je ogen en vraag je lichaam wat het nodig heeft.
Voel wat er opkomt – en laat het je verrassen.
Wil je meer lezen over hoe je emoties door je lijf kunt laten stromen? Kijk dan eens bij mijn blog over loslaten en grip – misschien is dat de volgende sleutel.
Wellicht roept de blog vragen bij je op. Wil je daar eens over sparren. Misschien herken je (opnieuw) iets van jezelf en wil je dit verder onderzoeken met een coachgesprek of persoonlijke (familie)opstelling.
Stuur een mailtje met je vraag, of plan een 30 minuten telefonische sessie in (INFO) om te sparren of kies gelijk voor een begeleidingsafspraak (INFO).
Holistisch denken en systemisch werken gaan uit van onderlinge verbondenheid. We zijn geen losse individuen, maar deel van een groter geheel. Door systemisch te kijken, ontdekken we hoe familiepatronen, onbewuste overtuigingen en verborgen dynamieken ons beïnvloeden. Dit inzicht helpt om patronen te doorbreken en een diepere balans te vinden.
Karakterstructuren zijn beschermingsmechanismen die in de kindertijd ontstaan om pijnlijke ervaringen te verwerken. Ze beïnvloeden gedrag, emoties en relaties.
Door bewustwording en lichaamswerk kun je deze patronen doorbreken. Dit leidt tot meer vrijheid, verbinding en authenticiteit. Ontdek welke structuren jou beïnvloeden en leer ze transformeren naar kracht en balans.
Of kies voor deze blogs over gevoel, controle, grip en pijn:
Leven in je hoofd creëert afstand tot je emoties, wat leidt tot stress, leegte en vermoeidheid. Door stilte, lichaamsbewustzijn, schrijven, geduld en verbinding te zoeken, kun je opnieuw contact maken met je gevoel. Dit proces bevordert rust, intuïtie en authentieke relaties.
Grip hebben op je leven voelt veilig, maar kan je ook afsluiten van je gevoel.
In dit blog ontdek je hoe controle ontstaat, hoe je signalen van spanning herkent en met praktische oefeningen leert loslaten. Zo vind je weer balans, ontspanning en vertrouwen in jezelf.
Verdoving helpt mensen tijdelijk te ontsnappen aan ondraaglijke pijn, maar leidt vaak tot isolatie en een vicieuze cirkel. Door pijn te erkennen en te doorleven, kan heling beginnen. Dit vraagt zelfreflectie, steun, en gezonde copingmechanismen. Sensibiliteit omarmen opent de weg naar een authentiek leven, waarin pijn en vreugde bewust worden ervaren.
Herken je dit? Je dag is voorbij, je ploft op de bank en zegt met een diepe zucht:
“Wat gaat de tijd toch snel…”
Die ene zin klinkt onschuldig, maar verraadt vaak meer dan je denkt. Want achter dat gevoel schuilt soms iets pijnlijkers: de ervaring dat je leven langs je heen raast, Dat je voortdurend onder tijdsdruk staat. Alsof je wel hebt gefunctioneerd, maar niet echt hebt geleefd.
Aanwezig kunnen zijn
En dat is bijzonder, toch? We zijn maar zo kort op aarde. Hoe zonde is het dan om de tijd die je hebt te beleven alsof je er niet bent? Alsof je niet hebt geleefd.
Ik herken het maar al te goed. En ik zie het om mij heen. In dit blog daarom vanuit systemisch perspectief en kijk op hoe drukte en productiviteit je vaak weghoudt bij jezelf. Én hoe je jouw tijdsbeleving weer kunt herstellen.
Weer aanwezig kunt zijn.
Productiviteit als moderne verslaving
We leven in een cultuur waarin productiviteit bijna heilig is verklaard. Hoe meer je doet, hoe meer applaus je krijgt. Efficiënt, snel, resultaatgericht. Het zijn blijkbaar de waarden die er toe doen.
Maar diezelfde productiviteit rooft iets essentieels, iets kostbaars. De ontmoeting met Jezelf.
“Hoe drukker je bent, hoe minder ruimte je hebt om jezelf te horen – stilte opent de deur naar je eigen waarheid.”
Altijd druk en tóch niet gelukkig
Want als je voortdurend bezig bent met doen, blijft er nauwelijks ruimte voor zijn.
En toch is het juist in dat zijn – in de stilte, in de lege momenten, in het niets hoeven – dat je jezelf werkelijk kunt ontmoeten. (In plaats van jezelf tegenkomen zoals ik schrijf in het blog: “Systemische coaching bij Burn-out“)
Als je dan zo druk bent. Druk op werk, druk thuis, druk in je hoofd. Voel jij je dan ook aan het eind van de dag echt vervuld? Of kijk je ’s avonds terug op de dag en merk je: IK heb van alles gedaan, maar nauwelijks iets beleefd. De hele dag had je hoofd haast, volgden je handen braaf, maar je hart kwam niet aan bod.
het hoofd staat aan, de handen volgen, maar voor het hart is geen ruimte
Waarom heeft drukte zoveel macht over je?
Dat is een wezenlijke vraag. Want als jij alleen nog maar productief bent, dan ligt daar macht. Want wie alleen maar productief is, heeft geen tijd om lastige vragen te stellen.
Een overvolle agenda. Een baas die altijd méér vraagt. Een cultuur waarin “druk zijn ” gelijkstaat aan “belangrijk zijn”. Identificeren met druk is je identificeren met de groep. Je hoort erbij. En het houdt je gevangen in een hamsterwiel.
Zolang jij maar dóórgaat, stel je geen lastige vragen. Niet aan jezelf, niet aan de ander. Ben je alleen nog productief is, dan wordt je een uitvoerder in plaats van een denker. Een radertje dat draait, zonder zich af te vragen: waartoe eigenlijk?
Is dat niet precies waar zoveel mensen in vastlopen? Druk bezig, maar innerlijk leeg.
Misschien herken je dit ook: die vraag die we elkaar zo vaak stellen: “Heb je het druk?” Ik heb een groeiende irritatie op dat ene woordje ‘druk’.
De vraag is soms vluchtig, als beleefdheidsvraag. Soms met een vleugje bewondering: “Zo, jij hebt het vast druk, hè?”
Maar wat wordt er mee bedoelt? Is het opgejaagd zijn een compliment waard? Heb je meer waarde als je meer rent?
Ik merk dat ik niet meer mee wil in dat spel. Ik wil geen gesprek waarin ik mijn waarde moet bewijzen door drukte te etaleren. Want druk zijn zegt niets over de kwaliteit van je leven.
Het zegt hooguit dat je bezig bent. En ik geloof dat druk zijn een geaccepteerde manier is om bij jezelf weg te blijven. Om te vermijden wat er echt speelt. Want hoe was jouw laatste vakantie? Heerlijk niets doen en in rust? Of tot de nok gevuld met activiteiten?Het zegt hooguit dat je bezig bent. Misschien zelfs dat je ergens voor wegrent.
Drukte houdt je in beweging, zodat je niet hoeft te voelen. Maar ondertussen verlies je jezelf in de snelheid
Misschien kom je uit een familie waarin hard werken gelijkstond aan overleven. Waar geen ruimte was om stil te staan. Misschien moesten de generaties vóór jou ploeteren om brood op de plank te krijgen. Of zich bewijzen in een maatschappij die hen niet vanzelfsprekend droeg.
Hun stem klinkt nog in jou: “Je moet doorgaan. Je mag niet stilvallen. Stilstaan is gevaarlijk.”
Wat ooit noodzakelijk was, wordt is nu een onbewust patroon. En zo blijf je doorgaan. Ook al schreeuwt heel je lichaam om RUST.
Stilte als bedreiging
Onze maatschappij onderstreept een versterkt dit patroon. Het systeem draait op productiviteit. Economische groei, targets, prestaties. En zolang jij daarin mee rent, ben je “goed bezig”. Maar als je stilvalt, wordt het gevaarlijk.
Want stilte stelt vragen. Stilte kan verandering brengen. En dát is voor het systeem, dat afhankelijk is van productiviteit, te gevaarlijk.
Waar vlucht je voor?
Misschien voel je het zelf al: druk zijn heeft een functie. Het houdt je weg bij wat eronder ligt. Want wie stilvalt, komt zichzelf tegen.
Misschien voel je ineens hoe moe je bent.
Misschien komt er verdriet boven dat je lang hebt weggeduwd.
Misschien hoor je de stem van je verlangen fluisteren: “Is dit het nou?”
Drukte maskeert dat alles. Ze houdt je in beweging, zodat je niet hoeft te zakken. Maar ondertussen verlies je jezelf.
Het lichaam spreekt
En als jij jezelf niet meer kunt ontmoeten, dan ontmoet je lichaam jóu wel.
Bij mij gebeurde dat toen mijn bovenbenen zo zwaar en vermoeid voelden, alsof ik door drijfzand probeerde te rennen. Mijn lichaam schreeuwde: “Stop. Genoeg. Je hoeft niet te rennen én alles te dragen.”
Het lichaam neemt je bij de hand en zegt: als jij niet stilvalt, dan laat ik je wel stilvallen. En misschien is dat wel de grootste vorm van liefde die je lichaam je kan geven.
Tijd vliegt niet sneller dan vroeger. Wat verandert, is jouw aanwezigheid. Bewust leven opent en verdiept je beleving van tijd.
De tijd vliegt voorbij? Zo herstel je je tijdsbeleving
Wanneer je zegt: “Wat gaat de tijd toch snel”, is dat vaak een signaal van heimwee. Heimwee naar een leven waarin je aanwezig bent, in plaats van op de automatische piloot. Heimwee naar kwaliteit van tijd, in plaats van kwantiteit van taken.
Ik heb goed nieuws voor je. Jij kunt je tijdsbeleving trainen.
Door kleine momenten van bewustzijn in te bouwen, gewaarzijn, vertraagt de tijd en wordt ze rijker:
Ademruimte creëren.
Zet een timer en adem 5 minuten zonder scherm.
Luisteren naar je lichaam.
Voel waar de spanning en waar de ontspanning zit in je lijf.
Langzamer leven.
Doel één ding bewust langzaam vandaag.
Ritueel van aanwezigheid.
Een ochtendwandeling, dagboek notities, een kop thee zónder telefoon.
Je verandert niet alleen je agenda, maar ook je innerlijke staat.
“Ik ervoer dat laatst tijdens een wandeling. Geen telefoon, geen haast. Alleen ik en het pad voor me. Ik bleef staan bij een reiger die vol aandacht in de poel tuurde. twee minuten, misschien vijf. Maar het leek alsof de tijd zich uitstrekte. Ik voelde me rijk, omdat ik er was.”
Bewust leven vraagt moed
Stilvallen klinkt eenvoudig, maar vraagt moed.
Moed om jezelf te ontmoeten.
Moed om te voelen wat je zolang hebt weggedrukt.
Bewust leven betekent dat je bereid bent controle los te laten. Niet alles hoeft nuttig, efficiënt of meetbaar te zijn. Je mag momenten van leegte toelaten. Je mag ervaren dat jouw waarde niet afhangt van wat je produceert, maar van wie je bént.
Kijk eens om je heen: steeds meer mensen maken andere keuzes. Minder ratrace, meer balans. Soms radicaal, soms stap voor stap. Herken je dat verlangen ook in jezelf? Geef het ruimte om te groeien.
“Drukte is vaak niet van jou alleen; het draagt de stemmen van vorige generaties die fluisteren: ga door, stilstaan is gevaarlijk”
Een systemische oefening: Drukte en Stilte ontmoeten
Leg het ene links voor je: dit staat voor Drukte. Het andere rechts: dit staat voor Stilte.
Ga bij Drukte staan. Voel je lichaam, je gedachten, je emoties.
Ga dan bij Stilte staan. Wat ervaar je hier? Ontspanning, spanning, verlangen?
Kijk vanaf een afstandje naar beide plekken. Hoe verhouden Drukte en Stilte zich in jouw leven?
Maak een kleine beweging die klopt voor jou. Misschien wil je dichter bij Stilte zijn. Misschien wil je Drukte bedanken, maar kiezen om vaker naar Stilte te bewegen. Volg je hart.
Neem een moment om dit te laten landen. Vaak geeft zo’n eenvoudige oefening verrassend veel helderheid.
Tot slot een uitnodiging aan jou
Stel jezelf de vraag: Wanneer heb ik mijzelf voor het laatst écht ontmoet? Niet functioneel, niet in een taak, maar gewoon in aanwezigheid?
Misschien merk je dat het lang geleden is. Misschien voel je een gemis. Zie het niet als falen, maar als uitnodiging.
Want tijd gaat niet sneller dan vroeger. Wat verandert is jouw aanwezigheid erin. Hoe meer je jezelf toestaat om bewust te leven, hoe meer je de tijd kunt voelen rekken, verdiepen, vertragen.
En dan komt er een dag dat je niet meer zegt: “Wat gaat de tijd toch snel.” Maar misschien:
“Wat bijzonder dat ik hier ben, in dit moment. Dat ik mezelf mag ontmoeten.”
Ik hoor graag van je. Deel je ervaring hieronder of stuur me een bericht.
Wil je dieper kijken naar wat drukte jou kosten wat het je te zeggen heeft?
Dan nodig ik je uit voor een sessie – waar je jezelf wél weer kunt ontmoeten.
In een 30 minuten telefonische sessie in (INFO) om te sparren of kies gelijk voor een begeleidingsafspraak (INFO).
Burn-out is geen teken van zwakte, maar een signaal van diepe disbalans. Systemische coaching kijkt naar onderliggende patronen uit je familiesysteem en levensscript. Door opstellingen, lichaamswerk en reflectie ontstaat inzicht en ruimte voor verandering. Niet alleen herstel, maar transformatie: leven vanuit wie jij werkelijk bent, in plaats van wie je moest zijn.
In deze blog beschrijf ik de kern van mijn begeleiding: hoe de ontmoeting met jezelf het beginpunt vormt voor echt leven. Door systemische coaching, lichaamsbewustzijn en emotionele erkenning ontdek je wat je al die tijd ontweek. Niet om jezelf te fixen, maar om jezelf werkelijk te ontmoeten — met alles wat je bent.
Ontdek 12 praktische oefeningen om stress te voorkomen, reguleren of los te laten. Van ademhaling en lichaamsbewustzijn tot schrijven, wandelen en shaken.
Met heldere uitleg en ondersteunende visuals biedt dit overzicht directe handvatten voor meer rust, veerkracht en ontspanning in je dagelijks leven.
Grenzen stellen is essentieel voor je welzijn en relaties. Dit 10-stappenplan helpt je om je grenzen te herkennen, duidelijk te communiceren en zonder schuldgevoel nee te zeggen. Leer hoe je je plek inneemt, verantwoordelijkheid neemt voor je keuzes en empathisch blijft. Download het overzicht en ontdek hoe je afgrenst zonder angst voor afwijzing.
Ik zit op mijn campingstoel. Voor me ontvouwt zich een tafereel dat ik niet kan negeren, al zou ik het willen.
Luid en duidelijk klinken woorden die verder reiken dan de gereserveerde kampeerplek. Andere gasten proberen zich ervoor af te sluiten, maar ik merk dat mijn oren gespitst blijven.
Het beeld:
Een tengere, wat schuchtere man die voortdurend contact zoekt. Hij knikt vriendelijk naar voorbijgangers, maakt hier en daar een praatje, bijna verontschuldigend aardig.
Naast hem een vrouw met een imposante aanwezigheid. Volumineus, niet alleen in postuur, maar ook in stem.
Ze spreekt hem toe op een toon die weinig ruimte laat. Correcties, aanwijzingen, een licht dwingende ondertoon die geen tegenspraak duldt.
En terwijl ik daar zit, popt er onwillekeurig een gedachte op:
Zou deze man met zijn moeder getrouwd zijn?
Het is natuurlijk mijn interpretatie. Een beeld dat ontstaat uit wat ik zie en hoor, en wat het bij mij oproept. Toch laat het me niet los. Want achter dit schijnbaar alledaagse tafereel gaat iets groters schuil: de relatiedynamieken en patronen die relaties vormgeven. Soms zacht en steunend, soms hard en pijnlijk.
Relatiedynamieken als spiegels
Relaties zijn nooit alleen maar liefde en gezelligheid. Ze zijn spiegels. Ze brengen ons in aanraking met stukken in onszelf die vaak nog onbewust zijn. Oude kindstukken die ineens weer tot leven komen in de intimiteit met een ander.
Vaak denken we dat we onze partner “vrij” kiezen. Maar in werkelijkheid worden we, zonder dat we het weten, geleid door onzichtbare draden uit onze jeugd. Vooral de eerste en meest bepalende relatie: die met onze moeder.
Zij is onze eerste bedding.
Bij haar leren we – bewust of onbewust – hoe liefde voelt, hoe nabijheid werkt, of we veilig kunnen ontspannen of juist alert moeten blijven. Het lichaam slaat die eerste lessen op, en neemt ze mee het leven in.
Wanneer dit later in relaties doorspeelt, kan het lijken alsof iemand “getrouwd is met zijn moeder”. Niet letterlijk natuurlijk, maar wel in de zin dat oude rollen, patronen en verwachtingen uit die eerste band zich herhalen in de liefdesrelatie.
Relaties zijn spiegels die ons confronteren met oude patronen, dynamieken en verborgen kindstukken uit het verleden
De man die klein blijft
De man die ik observeer straalt een soort voortdurende hunkering uit. “Zie mij, hoor mij, vind mij aardig.” Het is alsof hij, zonder woorden, steeds bevestiging zoekt. Zijn tengerheid lijkt niet alleen fysiek, maar ook innerlijk.
Misschien herhaalt hij een patroon van vroeger, waarin hij vooral aandacht kreeg wanneer hij zich klein en lief gedroeg. Waarin er geen ruimte was voor zijn kracht, maar wél voor zijn aanpassing.
Als volwassene komt dat terug in de neiging te pleasen, harmonie te bewaren, zijn eigen wensen te dimmen en veiligheid te zoeken bij een sterkere ander.
De vrouw die groot moet zijn
Naast hem staat een vrouw die de ruimte vult. Zij bepaalt het tempo, zet de toon, neemt het voortouw. Voor een buitenstaander klinkt het als dominantie. Voor haarzelf misschien als verantwoordelijkheid.
Dominantie is niet per se verkeerd. Het kan steunend en richtinggevend zijn. Maar het kan ook verstikkend werken, vooral wanneer de ander in de rol van afhankelijk kind kruipt.
Zo ontstaat een vicieuze cirkel: hoe meer de man zich klein maakt, hoe sterker de vrouw geneigd is groot te worden. En hoe meer zij groot wordt, hoe kleiner hij zich voelt.
De voortdurende herhaling gesymboliseerd in het Lemniscaat
Waarom herhalen we deze relatiepatronen?
Dit soort relatiedynamieken ontstaan niet zomaar. Ze zijn geen toevalstreffer, maar een voortzetting van het onbewuste script waarmee we het leven instappen.
Voor de man is het patroon vertrouwd. Afhankelijkheid voelt paradoxaal genoeg veilig, omdat het lijkt op hoe het vroeger was.
Voor de vrouw kan het groot zijn ook een oude overlevingsstrategie zijn. Misschien moest zij al jong leren dat kwetsbaarheid gevaarlijk was, en dat alleen de sterke rol bescherming bood.
Samen vormen ze dus een puzzel die perfect in elkaar past: ieder herkent bij de ander iets van vroeger.
De spiegel naar onszelf
Wanneer ik dit tafereel aanschouw, merk ik voor mijzelf op hoe het me uitnodigt om ook naar mezelf te kijken.
Waar herhaal ik in mijn relatiepatronen uit mijn gezin van herkomst?
Wanneer voel ik me meer kind dan volwassene?
Of juist: wanneer neem ik de ouderrol, terwijl de ander kleiner wordt?
Deze vragen zijn geen oordeel, maar een ingang naar bewustzijn. Want zolang we niet zien wat er gebeurt, blijven we gevangen in herhaling. Zien is altijd de eerste stap naar verandering.
De hardnekkigheid van relatiedynamieken
Wat deze dynamieken zo taai maakt, is hun vertrouwdheid. Hoe pijnlijk ze ook zijn, ze voelen bekend. En het lichaam zoekt nu eenmaal naar wat het kent, niet naar wat goed is.
Daarom blijven we vaak onbewust zoeken naar partners die precies die pijnpunten raken. Niet om ons te straffen, maar juist omdat er nog iets onaf is. Alsof ons systeem zegt: “Hier ligt een kans tot heling.”
De uitnodiging tot groei
Een relatie die voelt alsof je “met je moeder getrouwd bent”, is geen mislukking. Het is een uitnodiging. Een kans om oude afhankelijkheid of oude grootsheid te onderzoeken.
Voor de man betekent dit misschien:
Oefenen om steviger te staan, eigen behoeften te voelen en uit te spreken.
Voor de vrouw kan dit betekenen:
Zachter worden, haar kwetsbaarheid toelaten, haar partner niet als kind behandelen maar als volwassene naast zich.
Dit vraagt moed. Soms begeleiding. Soms begint het gewoon met een eerlijk gesprek:
“Ik merk dat ik steeds in deze rol schiet. Ik wil dat veranderen.”
Meer dan individueel: cultuur en maatschappij
Deze relatiepatronen leven niet alleen in persoonlijke relaties, maar weerspiegelen ook iets van onze cultuur.
Mannen krijgen vaak mee dat ze sterk en onafhankelijk moeten zijn. Wanneer dat niet lukt, voelen ze zich falend. Klein.
Vrouwen krijgen juist waardering als ze alles aankunnen. Sterk, zelfstandig, zorgend. Maar dat maakt het moeilijk om kwetsbaarheid toe te laten.
Het maakt dat onze persoonlijke relatiedynamieken altijd verweven zijn met een bredere context.
Zelfreflectie als vingeroefening
Misschien herken jij jezelf in de tengerheid van de man. Misschien in de dominantie van de vrouw. Of misschien zie je in je eigen relatie eenzelfde cirkel van afhankelijkheid en controle.
Elke relatie, elke situatie is uniek. En toch lijken patronen soms verrassend veel op elkaar. Daarom is waarnemen zo waardevol. Niet om vaststaande aannames te doen, maar als vingeroefening. Als manier om je eigen binnenwereld beter te leren kennen, en daarmee ook die van de ander.
Relaties als weg
Relaties zijn geen eindstation. Ze zijn een weg. Een voortdurend leerproces.
Met het beeld van een man die “met zijn moeder getrouwd is”, wil ik je confronteren met de kracht die je laat zien hoe sterk herhaling kan zijn. Maar het laat ook zien dat er altijd een keuze is: blijf ik gevangen in het oude, of gebruik ik dit als springplank naar groei?
Onder alle relatiedynamieken ligt een verlangen naar liefde, verbinding en heling dat ons uitnodigt tot groei
Liefde als basis
Onder alle relatiedynamieken, onder alle relatiepatronen, ligt liefde. Zelfs in de verstikkende rolverdelingen zit een verlangen naar verbinding. Een hunkering om gezien, geliefd en veilig te zijn.
Wanneer we die hunkering erkennen – in onszelf én in de ander – komt er ruimte. Voor eerlijkheid. Voor kwetsbaarheid. Voor gelijkwaardigheid.
Misschien is dat wel de essentie:
Niet verlost worden van onze patronen, maar ze leren omarmen als spiegel.
Zodat we in de ander niet alleen onze pijn zien, maar ook onze mogelijkheid tot heling.
Een uitnodiging aan jou
Misschien herken je jezelf in de tengerheid van de man, of juist in de grootse aanwezigheid van de vrouw. Misschien zie je dezelfde cirkels terug in je eigen relatie, of merk je ze op in de verhalen van de mensen om je heen.
Ik nodig je uit om hier even bij stil te staan. Misschien wil je de volgende vragen eens meenemen in een rustig moment van reflectie:
Wanneer voel ik me in mijn relatie(s) kleiner dan ik werkelijk ben?
Op welke momenten neem ik juist een grote, bepalende rol in?
Welke dynamieken herken ik uit mijn gezin van herkomst in mijn huidige relatie?
Wat geeft mij een gevoel van veiligheid: aanpassen en klein blijven, of juist groot en alles regelen?
Wat zou er gebeuren als ik daar een kleine stap in verander – mezelf wat steviger neerzet, of juist wat zachter word?
Hoe kan ik met mildheid kijken naar mijn patronen, zonder oordeel?
Welke uitnodiging tot groei zie ik in de dynamiek die ik nú ervaar?
Tot slot
Op de camping zie ik een man en een vrouw. Maar wat ik werkelijk zie, is een spiegel van ons allemaal. Onze neiging om klein of groot te worden. Onze zoektocht naar bevestiging en controle. En daaronder: Ons verlangen naar liefde.
En zo wordt een toevallige observatie ineens een oefening in gewaarzijn. Een vingeroefening die mij herinnert aan waar het telkens weer om gaat:
Steeds weer de moed vinden om te kijken, te voelen en de uitnodiging tot groei aan te nemen.
Het kan zijn dat deze vragen je dichter bij jezelf brengen. Misschien laten ze je iets zien wat nog niet eerder zichtbaar was. Hoe dan ook: elke relatie biedt ons de kans om onszelf dieper te leren kennen.
En dat is misschien wel de mooiste reis die we samen met een ander kunnen maken!
Jezelf leren kennen door Jezelf te ontmoeten in de relatie tot de ander. Een levensproces.
Wellicht roept de blog vragen bij je op. Wil je daar eens over sparren. Misschien herken je (opnieuw) iets van jezelf en wil je patronen en dynamieken doorbreken. Je kunt mij een berichtje sturen, Een 30 minuten telefonische sessie inplannen (INFO) om te sparren of begeleiding dmv een coach-sessie (INFO).
Je bent maar een klik verwijderd van een volgende stap:
In een wereld vol logica is het belangrijk om balans te vinden tussen hoofd en hart. Voorbij de rede opent zich het hart; hier liggen gevoel, verbinding en rust. Alleen door beide samen te laten werken, leef je voluit.
Lees in dit blog over 5 herkenningspunten en 5 praktische tips.
In dit blog lees je hoe onzichtbare loyaliteiten binnen familiesystemen invloed hebben op partnerrelaties. Verticale en horizontale loyaliteit kunnen botsen en zorgen voor spanningen, schuldgevoel of herhaling van oude patronen. Je ontdekt hoe je je eigen plek inneemt, grenzen stelt en vrijer kunt verbinden met de mensen van nu.
In dit blog onderzoek ik hoe schuld, angst en zelfcompassie zich tonen in relaties. Vanuit systemisch perspectief laat ik zien hoe oude patronen en innerlijke contracten ons kunnen beperken, en hoe zelfcompassie een sleutel is naar verbinding — zonder jezelf te verliezen. Verdieping op het blog over verborgen contract.
De spirituele betekenis van de slang – symboliek van adder en ringslang
Soms spreekt het leven niet met woorden, maar in symbolen. De afgelopen maanden ontmoette ik drie slangen. Wat begon als toeval, bleek een fluistering van mijn binnenwereld. In dit nieuwe blog neem ik je mee in wat deze ontmoetingen me lieten voelen, begrijpen en openen – in mijzelf en in mijn werk.
Over de symboliek van de adder, de ringslang en de fluistering van de schaduw
Nu eens een blog met een geheel andere insteek. Omdat Ik ervan overtuigd ben dat elke ontmoeting in je leven betekenis heeft. Daarom zie ik elke ontmoeting als een mogelijkheid om iets van jezelf te leren. Dat kun je op mensen betrekken, maar eigenlijk geldt dat voor elke ontmoeting.
Zelfs een (onverwachte) ontmoeting met dieren. Waarvan sommige echt tot de verbeelding spreken. Een cadeau wat prima momenten oplevert voor contemplatie.
Bijvoorbeeld mijn ‘ontmoeting’ met drie slangen in het voorjaar en begin van de zomer. Een ervaring die zich niet zomaar met het hoofd laat begrijpen. Ze landen ergens dieper – in het lijf, in de stilte tussen twee gedachten. De afgelopen maanden werd ik drie keer stilgezet door iets dat uit het niets leek op te duiken.
Niet één, maar drie slangen. Elk op een ander moment, op een andere plek, maar telkens niet ver van huis.
Genoeg reden om me te verdiepen in de betekenis die in inheemse tradities aan deze dieren wordt gegeven.
Wat en wie heb ik ontmoet
Eerst was er in april de bruine adder, toen de ringslang in juni en niet lang daarna, begin juli, dook daar plots een zwarte adder op.
Alsof er langzaam een verhaal voor me werd ontvouwt – over afpellen, over overgang, over vrouwelijke kracht. Over wat niet langer genegeerd wil worden.
Ik neem je mee in wat deze ontmoetingen me lieten zien. Niet als hocus-pocus. Niet als waarheid, maar als een uitnodiging. Om waar te nemen en te doorvoelen.
April – De bruine adder: het ontwaken van de schaduw
Het is april als ik wandel over een smal pad langs het ven. Opeens valt mijn oog op een vorm tussen de grassprieten. Met de kleur van de aarde, bijna onzichtbaar. Maar als ik stilsta en mijn ogen zich aanpassen, zie ik hem (of haar) duidelijk: een bruine adder, prachtig getekend, kronkelend in een zachte lus.
Ik voel geen paniek, wel een diepe alertheid. Alsof mijn lijf weet: dit is niet zomaar een ontmoeting. Want hoe vaak heb ik een adder gezien?
De adder is giftig, maar bijt gelukkig zelden zonder aanleiding. Hij komt niet om aan te vallen, maar om bewustzijn te brengen. In systemisch werk staat de adder voor mij symbool voor het verborgene. Voor wat uit het zicht is geraakt, maar voelbaar aanwezig is. Denk aan een familiegeheim. Een weggestopt verdriet. Een kracht die ooit als te gevaarlijk werd ervaren.
In die weken zit ik midden in een persoonlijk proces waarin oude thema’s zich aandienen. Thema’s die ik dacht al “verwerkt” te hebben, maar die blijkbaar vragen om dieper te worden doorleefd. De adder herinnert me eraan dat niet alles cognitief kan worden opgelost. Er zijn nu eenmaal vraagstukken die met het lijf gevoeld mogen worden.
De bruine adder is de bewaker van de grens. Hij zegt: “Tot hier en niet verder — tenzij je bereid bent écht te kijken.”
Juni – De ringslang: de cyclus erkennen
Twee maanden later. Ik wandel in de volle zon als ik een dode slang zie liggen op het asfalt. Slank, zilvergrijs, met een gele ring om zijn nek. Geen adder deze keer, maar een ringslang. Niet giftig. Toch roert hij iets in mij.
De ringslang ligt tussen twee werelden in: de aarde en de weg. Dood, maar nog heel. Er zit iets eerbiedigs in zijn aanwezigheid, iets dat me doet vertragen. Alsof hij me vraagt: wat mag er sterven, zodat iets anders kan leven?
Systemisch raakt dit aan het thema van integratie. Het herkennen van oude patronen, zonder ze te willen fixen. In plaats van ‘weg ermee’ zegt de ringslang: “Maak de cirkel rond. Alles wat je ooit was, hoort bij jou. Ook wat je liever wegduwt.”
De ringslang doet mij op een later moment herinneren aan de Ouroboros – de slang die zichzelf in de staart bijt. Dat is een oud symbool voor cyclische tijd, voor het idee dat alles in ons leven in rondes beweegt.
Verdriet, woede, liefde, rouw: het komt en het gaat. En wat je niet volledig hebt kunnen voelen, keert terug – totdat het gezien is.
In mijn praktijk zie ik het vaak: cliënten die telkens tegen hetzelfde thema aanlopen. Niet omdat ze falen, maar omdat er (nog) iets mag worden afgerond. Gezien. Geëerd. De ringslang nodigt uit tot compassie met ons eigen tempo.
“Wat steeds terugkeert, is geen herhaling. Het is een herinnering aan wat er toe doet.”
Juli – De zwarte adder: belichaming van kracht
Dan, begin juli. Opnieuw een slang. Deze keer een zwarte adder. Donker, bijna mystiek. Waar de bruine adder me waarschuwde en de ringslang me verzachtte, voelt deze ontmoeting als iets anders. Dit gaat over kracht.
De zwarte adder beweegt langzaam maar trefzeker door het hoge gras. Ik voel kippenvel. Niet uit angst, maar door de intensiteit. Alsof ik getuige ben van iets heiligs. Een oeroude kracht die zich niet laat opjagen, niet laat regisseren, alleen maar laat zien als het moment rijp is.
De zwarte adder staat voor belichaamde vrouwelijke kracht. Die stille kracht die niet roept, maar aanwezig ís. Die zich niet hoeft te bewijzen, maar ook niet wijkt.
Spiritueel raakt ze aan een allesomvattende energie. Die niet troost met zachte woorden, maar met waarheid. Die zegt: “Jij bent gemaakt van zoveel meer dan je denkt.”
Opnieuw voel ik dat het niet gaat om betekenis ‘vinden’, maar om de ervaring toelaten. Mijn lijf vertelt me meer dan mijn hoofd begrijpt.
Het is zomer. De tijd van bloei. En toch voel ik: iets wil afsterven. Iets in mij weet dat er ruimte gemaakt moet worden voor iets nieuws – en dat dit geen hoofdzaak is. Maar een ritueel. Een overgave.
De spirituele betekenis van de slang. Wat de drie ontmoetingen me leerden
Als ik deze drie ontmoetingen naast elkaar leg, zie ik een innerlijke reis:
De bruine adder (april): roept me op om te vertragen, te voelen wat ik tot dan toe heb genegeerd.
De ringslang (juni): herinnert me aan de cirkel, aan de integratie van oud zeer, aan mijn eigen tempo.
De zwarte adder (juli): nodigt me uit om mijn plek volledig in te nemen – in mijn lijf, in mijn leven, in mijn lijn.
Samen vertellen ze het verhaal van een overgang. Geen uiterlijke, maar een innerlijke. Een verschuiving van aanpassen naar belichamen. Van “wat moet ik loslaten?” naar “wat mag ik helemaal zijn?”.
Ik geloof dat zulke ontmoetingen niet buiten jezelf gebeuren. Deze ontmoetingen gebeuren IN ons. In de buitenwereld wordt je binnenwereld getoond. De natuur is een spiegel, een leraar, een boodschapper.
Je hoeft alleen maar te kijken. Waar te nemen.
“Wanneer je durft te vertragen, vertelt het leven je precies waar je bent.”
Ben jij in een overgang? Of voel je dat er iets onderhuids leeft dat erkend wil worden?
In mijn werk begeleid ik mensen bij systemische processen – niet vanuit analyse, maar vanuit het lichaam. Vanuit wat zich wil tonen, niet wat we willen oplossen.
Je bent welkom in mijn praktijk in Nieuw-Balinge, of kies voor ‘Systemisch kuieren’ om je innerlijke wereld buiten te ervaren.
Of plan nu een (gratis) telefonische afspraak voor een eerste verkennend gesprek.
Echte acceptatie ontstaat pas als ook het lichaam meedoet. Inzicht is waardevol, maar onvoldoende als het lijf spanning vasthoudt. Via systemisch werk, adem en lichaamsbewustzijn kun je opgeslagen emoties loslaten. Zo ontstaat rust, ruimte en verbinding met jezelf. Acceptatie is geen besluit, maar een lichamelijk gevoelde bevrijding.
