Ont-moet je geschiedenis en er ontstaat ruimte om JEZELF te ontmoeten.
Daarover gaat deze blog.”
“Ik moet dit artikel nog afmaken.”
“of ik moet vaker sporten.”
“Ik moet niet zo emotioneel zijn.”
“En ik moet er altijd voor anderen zijn.”
Zo’n klein stemmetje dat bijna automatisch zegt wat jij allemaal nog moet doen, moet laten of moet zijn? Herken je dat? Het kan subtiel zijn – of keihard en dwingend. Maar de vraag die ik je vandaag wil stellen is: van wie is die stem eigenlijk?
Is het écht jouw eigen verlangen dat spreekt? Of klinkt er iemand anders door? Misschien een ouder, een leraar, een grootouder – of zelfs een hele familiegeschiedenis?
In deze blog neem ik je mee in een systemische blik op dat hardnekkige “moeten”. Ik verbind het met de Transactionele Analyse (TA) en laat zien hoe onbewuste loyaliteit kan maken dat je energie blokkeert, zonder dat je doorhebt waarom. Ook ontdek je hoe het spreken vanuit een Ouder-positie vaak automatisch een Kind-reactie oproept – en hoe je dat kunt doorbreken.
De kracht van een “moet”
Volgens mij is een beetje “moeten” niet erg. Want zonder afspraken is het immers lastig om sámen te kunnen leven. Als niemand zich aan verkeersregels zou houden, zou het chaos worden. En wie heeft er, af en toe, geen klein duwtje in de rug nodig? Zodat je toch over de drempel stapt om iets te doen dat je telkens aan het uitstellen bent.
Het geval is wel dat veel van de “moetens” die jij/ik/wij onszelf opleggen, helemaal niet functioneel zijn. Het brengt je niet dichter bij wat je verlangt, maar er eerder verder vandaan. Wat vervolgens zorgt voor druk, voor spanning, en een gevoel van nooit goed genoeg zijn.
Daarom is de systemische blik zo interessant. Want vaak is dat “moeten” niet van jou.
Systemische bril: wie spreekt er door jou heen?
Systemisch werken: Kijkend naar jou als onderdeel van een groter geheel: je familiesysteem. Je ouders, grootouders, overgrootouders, over-overgrootouders. Allemaal zijn ze onderdeel van een groot web van verbindingen. En jij komt daar uit voort.
En in dat web gebeurde en gebeurt er van alles. Onverwerkt verdriet, trauma, verlies of geheimen maakt dat wij ons ertoe proberen te verhouden. Door (onuitgesproken) afspraken te maken die vervolgens stilletjes uitmonden in stevige overtuigingen. Je moet hard werken, je moet of mag niet klagen, je moet altijd sterk zijn, Je moet voor elkaar zorgen.
Zonder dat je er bij stilstaat neem jij veel van die regels en overtuigingen onbewust over. Omdat je erbij wilt horen. Omdat je – vaak als kind – voelt dat het systeem dat van je vraagt. Je wilt trouw zijn. En dat noem ik onbewuste loyaliteit.
Onbewuste loyaliteit – wat is dat?
Onbewuste loyaliteit is een diepe, vaak onzichtbare trouw aan je gezin van herkomst. Je hoeft er niet over na te denken, je denkt er niet over na, het gebeurt gewoon.
Een paar voorbeelden:
Je voelt je verplicht om net zo hard te werken als je ouders, zelfs als je lijf protesteert.
Omdat jouw moeder dat ook altijd deed cijfer je jezelf weg,
Genieten van je succes durf je niet, omdat je vader nooit de kans kreeg om te studeren.
Je houdt je emoties in, omdat er in jouw familie “niet gehuild werd”.
Je zegt dan misschien: “ik moet dit doen, anders voel ik me schuldig.” Maar feitelijk draag je iets dat niet van jou is.
Deze steen ligt in mijn praktijk. En hij is zwaar! En door velen met zoveel liefde gedragen dat teruggeven aan de “eigenaar” een zware klus blijkt te zijn.
De TA en de stem van de Ouder
De Transactionele Analyse helpt om deze stemmen te onderscheiden. TA gaat ervan uit dat je vanuit drie verschillende “ego-posities” (in deze tekst noem ik ze voor het gemak ook “ikken”) de wereld tegemoet treedt:
Ouder-positie: het deel in je wat is “gevuld” met de normen, regels en overtuigingen die je hebt overgenomen van je opvoeders.
Volwassen-positie: het deel in je die hier-en-nu aanwezig is, realistisch kan nadenken en kiezen.
Kind-positie: het deel in je die voelt, ervaart, spontaan is, maar ook oude pijn kan meedragen en volop in de weerstand kan gaan.
Wanneer je “ik moet” hoort, komt dat vaak uit je Ouder-ik. Het is een echo van vroeger. Het kan een zorgzame Ouder-stem zijn (“zorg goed voor jezelf”), maar ook een veroordelende of kritische (“je bent pas oké als je presteert”).
Het gevaar is dat je zo automatisch luistert naar die stem, dat je vergeet om je Volwassen-ik in te schakelen. Dat is waar de onbewuste loyaliteit de kop opsteekt. De stem van iemand anders klinkt in jou door. Dat ontdekken en beseffen, dat is precies waar je vrijheid zit en je de rust kunt ervaren.
Klik op onderstaande afbeelding om gratis een overzichtje van de ego-posities:
Het is mijn eigen ervaring dat het onderscheiden van je eigen ego-posities nog niet zo gemakkelijk is. Het overkomt mij dan ook nog vaak dat ik vanuit de Volwassene denk te praten, maar dat het in werkelijkheid vanuit het Kind of de Ouder positie komt. TIP: Wordt je bewust van de reactie van de ander! Hoe wordt er gereageerd? Vanuit welke positie? Het zegt veel over de positie die jij hebt ingenomen. Ervaar het in mildheid.
“Wanneer jij in je Volwassen-ik stapt, bevrijd je niet alleen jezelf, maar stroomt de energie in je hele systeem opnieuw.”
De dynamiek tussen Ouder en Kind – en de blokkade
Een belangrijk inzicht uit de Transactionele Analyse is dat communicatie transacties oproept. Wanneer jij vanuit je Ouder-ik spreekt, heeft dat vaak effect op de ander.
Stel je voor: jij zegt tegen je collega, partner of kind:
| “Je móet dit nu echt afmaken”
De kans is groot dat bij de ander het Kind-ik geactiveerd wordt. (Download het gratis overzicht met mogelijke reacties)
Soms het Aangepaste Kind: de ander gaat braaf doen wat jij zegt, maar voelt zich misschien onder druk gezet of beklemd.
Soms het Opstandige Kind: de ander zegt “ik heb helemaal geen zin!” of gaat in de weerstand.
Beide reacties zorgen ervoor dat de energie niet meer vrij stroomt. Het wordt een machts- of strijdpatroon, in plaats van een volwassen gesprek.
Het omgekeerde gebeurt ook: wanneer iemand tegen jou zegt “je moet”, voel jij misschien een kinderlijke reactie: je past je aan, je rebelleert of je sluit je af. Ook dat blokkeert je energie.
Op je systemische plek staan = in je Volwassen-ik zijn
Vanuit systemisch werk kennen we de systemische wetmatigheid dat iedereen zijn eigen plek heeft in de ordening. Wanneer je vanuit je Ouder-ik spreekt, ga je vaak boven de ander staan. Vanuit je Kind-ik ga je juist onder de ander staan. Met de woorden van Els van Steijn sta je in de ‘verkeerde bak van de fontein’.
Alleen wanneer je vanuit je Volwassen-ego-positie spreekt, sta je écht op je eigen plek: niet te groot, niet te klein, maar in het hier en nu. Dáár kan de energie vrij stromen en kan er echte ontmoeting plaatsvinden.
De kracht van de Volwassen-positie
De sleutel is om telkens terug te keren naar je Volwassen-ik. Dat is de plek van helderheid, van bewuste keuze en van open communicatie.
Volwassen-communicatie klinkt dan bijvoorbeeld zo:
“Ik merk dat dit belangrijk voor me is, kun je me vertellen wat jij nodig hebt om dit af te maken?”
“Ik voel druk om dit snel te doen, maar ik wil samen kijken wat haalbaar is.”
Door zo te spreken, nodig je de ander ook uit om in zijn of haar Volwassen-ik te stappen. De energie kan weer stromen, er ontstaat wederkerigheid. En dat voel je direct.
De impact op je energie
Het steeds maar luisteren naar die oude stemmen kan vermoeiend zijn. Je voelt je opgejaagd, gestrest, of zelfs leeg.
Je lichaam kan protesteren:
Spanning in je schouders of nek.
Hoofdpijn of migraine.
Slecht slapen, piekeren.
Een gevoel van “nooit genoeg”.
Soms zelfs met fysieke klachten die niet direct te verklaren zijn. Alsof je lijf zegt: stop even. Dit klopt niet. Luister naar mij.
De bevrijding begint wanneer je jouw Volwassen-ik uitnodigt om opnieuw te kiezen. Dat betekent niet dat je alles loslaat en in anarchie leeft. Het betekent dat je bewust wordt: welke regels passen nog bij mij, en welke niet meer?
Een mooi experiment:
Schrijf een lijst van al je “ik moet…” uitspraken.
Ga er één voor één langs.
Vraag jezelf: “is dit van mij, of draag ik dit voor iemand anders?”
Kijk wat er gebeurt als je “ik moet” verandert in “ik wil” of “ik kies ervoor om…”.
Je zult merken dat sommige zinnen vanzelf oplossen. En de zinnen die overeind blijven, worden lichter. Omdat ze nu vanuit jouw eigen keuze komen.
“Elk ‘ik moet’ dat je onderzoekt en loslaat, maakt ruimte voor een vrijer, lichter leven – en nodigt anderen uit hetzelfde te doen.”
Een persoonlijk voorbeeld
Toen ik mijn eerste blog lanceerde, ging daar een lange tijd van uitstellen aan vooraf. Elke tekst, elke afbeelding, elke video >>> niet goed genoeg. En als het niet goed genoeg zou zijn had ik (dus) onvoldoende mijn best gedaan.
Systemisch kijken bracht me terug naar mijn jeugd. De – met de beste bedoelingen gegeven – boodschap die ik als kind hoorde: “Je kunt het wel, als je maar goed genoeg je best doet”
Door dat te zien, kon ik mijn eigen definitie van “goed genoeg” maken. Nu vraag ik me af: dient het mijn lezers als ik dit nóg langer uitstel, of helpt het ze juist als ik het gewoon deel – inclusief mijn menselijke imperfectie?
De vrijheid voorbij de loyaliteit
Weet je wat nu zo fijn is? Wat een groot cadeau is voor jou en je familiesysteem?
Wanneer je jezelf toestaat om los te komen van die oude “moetens”, eer je juist je systeem.
Want onbewuste loyaliteit is vaak bedoeld om iets te herstellen dat niet jouw taak is.
Als jij stopt met dragen wat niet van jou is,
kan de last terug naar waar hij hoort.
Ontstaat er ruimte voor jou
en voor de generaties na jou.
Een uitnodiging
Ik nodig je bij voorbaat uit om, de volgende keer dat je jezelf “ik moet” hoort zeggen, even stil te staan. Leg je hand op je hart. Adem in. En vraag jezelf:
Van wie is deze stem?
Dient dit mij vandaag?
Wat zou ik kiezen als ik helemaal vrij was?
Je hoeft niet alles in één keer los te laten. Maar elke keer dat jij kiest voor jouw eigen stem, maak je een kleine bevrijdende beweging.
Mag jouw stem de ruimte krijgen?
Het is een liefdevolle daad naar jezelf én naar jouw systeem. Want wanneer jij je eigen kompas volgt, hoeven toekomstige generaties dat “moeten” niet meer te dragen. Wil je dit thema verder onderzoeken?
Neem dan contact op voor een (gratis en vrijblijvend) kennismakingsgesprek, of maak gelijk een afspraak voor persoonlijke opstelling of coach-sessie.
In deze blog beschrijf ik de kern van mijn begeleiding: hoe de ontmoeting met jezelf het beginpunt vormt voor echt leven. Door systemische coaching, lichaamsbewustzijn en emotionele erkenning ontdek je wat je al die tijd ontweek. Niet om jezelf te fixen, maar om jezelf werkelijk te ontmoeten — met alles wat je bent.
Leven in je hoofd creëert afstand tot je emoties, wat leidt tot stress, leegte en vermoeidheid. Door stilte, lichaamsbewustzijn, schrijven, geduld en verbinding te zoeken, kun je opnieuw contact maken met je gevoel. Dit proces bevordert rust, intuïtie en authentieke relaties.
Schuld wordt vaak gezien als iets negatiefs, maar kan juist persoonlijke groei en vrijheid bevorderen. Door schuld te accepteren, maak je authentieke keuzes en neem je verantwoordelijkheid voor je leven.
Het helpt je loslaten wat niet meer dient en ruimte creëren voor nieuwe mogelijkheden.
Het lot confronteert je met oncontroleerbaarheid en verlies, wat acceptatie moeilijk maakt. Drie mechanismen—controle, betekenis zoeken en pijn vermijden—houden verzet in stand. Het kantelpunt naar berusting ontstaat door realiteitsbesef en focusverschuiving. Ook het lot van een ander dragen is een valkuil. Grenzen stellen helpt om je energie te bewaken.
Er zijn van die momenten die zich niet laten navertellen. Ik herken ze steeds beter, dúrf ze meer te herkennen, en op waarde te schatten.
Misschien klinkt het je bekend in de oren: je zit in een gesprek, je luistert, je voelt mee — en ineens komen er woorden door je heen die precies op hun plek vallen. Ze zijn raak, soms zelfs helend.
Maar zodra het moment voorbij is, kun je ze niet meer herhalen.
Dat had ik onlangs in een ontmoeting met René. We zaten op een bankje, midden in de natuur, met onze blik gericht op het vennetje. Terwijl we samen spraken, merkte ik dat ik (weer) zinnen uitsprak die ik achteraf onmogelijk terug kon halen.
Alsof de woorden, zodra ze waren uitgesproken, meteen weer oplosten in de lucht. Het enige wat bleef, was de ervaring.
En de vreugde die daarbij hoorde.
Hoewel niet voor het eerst zette het me aan het denken. En hebben we over deze ‘magie’ van het samenzijn gesproken. Wat is dat eigenlijk, een ontmoeting die méér is dan een gesprek? Wat gebeurt er wanneer we elkaar werkelijk zien?
Ontmoeten voorbij het samenzijn
Ik geloof dat er een groot verschil is tussen samenzijn en elkaar ontmoeten. We kunnen samen een kamer delen, een gesprek voeren, zelfs onze meningen uitwisselen. Maar dat betekent nog niet dat we elkaar echt ontmoeten.
Werkelijke ontmoeting gaat dieper. Het is een verschuiving die je kunt voelen. 1 + 1 wordt dan opeens 3. Alsof er tussen jou en de ander ineens een veld opent dat groter is dan jullie samen.
In dat veld stroomt iets wat niet van jou is en niet van de ander, maar wat wél door jullie heen kan bewegen.
Dat grotere veld overstijgt het samenzijn. Het tilt het contact naar een laag waar woorden niet langer alleen van jou komen, maar waar je toegang krijgt tot een soort bron.
Een bron van weten.
Wat maakt ontmoeting mogelijk?
Een ontmoeting begint volgens mij altijd met luisteren. En dan bedoel ik niet luisteren om te reageren, of om te bedenken wat ik straks zal zeggen. Het is luisteren vanuit openheid. Vanuit nieuwsgierigheid naar wat de ander werkelijk beweegt.
Dat vraagt om vertragen.
Je aandacht verleggen van je hoofd naar je lijf. Voelen: wat zegt de ander eigenlijk, ook tussen de woorden door? Wat klinkt er mee in de toon, in de stilte, in de blik?
Wanneer ik me op die manier openstel, gebeurt er vaak iets bijzonders. Ik begin te voelen wat er in de ander leeft. Alsof ik mee kan bewegen met wat er onder de oppervlakte aanwezig is.
En vanuit die plek komen er zinnen door me heen die ik nooit van tevoren had kunnen bedenken.
Het voelt dan niet alsof ik zelf aan het woord ben, maar alsof ik iets doorgeef. Een boodschap die via mij uitgesproken wil worden. En dat is precies het moment waarop ik merk: dit is geen gewoon gesprek meer, dit is een ontmoeting.
✨“Alleen in echte ontmoeting kan de ervaring ontstaan die woorden overstijgt en verbinding verdiept.”✨
Woorden die oplossen in de ontmoeting
Het bijzondere is dat ik die woorden bijna nooit kan navertellen. Zodra ze hun plek gevonden hebben, verdwijnen ze. Alsof ze alleen bestonden voor dat ene moment.
Vroeger vond ik dat lastig. Met een innerlijk verwijt dat ik niet geconcentreerd en met voldoende aandacht aanwezig zou zijn. Mijn hoofd wilde daarom begrijpen, vasthouden, onthouden. Alsof ik niet tevreden kon zijn zolang ik niet precies wist wat ik had gezegd.
Maar inmiddels zie ik het anders. Ik ervaar juist de kracht van zulke ontmoetingen waarin de woorden vervliegen. Hun waarde ligt niet in het herhalen, maar in het beleven. Vergelijk het maar met muziek: de noten sterven weg zodra ze gespeeld zijn, maar als de muziek raakt blijft de trilling in je lichaam achter.
Gewaarzijn en vreugde
Wanneer ik later nog eens terugdenk aan die ontmoeting met René, willen de zinnen mij niet meer te binnen schieten. En toch voel ik nog steeds de energie ervan. Er is een stille vreugde die blijft.
Dat komt, volgens mij, doordat ik gewaar was. Doordat ik me volledig liet raken in het moment zelf. Het bewustzijn dat ik deel uitmaakte van iets groters dan ikzelf, gaf een diepe voldoening. Een voldoening die langer beklijft dan het moment.
Die vreugde gaat niet over de uitkomst van het gesprek, niet over de inhoud, maar de ervaring van verbondenheid.
Het grote veld van echte ontmoeting
Systemisch gezien zou je kunnen zeggen dat je tijdens zo’n ontmoeting toegang krijgt tot het grotere veld. Sommigen noemen dit het morfogenetisch veld, anderen spreken over de bron of het collectief bewustzijn.
Welke naam je er ook aan geeft: het gaat om een laag van weten die verder reikt dan ons persoonlijke verhaal. En weet je, toch kan die laag zich alleen tonen in het persoonlijke. In een blik, een stilte, een zin die precies in dat moment door iemand heen komt.
Het veld zoekt een kanaal. En dat kanaal zijn wij, in onze openheid en bereidheid om te luisteren.
Luisteren zonder plan opent een groter veld waarin woorden vanzelf door je heen beginnen te stromen.
De paradox van de ontmoeting
Er zit een mooie paradox in dit alles. Een echte ontmoeting vraagt dat je volledig aanwezig bent — met je hart, je lijf, je adem. Niet met een schrijfblok in de hand, of druk bezig alle woorden te wegen in je hoofd. Want alleen dan kan er tegelijkertijd iets gebeuren dat je verstand overstijgt.
Je kunt het niet bedenken, niet afdwingen, niet vastleggen. Je kunt het alleen beleven. Precies daarom gebruik ik deze woorden: alleen in de ontmoeting kun je de ervaring ervaren. Je beleeft het niet in de voorbereiding, niet in de analyse achteraf, maar in het hier en nu, wanneer je je laat raken.
Vertrouwen en loslaten in de ervaring
Wat ik hierin telkens weer leer, is vertrouwen. Vertrouwen dat ik in het moment zal weten wat er gezegd moet worden. Vertrouwen dat de ander zal horen wat er gehoord moet worden. En vertrouwen dat het niet uitmaakt dat ik het later niet kan navertellen.
Dat vertrouwen vraagt ook loslaten. Loslaten van de neiging om grip te willen hebben. Loslaten van het idee dat ik iets moet presteren of ‘goed moet doen’.
In wezen gaat het om durven zijn wie ik ben, precies daar, met alles wat er op dat moment aanwezig is.
Mildheid in echte ontmoeting
Ik besef ten volle dat er iets van mij wordt gevraagd én het brengt me iets. Mildheid.
Want hoe vaak verwijten we onszelf niet dat we iets beter, duidelijker of slimmer hadden moeten zeggen? Hoe vaak vinden we dat we ons beter hadden moeten voorbereiden, of dat we onze woorden hadden moeten onthouden?
Maar misschien is het juist de bedoeling dat wij ze niet kúnnen herhalen. Omdat ze alleen in dát moment klopten. Omdat hun kracht lag in de ontmoeting zelf, niet in het naslagwerk. In een echte, oprechte ontmoeting hoef je daarom naar mijn idee ook niets te noteren.
Want wat je raakt, dát beklijft wel.
Uitnodiging: de kracht van echte ontmoeting ervaren
Ik wil je daarom uitnodigen om eens terug te denken aan een ontmoeting waarin jij geraakt werd. Misschien herinner je je de woorden niet precies meer, maar weet je nog wel hoe het voelde. Hoe de energie van dat moment je veranderde.
Kun je toestaan dat dát de essentie was? Dat de waarde niet zit in het navertellen, maar in de ervaring zelf?
En misschien wil je de komende tijd eens oefenen met luisteren zonder plan. Niet luisteren om te reageren, maar luisteren om te voelen wat er werkelijk in de ander beweegt. Laat je verrassen door wat er door jou heen wil stromen.
Wie weet ontdek je (ook) dat de vreugde van zulke ontmoetingen je nog lang bijblijft.
✨ “Alleen in de ontmoeting kun je de ervaring ervaren. En misschien is dat wel het mooiste geschenk dat we elkaar kunnen geven.”✨
Mijn werk gáát over die ontmoeting.
De ontmoeting mét Jezelf door de ander.
Die echte ontmoeting die alleen in de ervaring kunt ervaren.
Wil jij de kracht van echte ontmoeting zelf ervaren? Laat je verrassen door momenten die woorden overstijgen en je diep raken. Weet je welkom!
Wellicht roept de blog vragen bij je op. Wil je daar eens over sparren. Misschien herken je (opnieuw) iets van jezelf en wil je dit verder onderzoeken met een coachgesprek of persoonlijke (familie)opstelling.
Stuur een mailtje met je vraag, plan een 30 minuten telefonische sessie in (INFO) om te sparren of kies gelijk voor een begeleidingsafspraak (INFO).
Soms lijkt het leven stil te staan, abrupt of geleidelijk. Je merkt hoe stroef het gaat. Achter die stilstand schuilt een uniek mens – jij. Jouw geschiedenis, geworteld in generaties en beïnvloed door jouw omgeving, speelt een rol.
Wat de oorzaak ook is, belangrijk is dat jij jouw energie weer laat stromen. Gestolde energie belemmert. Welke delen in jou blokkeren jouw verlangen om in beweging te komen? Het pad van bewustwording naar bewustzijn opent helderheid, nieuw perspectief en autonomie.
In een persoonlijke familieopstelling werk je zonder representanten. Dit biedt jou een veilige één-op-één setting waarin je jouw vraag niet hoeft te delen met anderen. Dankzij deze aanpak kun je snel een afspraak inplannen. Met behulp van vloerankers of een tafelopstelling maak je contact met het wetende veld, een bron van inzichten. Veel mensen hebben al ervaren hoe krachtig deze methode werkt om blokkades te onderzoeken en rust te vinden.
Soms weet je even niet meer welke richting je uit moet. Je voelt je vermoeid, vol in je hoofd of vastgelopen in iets wat je nog niet goed kunt benoemen. Dan helpt het niet altijd om harder te denken of praten. Soms vraagt het leven iets anders: vertragen, verstillen, naar buiten gaan.
Systemisch kuieren in Drenthe is een zachte, natuurlijke vorm van coaching. Geen dwingende gesprekken aan een tafel, maar een onderzoek dat zich ontvouwt terwijl je wandelt – door het bos, over de hei, langs het open veld.
Soms loop je vast in je gedachten of voelt iets te kwetsbaar om te delen. Dan is het waardevol om vrijuit te kunnen spreken, zonder oordeel of adviezen. Met een professioneel luisterend oor krijg je helderheid over wat echt belangrijk is.
Ontdek hoe dichtbij het antwoord op jouw vraag eigenlijk is – soms is één gesprek al genoeg..
Herken je dit? Je dag is voorbij, je ploft op de bank en zegt met een diepe zucht:
“Wat gaat de tijd toch snel…”
Die ene zin klinkt onschuldig, maar verraadt vaak meer dan je denkt. Want achter dat gevoel schuilt soms iets pijnlijkers: de ervaring dat je leven langs je heen raast, Dat je voortdurend onder tijdsdruk staat. Alsof je wel hebt gefunctioneerd, maar niet echt hebt geleefd.
Aanwezig kunnen zijn
En dat is bijzonder, toch? We zijn maar zo kort op aarde. Hoe zonde is het dan om de tijd die je hebt te beleven alsof je er niet bent? Alsof je niet hebt geleefd.
Ik herken het maar al te goed. En ik zie het om mij heen. In dit blog daarom vanuit systemisch perspectief en kijk op hoe drukte en productiviteit je vaak weghoudt bij jezelf. Én hoe je jouw tijdsbeleving weer kunt herstellen.
Weer aanwezig kunt zijn.
Productiviteit als moderne verslaving
We leven in een cultuur waarin productiviteit bijna heilig is verklaard. Hoe meer je doet, hoe meer applaus je krijgt. Efficiënt, snel, resultaatgericht. Het zijn blijkbaar de waarden die er toe doen.
Maar diezelfde productiviteit rooft iets essentieels, iets kostbaars. De ontmoeting met Jezelf.
“Hoe drukker je bent, hoe minder ruimte je hebt om jezelf te horen – stilte opent de deur naar je eigen waarheid.”
Altijd druk en tóch niet gelukkig
Want als je voortdurend bezig bent met doen, blijft er nauwelijks ruimte voor zijn.
En toch is het juist in dat zijn – in de stilte, in de lege momenten, in het niets hoeven – dat je jezelf werkelijk kunt ontmoeten. (In plaats van jezelf tegenkomen zoals ik schrijf in het blog: “Systemische coaching bij Burn-out“)
Als je dan zo druk bent. Druk op werk, druk thuis, druk in je hoofd. Voel jij je dan ook aan het eind van de dag echt vervuld? Of kijk je ’s avonds terug op de dag en merk je: IK heb van alles gedaan, maar nauwelijks iets beleefd. De hele dag had je hoofd haast, volgden je handen braaf, maar je hart kwam niet aan bod.
het hoofd staat aan, de handen volgen, maar voor het hart is geen ruimte
Waarom heeft drukte zoveel macht over je?
Dat is een wezenlijke vraag. Want als jij alleen nog maar productief bent, dan ligt daar macht. Want wie alleen maar productief is, heeft geen tijd om lastige vragen te stellen.
Een overvolle agenda. Een baas die altijd méér vraagt. Een cultuur waarin “druk zijn ” gelijkstaat aan “belangrijk zijn”. Identificeren met druk is je identificeren met de groep. Je hoort erbij. En het houdt je gevangen in een hamsterwiel.
Zolang jij maar dóórgaat, stel je geen lastige vragen. Niet aan jezelf, niet aan de ander. Ben je alleen nog productief is, dan wordt je een uitvoerder in plaats van een denker. Een radertje dat draait, zonder zich af te vragen: waartoe eigenlijk?
Is dat niet precies waar zoveel mensen in vastlopen? Druk bezig, maar innerlijk leeg.
Misschien herken je dit ook: die vraag die we elkaar zo vaak stellen: “Heb je het druk?” Ik heb een groeiende irritatie op dat ene woordje ‘druk’.
De vraag is soms vluchtig, als beleefdheidsvraag. Soms met een vleugje bewondering: “Zo, jij hebt het vast druk, hè?”
Maar wat wordt er mee bedoelt? Is het opgejaagd zijn een compliment waard? Heb je meer waarde als je meer rent?
Ik merk dat ik niet meer mee wil in dat spel. Ik wil geen gesprek waarin ik mijn waarde moet bewijzen door drukte te etaleren. Want druk zijn zegt niets over de kwaliteit van je leven.
Het zegt hooguit dat je bezig bent. En ik geloof dat druk zijn een geaccepteerde manier is om bij jezelf weg te blijven. Om te vermijden wat er echt speelt. Want hoe was jouw laatste vakantie? Heerlijk niets doen en in rust? Of tot de nok gevuld met activiteiten?Het zegt hooguit dat je bezig bent. Misschien zelfs dat je ergens voor wegrent.
Drukte houdt je in beweging, zodat je niet hoeft te voelen. Maar ondertussen verlies je jezelf in de snelheid
Misschien kom je uit een familie waarin hard werken gelijkstond aan overleven. Waar geen ruimte was om stil te staan. Misschien moesten de generaties vóór jou ploeteren om brood op de plank te krijgen. Of zich bewijzen in een maatschappij die hen niet vanzelfsprekend droeg.
Hun stem klinkt nog in jou: “Je moet doorgaan. Je mag niet stilvallen. Stilstaan is gevaarlijk.”
Wat ooit noodzakelijk was, wordt is nu een onbewust patroon. En zo blijf je doorgaan. Ook al schreeuwt heel je lichaam om RUST.
Stilte als bedreiging
Onze maatschappij onderstreept een versterkt dit patroon. Het systeem draait op productiviteit. Economische groei, targets, prestaties. En zolang jij daarin mee rent, ben je “goed bezig”. Maar als je stilvalt, wordt het gevaarlijk.
Want stilte stelt vragen. Stilte kan verandering brengen. En dát is voor het systeem, dat afhankelijk is van productiviteit, te gevaarlijk.
Waar vlucht je voor?
Misschien voel je het zelf al: druk zijn heeft een functie. Het houdt je weg bij wat eronder ligt. Want wie stilvalt, komt zichzelf tegen.
Misschien voel je ineens hoe moe je bent.
Misschien komt er verdriet boven dat je lang hebt weggeduwd.
Misschien hoor je de stem van je verlangen fluisteren: “Is dit het nou?”
Drukte maskeert dat alles. Ze houdt je in beweging, zodat je niet hoeft te zakken. Maar ondertussen verlies je jezelf.
Het lichaam spreekt
En als jij jezelf niet meer kunt ontmoeten, dan ontmoet je lichaam jóu wel.
Bij mij gebeurde dat toen mijn bovenbenen zo zwaar en vermoeid voelden, alsof ik door drijfzand probeerde te rennen. Mijn lichaam schreeuwde: “Stop. Genoeg. Je hoeft niet te rennen én alles te dragen.”
Het lichaam neemt je bij de hand en zegt: als jij niet stilvalt, dan laat ik je wel stilvallen. En misschien is dat wel de grootste vorm van liefde die je lichaam je kan geven.
Tijd vliegt niet sneller dan vroeger. Wat verandert, is jouw aanwezigheid. Bewust leven opent en verdiept je beleving van tijd.
De tijd vliegt voorbij? Zo herstel je je tijdsbeleving
Wanneer je zegt: “Wat gaat de tijd toch snel”, is dat vaak een signaal van heimwee. Heimwee naar een leven waarin je aanwezig bent, in plaats van op de automatische piloot. Heimwee naar kwaliteit van tijd, in plaats van kwantiteit van taken.
Ik heb goed nieuws voor je. Jij kunt je tijdsbeleving trainen.
Door kleine momenten van bewustzijn in te bouwen, gewaarzijn, vertraagt de tijd en wordt ze rijker:
Ademruimte creëren.
Zet een timer en adem 5 minuten zonder scherm.
Luisteren naar je lichaam.
Voel waar de spanning en waar de ontspanning zit in je lijf.
Langzamer leven.
Doel één ding bewust langzaam vandaag.
Ritueel van aanwezigheid.
Een ochtendwandeling, dagboek notities, een kop thee zónder telefoon.
Je verandert niet alleen je agenda, maar ook je innerlijke staat.
“Ik ervoer dat laatst tijdens een wandeling. Geen telefoon, geen haast. Alleen ik en het pad voor me. Ik bleef staan bij een reiger die vol aandacht in de poel tuurde. twee minuten, misschien vijf. Maar het leek alsof de tijd zich uitstrekte. Ik voelde me rijk, omdat ik er was.”
Bewust leven vraagt moed
Stilvallen klinkt eenvoudig, maar vraagt moed.
Moed om jezelf te ontmoeten.
Moed om te voelen wat je zolang hebt weggedrukt.
Bewust leven betekent dat je bereid bent controle los te laten. Niet alles hoeft nuttig, efficiënt of meetbaar te zijn. Je mag momenten van leegte toelaten. Je mag ervaren dat jouw waarde niet afhangt van wat je produceert, maar van wie je bént.
Kijk eens om je heen: steeds meer mensen maken andere keuzes. Minder ratrace, meer balans. Soms radicaal, soms stap voor stap. Herken je dat verlangen ook in jezelf? Geef het ruimte om te groeien.
“Drukte is vaak niet van jou alleen; het draagt de stemmen van vorige generaties die fluisteren: ga door, stilstaan is gevaarlijk”
Een systemische oefening: Drukte en Stilte ontmoeten
Leg het ene links voor je: dit staat voor Drukte. Het andere rechts: dit staat voor Stilte.
Ga bij Drukte staan. Voel je lichaam, je gedachten, je emoties.
Ga dan bij Stilte staan. Wat ervaar je hier? Ontspanning, spanning, verlangen?
Kijk vanaf een afstandje naar beide plekken. Hoe verhouden Drukte en Stilte zich in jouw leven?
Maak een kleine beweging die klopt voor jou. Misschien wil je dichter bij Stilte zijn. Misschien wil je Drukte bedanken, maar kiezen om vaker naar Stilte te bewegen. Volg je hart.
Neem een moment om dit te laten landen. Vaak geeft zo’n eenvoudige oefening verrassend veel helderheid.
Tot slot een uitnodiging aan jou
Stel jezelf de vraag: Wanneer heb ik mijzelf voor het laatst écht ontmoet? Niet functioneel, niet in een taak, maar gewoon in aanwezigheid?
Misschien merk je dat het lang geleden is. Misschien voel je een gemis. Zie het niet als falen, maar als uitnodiging.
Want tijd gaat niet sneller dan vroeger. Wat verandert is jouw aanwezigheid erin. Hoe meer je jezelf toestaat om bewust te leven, hoe meer je de tijd kunt voelen rekken, verdiepen, vertragen.
En dan komt er een dag dat je niet meer zegt: “Wat gaat de tijd toch snel.” Maar misschien:
“Wat bijzonder dat ik hier ben, in dit moment. Dat ik mezelf mag ontmoeten.”
Ik hoor graag van je. Deel je ervaring hieronder of stuur me een bericht.
Wil je dieper kijken naar wat drukte jou kosten wat het je te zeggen heeft?
Dan nodig ik je uit voor een sessie – waar je jezelf wél weer kunt ontmoeten.
In een 30 minuten telefonische sessie in (INFO) om te sparren of kies gelijk voor een begeleidingsafspraak (INFO).
Burn-out is geen teken van zwakte, maar een signaal van diepe disbalans. Systemische coaching kijkt naar onderliggende patronen uit je familiesysteem en levensscript. Door opstellingen, lichaamswerk en reflectie ontstaat inzicht en ruimte voor verandering. Niet alleen herstel, maar transformatie: leven vanuit wie jij werkelijk bent, in plaats van wie je moest zijn.
In deze blog beschrijf ik de kern van mijn begeleiding: hoe de ontmoeting met jezelf het beginpunt vormt voor echt leven. Door systemische coaching, lichaamsbewustzijn en emotionele erkenning ontdek je wat je al die tijd ontweek. Niet om jezelf te fixen, maar om jezelf werkelijk te ontmoeten — met alles wat je bent.
Ontdek 12 praktische oefeningen om stress te voorkomen, reguleren of los te laten. Van ademhaling en lichaamsbewustzijn tot schrijven, wandelen en shaken.
Met heldere uitleg en ondersteunende visuals biedt dit overzicht directe handvatten voor meer rust, veerkracht en ontspanning in je dagelijks leven.
Grenzen stellen is essentieel voor je welzijn en relaties. Dit 10-stappenplan helpt je om je grenzen te herkennen, duidelijk te communiceren en zonder schuldgevoel nee te zeggen. Leer hoe je je plek inneemt, verantwoordelijkheid neemt voor je keuzes en empathisch blijft. Download het overzicht en ontdek hoe je afgrenst zonder angst voor afwijzing.
Familieopstelling en ziekte, een aanvullende benadering
Chronische ziekte raakt je op meerdere lagen. Niet alleen je lichaam, maar ook je emoties, relaties en identiteit*) worden uitgedaagd. Dat je een beroep doet op de medici en verlichting zoekt in medische behandelingen is voor mij vanzelfsprekend. Dat beveel ik dan ook echt aan. Die kennis en kunde is van een hoog niveau en met aansprekende resultaten.
Toch blijven veel mensen zich toch uitgeput, moedeloos en verstrikt voelen. In dit blog neem ik je mee in een aanvullende benadering. Dat familieopstellingen bij ziekte verrassende inzichten kunnen geven die bijdragen aan herstel. Hoewel niet altijd van de ziekte zelf, maar wél van de innerlijke verstrikkingen die ermee samenhangen.
*) de unieke kenmerken, eigenschappen en ervaringen die gezamenlijk jou als mens definieert en onderscheidt van anderen
Wat zijn familieopstellingen bij ziekte?
Een familieopstelling is een werkmethodiek uit systemisch werk, waarbij je kijkt naar de verborgen dynamieken in je familiesysteem. Veel van wat we voelen of doen, komt voort uit onbewuste loyaliteiten, overgenomen lasten of oude pijn uit het familiesysteem. Een disbalans die zich kan uiten op verschillende manieren. Ziekte kan in dat licht worden gezien als een signaal van het systeem. Een oproep om te kijken, te erkennen en los te laten wat niet van jou is.
In een opstelling worden representanten opgesteld voor familieleden, symptomen, gevoelens of thema’s. In die driedimensionale weergave worden spanningen, verstrikkingen en patronen zichtbaar. Veel helderder dan wanneer je er alleen over praat. Er wordt een diepere laag aangeraakt.
Systemische coaching bij chronische klachten: een helende kijk
Wanneer je kampt met een chronische aandoening, gaat het al snel over diagnose en behandeling. Maar vanuit een systemische invalshoek stel ik een andere vraag: Wat wil de ziekte me vertellen?
Niet vanuit schuld, maar vanuit nieuwsgierigheid. Is het lichaam misschien een boodschapper van iets dat al langer vastzit? Wordt er via het symptoom iets uitgesproken wat nooit benoemd is? Dat betekent uitzoomen in plaats van inzoomen op de klacht.
Ziekte als signaal van verstrikking
Een systemische blik op ziekte erkent dat het lichaam soms een patroon meedraagt dat emotioneel of relationeel niet werd doorleefd*). Denk aan:
Een kind dat (onbewust) de last van een zieke ouder draagt.
Een vrouw die altijd sterk moest zijn, en nu ‘mag’ rusten door haar lichaam dat niet meer wil.
Een man die leeft met onuitgesproken rouw, die zich vastzet in zijn spieren of organen.
Ziekte wordt dan een taal die iets laat zien wat ooit onder water is geraakt. Familieopstellingen maken dit zichtbaar – niet met het hoofd, maar met het hart en lijf.
“Ziekte kan een taal zijn van wat nooit werd uitgesproken.”
*) Doorleven wil zeggen dat je de impact ervan op je leven en je gevoelens hebt erkend, waardoor je er op een diepere manier mee verbonden bent. Doorleefde ervaringen leiden vaak tot persoonlijke groei, inzicht of verandering in perspectief.
De rol van schuld en loyaliteit bij ziekte
In opstellingen zie ik vaak hoe ziekte verbonden is met schuldgevoel of onbewuste loyaliteit. Niet zelden is er een patroon van “ik draag het voor jou”, “ik mag niet beter worden dan jij”, of “ik draag het leed dat jij niet kon uiten.” Het is van belang om te beseffen dat dit geen bewuste handelingen zijn. Waar er een disbalans ontstaat is er altijd drang tot herstel van de balans. Hier kunnen generaties over heen gaan. (Lees meer hierover in het blog over koloniaal trauma.)
Onbewuste loyaliteiten
Veel mensen met chronische klachten blijken – zonder dat ze het weten – loyaal te zijn aan een ouder, grootouder of overleden familielid. Ze zetten hun eigen gezondheid of geluk onbewust op pauze uit liefde of trouw. Denk aan:
Een kind dat net als zijn moeder chronische pijn ontwikkelt, uit diepe verbondenheid.
Een vrouw die zichzelf ziek houdt, omdat haar moeder zich altijd slachtoffer voelde – en ze haar niet wil ‘verlaten’ door wél gelukkig en gezond te zijn.
Iemand die zichzelf afstraft omdat hij ‘meer heeft’ dan zijn broers of zussen.
Deze loyaliteiten zijn nooit rationeel, maar worden door het systeem gedragen. Een familieopstelling laat deze dynamieken zien, zodat er ruimte komt voor erkenning, loslaten en nieuwe beweging.
Emotionele blokkades en lichamelijke symptomen
Het lichaam liegt niet. Emoties die jarenlang zijn onderdrukt – verdriet, boosheid, angst, rouw – kunnen zich vastzetten als spanning, pijn of uitputting. In systemisch werk noemen we dit een traumasplit. Het deel dat de pijn voelde, raakte afgescheiden van het gezonde goed functionerend deel van Jezelf. Om te voorkomen dat de pijn opnieuw kan worden gevoeld zal een deel van jezelf onbewust alles in het werk stellen om dat te voorkomen. (Volg deze tag en lees verschillende blogs over trauma.)
“Wat gezien mag worden, hoeft niet langer vast te blijven zitten.”
Ziekte als overlevingsmechanisme
Soms is ziekte een manier om niet te hoeven voelen wat te groot was. Bijvoorbeeld:
Iemand die altijd ‘door moest gaan’ krijgt een burn-out.
Een kind dat niet mocht huilen, ontwikkelt buikpijn die zich steeds herhaalt.
Een volwassen vrouw met chronische vermoeidheid blijkt als jong meisje het verdriet van haar moeder te hebben gedragen.
Door deze blokkades zichtbaar te maken in een opstelling, kan het lichaam langzaam weer gaan ontspannen. Niet omdat de ziekte verdwijnt, maar omdat de lading ervan minder wordt.
Familieopstelling bij ziekte: wat kun je verwachten?
Een familieopstelling bij ziekte begint meestal met een korte intake. Samen onderzoeken wij waar je tegenaan loopt. Soms gaat het om fysieke klachten, soms om een gevoel van stagnatie of innerlijke strijd.
Daarna wordt er opgesteld: representanten worden gekozen voor familieleden, de ziekte zelf, een emotie of thema. Wat er zichtbaar wordt, is vaak confronterend én helend tegelijk:
Wie draagt wat?
Is er sprake van onuitgesproken verdriet of trauma?
Waar zit de verstrikking?
Wat vraagt er om erkenning of loslaten?
Als begeleider nodig ik uit tot voelen wat gezien wil worden. Vaak komt er meer rust in het systeem – en dat voel je dan ook fysiek.
Ziekte als ingang naar transformatie
In plaats van ziekte te zien als vijand, kun je het ook zien als uitnodiging. Niet om daarmee de last van je ziekte kleiner te maken, maar om de boodschap ervan te horen. Vaak opent zich dan een innerlijk pad van heling:
Van schuld naar erkenning: “Ik zie wat jij hebt gedragen, maar ik hoef het niet te dragen.”
Van bevriezing naar beweging: “Ik mag mijn eigen plek innemen.”
Van onmacht naar kracht: “Ik kies voor mijn leven, los van jouw pijn.”
Soms verandert de lichamelijke klacht hierdoor – soms ook niet. Maar de verhouding tot de klacht verandert wél. En dát maakt het lichter.
Omgaan met de angst voor het onbekende
Chronische ziekte brengt vaak onzekerheid. Je weet niet hoe het verder gaat, of het beter wordt, wat er nog komt. Dat ‘niet-weten’ roept angst op – en die kan verlammend zijn.
Met dit werk wil ik je uitnodigen om die angst niet weg te duwen, maar erbij te blijven. Want onder die angst zit vaak:
Het verlangen om controle te houden.
De pijn van verlies (gezondheid, vrijheid, toekomst).
De kwetsbaarheid van afhankelijk zijn.
In een opstelling wordt deze laag zichtbaar. En vaak blijkt: als je angst mag bestaan, ontspant het systeem.
Concrete oefeningen: hoe kun je thuis al iets doen?
Ook zonder opstelling kun je al met een systemische bril naar je klacht kijken. Hier zijn vijf oefeningen:
Stel je klacht op als persoon. Ga zitten en geef je klacht een plek tegenover je. Wat zegt het tegen je? Wat wil het je laten zien?
Schrijf een brief aan je lichaam. Bedank het voor wat het draagt. Vraag waar het van wil herstellen. Luister zonder oordeel.
Teken je familiesysteem. (Lees het blog over het genogram) Wie hoorde erbij? Wie werd buitengesloten? Wat werd nooit gezegd?
Voel je plek. Ga rechtop staan en zeg hardop: “Ik ben de dochter/zoon van…” Voel hoe dat resoneert in je lijf.
Visualiseer loslaten. Stel je voor dat je het dragen van andermans pijn symbolisch overdraagt – bijvoorbeeld door het terug te geven met respect.
Tegen de ziekte strijden is niet de andere zijde van aanvaarden dat je de ziekte hebt. En aanvaarden wil niet zeggen dat je moet opgeven of het leuk moet vinden. Bovenstaande stappen zijn daarom ook aan te bevelen voordat je start met een familieopstelling. Voor vragen hierover kun je een gratis telefoongesprek inplannen.
Waarom zou je een familieopstelling bij ziekte willen doen?
De kracht van familieopstellingen bij ziekte zit in de laag die vaak onzichtbaar blijft: de emotionele en relationele onderlaag. Medische trajecten zijn belangrijk, maar ze raken zelden aan deze diepere wortels.
Door te werken met systemische coaching of de werkvorm familieopstelling:
Breng je verstrikkingen aan het licht die je energie kosten.
Krijg je ruimte om je eigen leven te leiden, los van oude patronen.
Vergroot je innerlijke rust, waardoor je beter kunt omgaan met wat er is.
Ontstaat er compassie, voor jezelf en voor je familiesysteem.
Tot slot: het lichaam liegt niet
Je lichaam is een trouwe bondgenoot. Ook als het niet meewerkt, wil het iets vertellen. Door via systemische coaching en familieopstellingen te luisteren naar die diepere laag, open je een weg naar herstel – soms fysiek, altijd innerlijk.
Weet je welkom met alles wat er is
Wil jij onderzoeken wat jouw klacht je probeert te vertellen?
Ik begeleid naast familieopstellingen in Drenthe, waaronder opstellingen rond ziekte en gezondheid ook individuele coaching op dit vraagstuk.
Ontdek wat jouw lichaam te zeggen heeft – en wat je mag loslaten.
Plan je eigen familieopstelling, een gratis info gesprek of boek een coachsessie:
Pijn en spanning zijn geen vijanden, maar boodschappen van je lichaam. In dit blog ontdek je hoe luisteren naar je lichaam je helpt om los te laten, de controle te verzachten en de levensstroom weer te laten bewegen. Een uitnodiging om pijn niet te verduren, maar te ontmoeten.
Ziek zijn raakt ons allemaal, direct of indirect. Het biedt niet alleen een uitdaging, maar ook een kans tot heling. Helen is meer dan genezen: het is het herstellen van balans. Het luisteren naar wat ziekte ons wil vertellen. Door acceptatie en aandacht wordt heling een reis van groei en bewustzijn, zelfs als ziekte blijft.
Wanneer je geconfronteerd wordt met verlies, ziekte of grote veranderingen, kan identiteitscoaching een anker zijn. Het helpt je betekenis te geven aan wat gebeurt, jezelf opnieuw te ontmoeten en oude patronen los te laten. Door systemisch te kijken ontstaat ruimte voor heling, richting en trouw zijn aan wie jij bent.
“Ziekte is niet je vijand, maar een boodschapper. Door te luisteren naar wat het je wil laten zien, vind je de weg naar heelheid.” Ziekte is meer dan een symptoom; het is een signaal dat je uitnodigt om dieper te kijken. Wat wil jouw ziekte je vertellen?
In familieopstellingen onderzoeken we de verborgen dynamieken die via ziekte aan het licht willen komen. Door te luisteren naar deze boodschap, kan heling ontstaan waar je het niet verwachtte.
Leven in een bubbel. Heeft dit voor jou een negatieve betekenis? Weet dan dat ‘leven in een bubbel’ wel degelijk eens een waardevolle functie heeft gehad. Het versterkt jouw gevoel dat je bij de groep hoort. En omdat je in jouw bubbel wordt bevestigd in de manier hoe jij naar de wereld kijkt, voelt dat meestal veilig, vertrouwd en kloppend.
En zolang je in je bubbel blijft, lijkt alles wat je denkt en doet vanzelfsprekend en bevestigd te worden. Dat voelt goed. Soms zelfs zó goed dat het onbegrijpelijk is dat anderen de dingen anders zien. En áls ze anders naar de wereld kijken, dan voelt dat als een aanval. Op jou. Op je waarheid. Misschien zelfs wel op je bestaansrecht.
Maar stel je eens voor dat die bubbel:
Meer is dan alleen jouw kijk op de wereld.
Vooral jouw onbewuste strategie is om te overleven.
Daardoor jouw energie inperkt en belemmert om volledig jezelf te zijn.
Dán krijgt jouw bubbel opeens een andere kleur.
Leven in een bubbel voelt vertrouwd, maar kan beperkend zijn. Deze beschermlaag is gevormd uit loyaliteit en overlevingsstrategieën.
De zuigkracht van de bubbel
Ik denk dat jij ook (min of meer) beseft hoe gemakkelijk je in een bubbel wordt gezogen. Hoe verleidelijk het is om je te voegen naar de groep. Om mee te deinen op wat anderen vinden of doen. Omdat dát simpelweg gemakkelijker is.
Omdat je individuele verantwoordelijkheid wordt ingesloten in groepsverantwoordelijkheid hoef jij je niet te verdedigen of een eigen mening vormen over wat je ziet en hoort. Je bent loyaal aan de groep. En die ander? Die snapt het gewoon nog niet.
Daarnaast word je ook nog eens beloond: met erkenning, met bevestiging, met het gevoel erbij te horen. Dat is gewoon veilig. Dat geldt in de maatschappij, in vriendengroepen, op het werk… maar ook – en misschien wel het sterkst – in je familie. Want daar zijn vaak ongeschreven regels. Wetten die je als kind hebt geïnternaliseerd. “Zo doen wij dat bij ons.”
En ook al wordt het niet hardop uitgesproken, je wéét gewoon: als ik afwijk, verlies ik misschien mijn plek in de groep.
Wat je als kind deed om erbij te horen, kan je als volwassene beperken. Doorbreken begint met het durven zien van het patroon.
Herken jij jouw leven in een bubbel?
Marianne noemde zichzelf loyaal naar haar familie. Er klonk zelfs iets van trots door toen zij zich in ons gesprek zo uitsprak. En nee…. Haar loyaliteit belemmerde haar niet. Ze was tientallen jaren geleden verhuist uit de geboorteplaats. En op die nieuwe plek had ze een heel nieuw leven opgebouwd.
Maar bij elk familiebezoek merkte zij hoe de spanning in haar toenam. Merkte zij op hoe voorzichtig ze in het contact manoeuvreerde. Zij was terug in haar bekende bubbel.
Over de politiek sprak Joris zich in gezelschap niet uit. Hij hield zich liever op de achtergrond. Voor Joris was het normaal om mee te bewegen met de groep. Hij wist dat zijn politieke voorkeur anders was dan die van het gezelschap.Om het ‘gezellig ‘ te houden, om niet uit de toon te vallen, hield Joris zijn ideeën maar voor zichzelf.
Eenmaal thuis gekomen knaagde er bij Joris een ontevreden gevoel.
Het familiegeweten houdt jouw ‘leven in een bubbel’ in stand
In familieopstellingen spreken we over het familiegeweten. Een collectief bewustzijn dat bepaalt wat er wel en niet wordt toegestaan binnen het systeem familie. Het is loyaal, krachtig en dwingend. Met maar één doel: de groep bij elkaar houden.
Dat kan betekenen dat je als kind
een eigen waarheid,
gevoelens die bij je opborrelen of
behoeften die je hebt, onderdrukt.
Zodat je loyaal kunt blijven aan de groep. Want wie uit de pas loopt, riskeert uitsluiting. En voor jou als kind is dat het ergste wat je kan overkomen.
En dus blijf je binnen de lijnen van de bubbel. En soms neem je dit zelfs mee als volwassene.
Zelfs als je verstand zegt: dit klopt niet meer. Omdat jouw gevoel je toch echt iets anders zegt. Omdat er ergens in je lichaam iets bewaard is gebleven wat verstopt moest blijven. Iets wat je hoofd nog niet begrijpt.
Er echt voor kiezen om buiten de lijntjes te kleuren, vraagt moed
Leven buiten je vertrouwde werkelijkheid
Er echt voor kiezen om buiten de lijntjes te kleuren, vraagt moed. Want je weet nooit wat er gebeurt als je die bubbel verlaat. “Wat zullen ze er wel niet van denken?” Die stem hoor ik zo vaak. In cliënten, maar ook in mezelf.
Het is de stem van het kind dat bang is zijn plek te verliezen. Dat liever meedoet dan wordt buitengesloten. Dat loyaal blijft, ten koste van zichzelf.
Maar ik zie ook de kracht van degenen die het wél doen. Die durven te kijken naar de dynamieken in hun familie. Die zichzelf toestaan om vragen te stellen. Om te voelen. Om patronen te herkennen en – als het moment daar is – los te laten. Zij zijn de echte helden.
Je bubbel voelt vertrouwd, maar belemmert soms jouw groei. Door inzicht te krijgen in je familiesysteem ontstaat ruimte voor een nieuw perspectief.
Familieopstellingen als sleutel tot inzicht
Ik begeleid al jaren familieopstellingen. Groepssessies waarin vraagstellers en representanten samen onderzoeken wat er speelt op de onderstroom. Soms over relaties, soms over keuzes, soms over ziekte, trauma of verlies.
En nog steeds kan ik mij verwonderen over wat er zichtbaar wordt. En dan niet vanuit het hoofd, maar via het lichaam. Via voelen. Via een weten dat dieper ligt dan woorden.
Want dat is wat een opstelling doet: je raakt aan iets wat groter is dan jij. En tegelijk raakt het je heel persoonlijk. Omdat je opeens ziet: dit patroon draag ik al zolang met me mee. Het is niet van mij alleen, het is van het systeem.
En dat besef opent iets. Een venster. Een nieuwe mogelijkheid. Ik noem het “Zicht op Helderheid”.
Vanuit welk venster bezie jij de wereld?
Van schaamte naar inzicht
Niet zelden komt er schaamte naar boven. Vooraf als je nadenkt over een familieopstelling, of tijdens een opstelling. Schaamte om iets te zeggen wat in de familie altijd verzwegen is. Schaamte om iets te benoemen wat je eigenlijk al jaren voelt.
Maar zodra het in de opstelling uitgesproken of neergezet wordt, gebeurt er iets magisch. Oordeel verdwijnt. Herkenning ontstaat. En met die herkenning komt ruimte.
Ruimte om jezelf toe te staan iets anders te kiezen. Niet tégen je familie, maar vóór jezelf. En soms zelfs voor het geheel. Want wat jij loslaat, hoeft de generatie na jou niet meer te dragen.
Leven vanuit een onbewuste loyaliteit is begrijpelijk, maar niet alles
Jouw referentiekader – jouw manier van kijken, voelen, denken – is ontstaan met een reden. Het heeft je geholpen te overleven. Je veilig te voelen. Je plek te behouden. En dat verdient respect. Maar het is niet alles. Er is meer. En soms knaagt dat ‘meer’ van binnen. In de vorm van onrust. Leegte. Keuzestress. Relatieproblemen. Of gewoon het gevoel: “Er klopt iets niet.”
Dan is het tijd om te onderzoeken. Niet om alles omver te gooien, maar om bewust te worden. Van je eigen plek in het grotere geheel. En van de keuzes die je wél hebt, als je uit de bubbel durft te stappen. En je eigen unieke plek in gaat nemen.
Tot slot: het is eigenlijk best logisch
Laatst zei een jonge deelnemer aan een opstelling ineens: “Het is eigenlijk best logisch allemaal.” En ik glimlachte. Want ja, dat is het. Als je het eenmaal ziet – de dynamiek, de verstrikking, de loyaliteit – dan valt er iets op z’n plek. Geen zweverigheid, geen vaagheid. Maar helderheid.
En vooral: ruimte. Ruimte om jezelf te zijn. In verbinding met waar je vandaan komt. Maar ook in vrijheid om je eigen weg te gaan.
Uit je bubbel komen om jouw unieke plek in te nemen?
Wil jij ook ontdekken wat jouw bubbel je vertelt? En hoe je weer in contact komt met je eigen kracht, gevoel en waarheid?
Plan dan nu jouw familieopstelling met representanten in, of neem deel als representant in de familieopstelling van anderen.
De spiegel van de schaduw laat jou zien welke delen je in Jezelf ontkent of wegdrukt. Door deze te herkennen, te omarmen en te integreren, groeit jouw zelfinzicht, compassie voor de ander, je relaties en de mogelijkheid om vrij te zijn.
Zo transformeert je schaduw tot een krachtige leermeester.
Het familiegeweten stuurt onzichtbare regels binnen families en dwingt loyaliteit af. Hoewel dit veiligheid biedt, kan het persoonlijke vrijheid beperken. Bewustwording van deze dynamiek helpt balans te vinden tussen trouw blijven aan jezelf en verbonden blijven met je familie, zodat je persoonlijke groei en verbinding kunt verenigen.
In dit blog lees je hoe onzichtbare loyaliteiten binnen familiesystemen invloed hebben op partnerrelaties. Verticale en horizontale loyaliteit kunnen botsen en zorgen voor spanningen, schuldgevoel of herhaling van oude patronen. Je ontdekt hoe je je eigen plek inneemt, grenzen stelt en vrijer kunt verbinden met de mensen van nu.
Buitengesloten worden voelt pijnlijk en oneerlijk. Systemisch gezien is dit zelden toeval, maar een signaal van een onderliggende dynamiek. Dit blog verkent vier oorzaken: weerstand tegen verandering, het innemen van een vergeten plek, jezelf niet volledig laten zien en de zondebokrol. Begrijp deze patronen en ontdek hoe je jouw plek inneemt.
Waarom zeg je zo vaak “ik moet”? Ontdek met systemisch werk en Transactionele Analyse (TA) wiens stem er werkelijk spreekt. Leer hoe onbewuste loyaliteit en Ouder-Kind-dynamieken je energie blokkeren en hoe je terugkeert naar je Volwassen-ik.
Zo verander je “ik moet” in “ik wil” en maak je ruimte voor meer vrijheid en rust.
Onverwerkt koloniaal verleden als systemisch trauma
Het verleden lijkt soms ver weg, maar de echo’s ervan zijn als systemisch trauma nog steeds hoorbaar in onze samenleving. Zeven generaties terug—dat klinkt als een eeuwigheid.
Maar als je telt vanaf 2025, kom je ergens tussen 1755 en 1800 uit.
Een tijd waarin Nederland diep geworteld zat in de trans-Atlantische slavernij en koloniale overheersing. De West-Indische Compagnie handelde in mensen, de Vereenigde Oost-Indische Compagnie dreef handel over de wereldzeeën, en de koloniale machtsstructuren bepaalden wie waarde had en wie niet.
“Wat niet wordt erkend, blijft zich herhalen — systemisch trauma zoekt altijd een uitweg in de volgende generaties.”
Dat verleden is niet verdwenen. Het leeft voort in de structuren van onze samenleving. In de verhalen die we wel of niet vertellen, en in de overlevingsstrategieën die van generatie op generatie worden doorgegeven.
Ongelijkheden, identiteitsvragen, spanningen rondom racisme en discriminatie—het zijn geen losstaande fenomenen, maar echo’s van een geschiedenis die nog niet is verwerkt.
En als iets niet is verwerkt, werkt het door. In families. In bedrijven. En in de manier waarop we naar onszelf en anderen kijken.
Kinderen nemen onbewust de overlevingsstrategieën en emotionele lading van hun ouders over. Als een gemeenschap generaties lang onderdrukking heeft ervaren, blijft dat voelbaar in diepgeworteld wantrouwen, schaamte of een voortdurende overlevingsmodus.
Trauma is niet alleen een individueel proces; het kan zich ook collectief vastzetten. Wanneer een samenleving een pijnlijk stuk geschiedenis niet onder ogen wil zien, sijpelt dat door in onbewuste patronen.
Intergenerationele overdracht van pijn
Kinderen nemen onbewust de overlevingsstrategieën en emotionele lading van hun ouders over. Als een gemeenschap generaties lang onderdrukking heeft ervaren, blijft dat voelbaar in diepgeworteld wantrouwen, schaamte of een voortdurende overlevingsmodus.
Institutionele ongelijkheid
Het is geen toeval dat bepaalde groepen structureel benadeeld worden op de arbeidsmarkt, binnen het onderwijs of in de gezondheidszorg. Systemen die ooit bedoeld waren om macht in stand te houden, blijven bestaan als ze niet bewust worden doorbroken.
Identiteitsproblemen
“Waar hoor ik thuis?” Die vraag speelt bij veel nazaten van tot slaaf gemaakten en voormalige koloniën. De geschiedenis wordt vaak pas halverwege verteld—met een focus op vooruitgang en beschaving, zonder de erkenning van het trauma dat eraan voorafging.
Die vervreemding kan zich uiten in gevoelens van leegte of het ontbreken van innerlijke richting. In het blog ‘Waarom voel ik me zo leeg, ondanks dat ik ‘alles’ heb?’ ga ik dieper in op dit thema vanuit identiteitscoaching.
Collectieve ontkenning of minimalisering – systemisch trauma in de maak
Hoe lang is het Nederlandse koloniale verleden afgedaan als een onschuldige handelstransactie? De pijn van generaties werd vaak weggewuifd met zinnen als: “Maar Nederland heeft ook veel goeds gebracht.” Erkenning kwam traag op gang, en zolang iets niet erkend wordt, kan het ook niet helen.
Systemische coaching als weg naar verwerking van systemisch trauma
Systemische coaching biedt een manier om naar de diepere, onbewuste dynamieken te kijken. Want wat in het familiesysteem of in de maatschappij niet wordt verwerkt, zoekt een uitweg in de volgende generaties. Door stil te staan bij wat er onder de oppervlakte speelt, ontstaat er ruimte voor een nieuw perspectief.
1. Zichtbaar maken wat onbewust speelt
Veel patronen die we meedragen, hebben een oorsprong die we niet altijd overzien. Schaamte, schuld, woede, ontkenning—ze komen ergens vandaan. In systemisch werk kijken we naar hoe deze gevoelens generaties lang zijn doorgegeven en wat dat betekent voor het nu.
2. De historische lijn in beeld brengen
Een familieopstelling of organisatieopstelling kan helpen om inzicht te krijgen in hoe het koloniale verleden doorwerkt in het heden.
Hoe heeft slavernij of koloniale overheersing doorgewerkt in jouw familie?
Welke overtuigingen over macht, onderdanigheid of identiteit zijn doorgegeven?
Waar zit de bevroren pijn in het systeem en wat heeft erkenning nodig?
Wat niet aangekeken en erkend kan worden, blijft zich in volgende generaties aandienen. Erkenning is noodzakelijk voor heling.
3. Erkennen in plaats van veroordelen
Heling begint niet bij schuld, maar bij erkenning. Dit betekent ruimte maken voor het hele verhaal—voor de pijn die er is en de emoties die daarbij horen. Zowel voor nazaten van tot slaaf gemaakten als voor mensen met voorouders die profiteerden van het systeem.
4. De impact op het heden begrijpen
In families kan trauma zich uiten in destructieve patronen, zoals angst voor autoriteit, gevoelens van minderwaardigheid of een neiging tot controle.
In organisaties zie je koloniale erfenissen terug in hiërarchische structuren en machtsongelijkheid.
In de samenleving blijft systemisch trauma zichtbaar in polarisatie en heftige reacties op gesprekken over het koloniaal verleden.
5. Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen plek
Ieder van ons draagt iets met zich mee. Wat we daarmee doen, bepaalt of we trauma’s blijven doorgeven of doorbreken. Dit betekent:
Je eigen familiegeschiedenis onderzoeken en erkennen.
Bewust worden van diepgewortelde overtuigingen en gedragspatronen.
Actief bijdragen aan heling, bijvoorbeeld door open gesprekken te voeren en ruimte te geven aan verhalen die lang niet gehoord werden.
Jezelf zijn in je relatie is niet vanzelfsprekend. Onbewuste patronen, overlevingsstrategieën en familieloyaliteiten beïnvloeden je plek. Systemisch werk helpt deze dynamieken zichtbaar te maken. Door bewustwording en erkenning van wat speelt, kun je oude patronen doorbreken en je relatie versterken, met meer ruimte voor wie jij werkelijk bent. Lees meer over jouw plek.
Familiebedrijven en de doorwerking van het koloniale verleden
In familiebedrijven komen familiegeschiedenis en zakelijke structuren samen. Dit betekent dat verborgen dynamieken—zoals machtsverhoudingen, loyaliteiten en overlevingsstrategieën—sterk doorwerken in de manier waarop het bedrijf functioneert.
Denk aan:
Hiërarchische structuren die onbewust lijken op koloniale machtsverhoudingen.
Ongeschreven regels zoals: “We doen alleen zaken met mensen zoals wij.”
Onbewuste loyaliteiten aan een verleden dat niet besproken mag worden.
Een generatiewisseling in een familiebedrijf is altijd een gevoelig proces, maar wanneer er een koloniale geschiedenis meespeelt, kan het extra complex worden. De jongere generatie wil vernieuwen, inclusiever werken en misschien zelfs een ander verhaal vertellen over het verleden. Maar de oudere generatie kan vasthouden aan tradities, soms zonder te begrijpen waarom.
In familiebedrijven vloeien twee systemen samen: het familiesysteem en het bedrijfssysteem. Deze verwevenheid is zowel een kracht als een uitdaging. Loyaliteit, tradities en onuitgesproken verwachtingen spelen een rol. Dit maakt familiebedrijven uniek en complex. Systemische opstellingen helpen dynamieken zichtbaar te maken.
Wat als we de geschiedenis niet langer uit de weg gaan?
Een systemische benadering helpt om deze dynamieken zichtbaar te maken en te doorbreken. Dit vraagt om:
Bewustwording van historische patronen binnen het bedrijf.
Ruimte voor dialoog tussen generaties, zonder beschuldiging maar mét erkenning.
Een nieuwe visie op leiderschap waarin oude overtuigingen niet langer onbewust de koers bepalen.
Van trauma naar transformatie
Dit werk gaat niet over blijven hangen in het verleden, maar over ruimte maken voor de toekomst. Zolang trauma niet erkend wordt, blijft het in verborgen patronen aanwezig. Pas wanneer we durven kijken naar wat er werkelijk speelt—binnen families, bedrijven en de samenleving—kan er beweging ontstaan.
Wil je dieper ingaan op hoe systemische coaching kan helpen bij dit thema? Of ben je benieuwd hoe deze dynamieken zichtbaar worden in jouw organisatie of familiebedrijf? Laten we het gesprek openen.
Schuld en het onbewuste gevolg
Er zijn meer systemische trauma’s die aandacht vragen. Trauma’s die in het nu impact hebben, maar waar de koppeling met de bron niet gemakkelijk wordt gemaakt. Zou de bovengemiddelde hulp die Nederland en de Nederlanders hebben geboden na de tsunami in 2004 niet te maken hebben met ons koloniaal verleden? Alsof een schuldgevoel de portemonnee bezit.
Recente gebeurtenissen
Of nog recenter. Zoals Duitsland vierkant achter Israël blijft staan ondanks de misdaden tegen de menselijkheid die Israël pleegt, vanwege de schuld van de Holocaust.
Zo heeft Nederland verhoudingsgewijs de meeste Joden in de oorlog op transport laten zetten. Heeft Nederland de teruggekeerde Joden behandeld op een manier die nu alle voorstellingsvermogen te boven gaat.
Is die niet volledig erkende schuld onbewust de reden om Israël nu niet te veroordelen?
“Erkenning is geen schuld bekennen, maar ruimte maken voor wat vergeten, verzwegen of verdrongen is.”
Conclusie
Het koloniale verleden van Nederland is geen afgesloten hoofdstuk, maar een levende realiteit die doorwerkt in onze structuren, relaties en zelfbeelden. Door dit verleden te erkennen en de systemische trauma’s die daaruit voortkomen te adresseren, kunnen we werken aan een inclusievere en rechtvaardigere samenleving.
Systemische coaching biedt handvatten om deze diepgewortelde patronen te herkennen en te transformeren, zowel op individueel als collectief niveau.
Wil je meer weten over hoe systemische coaching kan bijdragen aan het verwerken van koloniale trauma’s? Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.
