Een volledig herschreven blog met nieuwe inzichten over het familie-geweten en handvatten hoe je deze kunt transformeren naar een balans van verbonden én vrij leven.
Familie Onzichtbare regels Loyaliteit die groepen Bindt maar ook beklemd Verbinding
Het familie‑geweten: Waarom horen we de stilte tussen de regels?
Heb je je ooit wel eens afgevraagd waarom een simpele zin als “Zo doen wij dat bij ons” zo’n sterke druk op jou kan uitoefenen?
Elke groep kent het het: ongeschreven regels. Of dat nu de sportclub, het team op je werk of je eigen familie is.
Toen ik verhuisde naar een ander dorp was een van de eerste vragen die ik aan mijn buren stelde : ”Welke onuitgesproken regels zijn er?” De ongeschreven regels zijn het cement tussen de stenen. Ze vertellen je hoe jij je moet gedragen, zonder dat iemand er trouwens expliciet iets over zegt.
De vraag die ik mijn buren stelde werd niet echt beantwoord. Met het verstrijken van de tijd werden de regels steeds duidelijker.
Maar wat betekent dat nu voor jou?
Voelen die regels voor jou als een veilige haven of meer als een onzichtbare barrière? In dit blog duiken ik dieper in het “familie‑geweten”. Die stille overeenkomst die jou en mij verbindt én soms beperkt.
Ik laat zien hoe jij deze verborgen dynamiek kunt herkennen. En hoe je er bewust mee omgaat.
Wat is het familie-geweten eigenlijk?
Kun jij je voorstellen dat je een innerlijk kompas hebt? Een innerlijk weten dat niet alleen je persoonlijke keuzes, maar ook in de keuzes die je maakt namens een groep.
Dat is het groepsgeweten. En wanneer die groep “familie” heet, noemen we het het familie‑geweten.
Elke familie heeft haar eigen set ongeschreven afspraken: wat wel of niet acceptabel is, welke tradities heilig zijn, welke grappen wel of niet mogen.
Deze regels worden vaak niet uitgesproken, maar ze komen tot uiting in uitspraken als “Zo doen wij dat bij ons” of in de blik die je krijgt als je een bepaalde verwachting overtreden.
Hoe vaak sta je stil bij de vraag:
“Aan welke tradities ben ik nog echt loyaal, en welke laat ik los?”
Jouw (eerlijke) antwoord geeft vast duidelijkheid, en kan pijnlijk zijn. Kiezen betekent immers vaak ook dat je iets verliest. Het is een voortdurend spanningsveld tussen vasthouden en vernieuwing, tussen zekerheid en vrijheid.
Onder de beschermende koepel van het familie-geweten kan jouw persoonlijke vrijheid onder druk staan.
Loyaliteit en de spagaat tussen vrijheid en gebondenheid
Een cliënt vertelde: “Toen ik verkering kreeg, ontdekte ik ineens dat er andere regels konden gelden in mijn gezin.
Thuis voelde ik een subtiele teleurstelling, terwijl ik bij mijn vriend thuis juist vrij was.”
Deze ervaring is typerend voor de loyaliteit die je vaak onbewust naar je familie voelt. Wanneer je je afzet tegen je familie, kan dat je het gevoel geven dat je buiten de groep komt te staan.
“Het familie-geweten biedt veiligheid, maar kan ook een onzichtbare grens zijn voor persoonlijke vrijheid.”
Vraag aan jezelf:
Voelt die nieuwe vrijheid voor jou als een wind die je vleugels geeft?
Of als een storm die je oude, bekende en vertrouwde structuur verscheurt?
De spanning tussen de oude loyaliteit en de nieuwe ruimte kost ons soms meer dan we denken. Maar het kan je ook de kans geven om écht te groeien.
In psychologisch onderzoek (bijvoorbeeld Tajfel & Turner’s theorie over sociale identiteit) blijkt dat mensen hun zelfbeeld sterk laten beïnvloeden door de groepen waartoe ze behoren.
Hoogleraar Paul Verhaeghe schrijft in zijn boek “Identiteit” hoe deze beïnvloeding bijdraagt aan de vorming van je identiteit.
Wanneer een groep (zoals de familie) haar normen verandert, ontstaat een identiteitscrisis; maar juist die crisis kan leiden tot een hernieuwde, meer authentieke definiëring van de identiteit.
Een nieuw familie-systeem, een nieuw familie-geweten
Bij het starten van een nieuw familie-systeem speelt de genoemde loyaliteit een sterke rol. Verticaal naar de ‘oude’ groep, horizontaal in de nieuwe relatie (groep).
Loskomen van belemmerende verwachtingen van het familie-geweten
Het familie‑geweten fungeert als een overlevingsmechanisme: het beschermt de groep en geeft elk lid een plek. Als kind pas jij je (noodgedwongen) automatisch aan de normen van je familie aan.
Later, wanneer jij je meer bewust wordt van die onzichtbare regels, kun je beginnen te onderscheiden waar je verbonden bent en waar je gebonden bent.
De vraag is echter of je die twee begrippen van elkaar kunt scheiden zonder je wortels te verliezen.
Alles begint met bewust worden. Door dit bewustzijn kun je oude patronen herkennen, de emotionele impact op jou onderkennen en, indien nodig, loslaten.
Door al schrijvend bij te houden in welke situaties je die ‘onuitgesproken verwachting’ voelt geeft jou de mogelijkheid om daarop te reflecteren.
Zo maak je de onzichtbare regels zichtbaar en kun je ze kritisch beoordelen. Waar heb ik wel en geen behoefte aan?
Liefdevol tegenhouden om te voldoen aan de wetten van de groep kan ook een ervaring van steun en vertrouwen zijn.
Ruimte, onzekerheid en de zoektocht naar nieuwe verbinding
Zonder vaste kaders van traditie en rituelen rijst de vraag: “Hoe blijf ik trouw aan mezelf zonder de band met mijn familie volledig te verbreken?”
In die leegte ontstaat ruimte voor experimenten: nieuwe gewoonten, gezamenlijke projecten, digitale “familiemeet‑ups“. Het kan eng zijn, maar juist in die onzekerheid bloeit innovatie.
Voorbeeld: Een jonge volwassene besluit een “Zoom-event” te starten, waarin elk lid van de familiegroep één keer per maand een onderwerp kiest (van financiële planning tot favoriete jeugdherinneringen).
Door het Zoom-event ontstaat en een nieuwe manier van communiceren. Afstand overbruggend, en met ruimte voor individuen om iets van zichzelf te laten zien.
Zo’n initiatief laat zien dat het mogelijk is om zowel verbonden als vrij te blijven. Je creëert een nieuw sociaal contract dat past bij de huidige levensstijl, zonder de emotionele kern van de familie te verloochenen.
Anders alleen, toch samen
Het loslaten van oude gewoonten is geen afscheid, maar een transformatie. Het kan gepaard gaan met verdriet, maar het opent ook de deur naar een authentiekere manier van verbinden. Passend bij jouw individualiteit zonder dat je de collectieve warmte van de groep miskent.
Stel jezelf eens de vraag:
Durf ik die stap te zetten?
Alleen als je in beweging komt kunnen nieuwe gebieden worden verkend. En de eerste stap kost de meeste energie.
Wanneer je bewust kiest voor verandering, kun je de angst voor verlies omzetten in een gevoel van persoonlijke kracht. Het is een proces van “herdefiniëren” in plaats van “verliezen”.
Door samen nieuwe tradities te ontwerpen, geef je de familie een eigentijdse identiteit die past bij de levensfase van alle leden.
Dit kan leiden tot een zoektocht naar nieuwe manieren om verbondenheid te voelen, of dat nu is met oude gebruiken of met nieuwe rituelen die je zelf creëert.
Bewustzijn als sleutel tot vrijheid in het familie-geweten
Wanneer je het familie‑geweten onder de loep neemt, krijg je een helder kompas om keuzes te maken die resoneren met je eigen waarden én met de kracht van traditie.
Waar kom je vandaan?
Waar wil je naartoe?
Welke elementen van je afkomst wil je koesteren, en welke laat je achter?
Het antwoord op deze vragen geeft je de vrijheid om zowel verbonden als vrij te zijn.
Drie concrete stappen om dit bewustzijn te vergroten
Inventariseer onuitgesproken regels. Schrijf ze op, bespreek ze met een vertrouwd familielid met de vraag: “Is deze regel vandaag de dag nog wel relevant voor ons?”
Creëer een nieuw ritueel. Kies een frequentie (maandelijks, jaarlijks) en een vorm (digitaal, fysiek) die aansluit bij de huidige levensstijl van de familie.
Reflecteer wekelijks. Noteer momenten waarop je je zowel gebonden als bevrijd voelde. Analyseer welke factoren of triggers hieraan hebben bijgedragen.
Een scheur in het beeld in de spiegel maakt het nog steeds mogelijk jezelf te zien
Praktijkvoorbeeld: Van “onzichtbare regels” naar “zichtbare kansen”
Marieke, 28 jaar, groeide op in een gezin waar “geen geld uitgeven aan luxe” een ongeschreven regel was.
Na haar studie verhuisde ze naar een stad waar haar partner een minder minimalistische levensstijl had. De spanning tussen Marieke’s familie‑geweten (zuinigheid) en haar nieuwe omgeving (comfort) gaf de nodige spanningen.
Wat deed ze?
Ze begon een gesprek met haar ouders over de oorsprong van de zuinigheidsregel (oorlogservaringen van haar grootouders).
Ze stelde een “budget‑ritueel” voor: maandelijks gezamenlijk een bedrag bepalen voor een familievakantie, waarbij iedereen een bijdrage levert.
Ze documenteerde de gesprekken in een familie‑blog, waardoor de regel transparant werd en ruimte kreeg voor aanpassing.
Resultaat: De familie voelde zich gehoord, de regel werd aangepast naar een flexibeler principe, en Marieke behield zowel haar loyaliteit als haar nieuwe vrijheid.
De rol van technologie in het moderniseren van het familie‑geweten
Digitale tools kunnen je helpen om een kloof tussen traditie en innovatie overbruggen. Wat dacht je van:
Gezamenlijke agenda’s (Google Calendar, Outlook) om familiebijeenkomsten en nieuwe rituelen te plannen.
Chat‑groepen (Signal, Threema) voor dagelijkse check‑ins, waardoor de “onzichtbare regel” van aanwezigheid minder belastend wordt.
Online foto‑albums (Google Photos, iCloud) die herinneringen delen zonder fysieke bijeenkomsten, waardoor de emotionele band behouden blijft.
Vraag om te overdenken
Hoe kun jij technologie inzetten om de onzichtbare regels zichtbaar en bespreekbaar te maken?
Conclusie: Balanceren tussen oud en nieuw, tussen gebondenheid en vrijheid
Het familie‑geweten is geen statisch gegeven; het is een levend systeem dat zich aanpast aan de veranderende behoeften van zijn leden. En ja verandering gaat doorgaans gepaard met weerstand. Dat is gezond!
Het helpt je namelijk ook om te voorkomen dat “het kind met het badwater wordt weggegooid”.
Door de ongeschreven regels te benoemen, te analyseren en, als het nodig is, opnieuw te formuleren, kun je uiteindelijk een nieuwe omgeving creëren.
Een omgeving waarin jij je verbonden kunt weten en je autonomie mag groeien.
Herken de stilte tussen de regels.
Vraag jezelf kritische, nieuwsgierige vragen.
Experimenteer met nieuwe rituelen en digitale hulpmiddelen.
Reflecteer regelmatig op de impact van je keuzes.
Jouw reis in het familie-geweten begint met één vraag:
Welke onzichtbare regel bepaalt vandaag jouw keuze?
Als je die vraag durft te stellen, zet je de eerste stap naar een familie‑relatie die zowel veilig als bevrijdend is. Een relatie waarin je jezelf kunt zijn, zonder de waarde van je oorsprong te verliezen.
Laat je uitnodigen tot actie:
Schrijf één onuitgesproken regel op die je in je familie herkent. Bespreek deze met een vertrouwd familielid – wat gebeurt er?
Creëer een nieuw ritueel en observeer hoe het de dynamiek verandert.
Reflecteer: noteer elke week een moment waarop je je zowel gebonden als bevrijd voelde. En wat je hiervan kunnen leren?
Door deze stappen te volgen, transformeer je het familie‑geweten van een onzichtbare beperking naar een zichtbare bron van groei en verbinding.
Wellicht roept de blog vragen bij je op. Wil je daar eens over sparren. Misschien herken je (opnieuw) iets van jezelf en denk je aan een volgende stap.
In dit blog lees je hoe onzichtbare loyaliteiten binnen familiesystemen invloed hebben op partnerrelaties.
Verticale en horizontale loyaliteit kunnen botsen en zorgen voor spanningen, schuldgevoel of herhaling van oude patronen. Je ontdekt hoe je je eigen plek inneemt, grenzen stelt en vrijer kunt verbinden met de mensen van nu.
Hoe verhoud jij je tot je partner, vriend(in) of collega? Hoe beïnvloedt het verleden jullie relatie in het hier en nu?
In elke relatie speelt meer mee dan je op het eerste gezicht ziet. Loyaliteiten, oude patronen en ingesleten gewoontes uit je familiesysteem kunnen zowel verbinden als belemmeren.
De wereld is een spiegel. Wat je buiten ziet aan angst, macht of strijd, weerspiegelt wat er in jou en mij leeft. Zo binnen, zo buiten.
Deze blog is een uitnodiging om met zachtheid te kijken naar wat de wereld jou laat zien — en te ontdekken hoe innerlijke vrijheid de werkelijke sleutel is tot verandering.
Wat je van binnen niet kent, zul je buiten niet herkennen
Je kent misschien die uitspraak wel:
“Zo binnen, zo buiten.”
Een korte zin met een enorme reikwijdte. Wat ermee wordt gezegd is: wat in jou leeft, wordt weerspiegeld in de wereld om je heen. Wat je van binnen niet kent, zul je buiten niet herkennen.
En wat in jou niet in balans is, toont zich in de buitenwereld als uitnodiging tot bewustwording.
Dat klinkt misschien wat abstract.
Toch is het precies wat er nu, wereldwijd, aan de hand is. De wereld lijkt te schreeuwen! En het gaat telkens over macht en onmacht. Over angst, controle, en polarisatie.
En als je eerlijk durft te kijken, kun je in al die uiterlijke chaos iets van een innerlijke spiegel zien.
Een spiegel die je een wereld toont waar wij als mensheid én als individu nog niet vrij zijn.
Mens kijkt in spiegel, symbool voor bewustwording en zelfreflectie – zo binnen, zo buiten
De wereld als spiegel van je binnenwereld
Want kijk maar eens om je heen.
In het nieuws, op sociale media, op straat. De roep om zekerheid en controle wordt steeds luider.
Autocratische leiders winnen terrein, systemen verharden, en tegenstellingen lijken onoverbrugbaar.
We wijzen, we veroordelen, we vechten voor het eigen gelijk.
Maar wat als het klopt dat dit niet alleen ‘daar buiten’ gebeurt?
Wat als het ook iets zegt over wat er in jou leeft?
De wereld staat niet los van ons. Ze is een projectie van ons collectieve bewustzijn. Alles wat we samen creëren, zoals oorlog, ongelijkheid, machtsspelletjes……….
Dat ontstaat echt niet zomaar!
Het komt voort uit de angsten, overtuigingen en verlangens die in ons allemaal aanwezig zijn.
We zijn gewend te denken dat verandering buiten ons begint: bij politici, wetten, systemen. Maar echte transformatie begint toch echt van binnen.
Want de wereld verandert niet omdat zij dat wil. Ze verandert omdat jij en ik, wij veranderen.
Wat autocratie jou spiegelt
Autocratie is een vorm van leiderschap wat is gebaseerd op macht, controle en onderdrukking. En dat is niet alleen iets van staten of regimes.
Je zou misschien kunnen zeggen dat in die vorm van macht, controle, onderdrukking, femicide een gelijkenis met autocratie heeft.
En het is een spiegel.
Een spiegel van de plekken in onszelf waar we blijkbaar:
nog bang zijn voor vrijheid
de controle willen houden
liever gehoorzamen dan voelen
1. Controle versus overgave
Handen die de zwaarte loslaten en vertrouwen op het leven
Autocratie draait om beheersing. Om grip. En wees eerlijk: dat verlangen ken jij toch ook. We willen toch *) vooral weten waar we aan toe zijn. Juist in een onzekere wereld geeft zekerheid houvast.
*)Hier ontbreekt bewust het woord “allemaal”.
Maar controle is een subtiele vorm van angst. Ze zegt: “Ik vertrouw het leven niet.”
Waar in jouw leven houd jij de touwtjes te strak in handen?
Waar durf je niet los te laten, bang voor wat er dan zichtbaar wordt?
Welke gevoelens of kanten van jezelf houd je liever onder de radar, omdat ze niet passen in het beeld dat je van jezelf hebt?
Controle is een manier om kwetsbaarheid te vermijden. Maar je mag beseffen dat ze voor jou ook het leven buiten de deur houdt.
Pas als je durft los te laten — écht loslaten — kan iets nieuws ontstaan.
De vraag is dus niet: hoe houd ik de wereld onder controle?
Maar: wat in mij heeft behoefte aan veiligheid, zodat ik kan ontspannen in het leven zelf?
2. Angst als drijfveer
Autocratische systemen groeien met, en leven van, angst. Mensen worden klein gehouden door ze bang te maken voor wat er gebeurt als ze afwijken.
En zolang je bang bent, blijf je volgzaam.
Kijk eens eerlijk naar jezelf: Waar laat jij je leiden door angst?
Misschien zeg je ja terwijl je nee voelt.
Of misschien blijf je in een baan die niet voedt, uit angst om te falen.
Wellicht houd je vast aan een overtuiging omdat loslaten te eng voelt.
Vaak wordt gedacht dat vrijheid iets is wat bevochten moet worden. Maar meestal begint ze bij iets veel eenvoudigers: het stoppen met jezelf onderdrukken.
Je innerlijke autocratie ontmantel je niet door strijd, maar door zachtheid. Door te luisteren naar de stemmen in jezelf die ooit niet mochten spreken.
De angst, de twijfel, het verlangen — alles mag er zijn.
Angst is een waardevol mechanisme in jezelf die voor veel narigheid kan behoeden. En het heeft een keerzijde. Lees erover in de blog: “De angst die je niet wilt voelen”.
3. Macht en slachtofferschap
Een slachtoffer-houding aannemen maakt je kleiner en voorkomt dat jij je eigen plek in volle omvang in kunt nemen
In een autocratisch systeem is er één die beslist, en velen die volgen. Maar dát spel herhaal je misschien ook in je eigen leven.
Want hoe resoneren onderstaande zinnen bij jou?
Je geeft, al dan niet onbewust, jouw kracht weg:
Aan een baas die ‘alles bepaalt’.
Of aan een partner van wie je ‘afhankelijk’ bent.
Misschien wel aan die omstandigheden die je niet kunt veranderen.
En voor je het weet, leef je in een innerlijk regime van machteloosheid.
En dan zeg je: “Ik kan er toch niets aan doen.”
Maar is dat werkelijk zo?
Slachtofferschap is verleidelijk, omdat het je vrijwaart van verantwoordelijkheid.
Toch is de sleutel naar vrijheid juist die verantwoordelijkheid.
Niet de verantwoordelijkheid om alles te doen, maar om te zien:
Hoe creëer ik zélf die situatie waarin ik vastloop?
Zodra je dat durft te onderzoeken, verschuift er iets. Je gaat voelen dat jij niet machteloos bent, maar scheppend.
Voelen dat de wereld buiten jou alleen kan veranderen, als jij van binnen iets beweegt.
De innerlijke beweging begint met voelen
Stel dat je wereld een spiegel is, dan is elke crisis eigenlijk een uitnodiging. Niet om harder te vechten, maar om dieper te voelen. ——-> Wat vraagt deze tijd van jou?
1. Erken wat je onderdrukt
Autocratie onderdrukt afwijkende stemmen.
Maar waar onderdruk jij jezelf?
Is het woede die je wegdrukt, omdat je geleerd hebt dat boos zijn ‘niet hoort’?
Of is het verdriet dat te groot leek om te (mogen) doorvoelen.
Vreugde misschien? Omdat jouw blijdschap ooit teveel was voor de mensen om je heen?
Echte vrijheid begint bij erkennen wat er ís.
Wat in jou mag meer ruimte krijgen?
Wat heb jij te lang in de schaduw gehouden?
Neem even de tijd om dat te voelen. Niet te analyseren, maar te voelen.
Want dát is de eerste stap naar heling.
Man met gesloten ogen ademt diep, symbool voor moed om angst te voelen en te omarmen
2. Interne autonomie
Vrijheid is geen politiek concept. Vrijheid is innerlijk.
Ze ontstaat wanneer jij jezelf toestaat om te zijn wie je bent, ongeacht de verwachtingen van anderen. Voorbij je eigen schaamte.
Door schaamte bewust te voelen en autonomie stapsgewijs te versterken, kun je vrijer leren leven. Lees het in de blog: Schaamte en autonomie. Incl. praktische oefening.
Autonomie betekent niet dat je niemand nodig hebt.
Het betekent dat je niet meer afhankelijk bent van goedkeuring of afwijzing.
Schrijf het gewoon eens op:
Welke keuzes maak ik uit angst om niet geliefd te zijn?
Wat zou ik doen als ik volledig vrij was van oordeel?
Vrijheid is niet de afwezigheid van grenzen, maar de aanwezigheid van zelfvertrouwen. Van binnen weten: ik ben veilig in wie ik ben.
3. Van machteloosheid naar moed
Het kan best overweldigend zijn, die wereld vol van dreiging en verandering. En ja, je kunt inderdaad niet alles veranderen. Maar dat betekent niet dat je niets kunt doen.
Elke kleine keuze die jij maakt vanuit bewustzijn, die telt.
Elke keer dat je kiest voor eerlijkheid in plaats van gemak, voor liefde in plaats van angst, verandert het collectieve veld een beetje mee. Of je dat nu kunt aannemen of niet.
Wat heb je te verliezen? En wat wel te winnen?
Stel jezelf maar eens deze vragen:
Waar voel ik me machteloos? En welke kleine stap kan ik zetten om mijn kracht terug te nemen?
Hoe kan ik toch het gesprek aangaan dat ik steeds uitstel?.
Wanneer neem ik de tijd om te rusten, in plaats van door te rennen?
Of is het simpelweg zachter worden voor jezelf.
Want zo binnen, zo buiten.
En elke innerlijke stap richting vrijheid draagt bij aan een vrijere wereld.
Het hart – symbool voor moed, zachtheid en trouw blijven aan jezelf
De moed van het hart is onoverwinnelijk
Het woord moed komt van het Latijnse cor — hart. Moed is geen afwezigheid van angst, maar de bereidheid om trouw te blijven aan je hart, óók als het spannend is.
Dat is wat deze tijd van ons vraagt.
Meer hart, ipv meer controle.
Meer bewustzijn, ipv meer strijd.
De wereld heeft geen nieuwe systemen nodig, maar nieuwe mensen. Mensen die durven voelen, die zichzelf doorzien, die verantwoordelijkheid nemen voor hun binnenwereld.
Want daar begint echte verandering.
De wereld spiegelt jouw uitnodiging
De wereld als spiegel is geen concept om over te filosoferen. Het is een levend principe. Elke dag nodigt het leven je uit om eerlijk te kijken:
Wat zie ik buiten mezelf — en wat zegt dat over wat er in mij leeft?
Wanneer je bereid bent die spiegel te aanvaarden, wordt de wereld geen bedreiging meer, maar een leermeester.
Dan wordt elke ontmoeting, elk conflict, elk nieuwsbericht een kans om bewuster te worden van wie jij werkelijk bent.
Zo binnen, zo buiten.
Open jouw hart en de wereld opent mee.
Omarm je angst omarmt, en de wereld wordt veiliger.
Kies voor moed, en de wereld wordt menselijker.
En misschien is dat precies hoe verandering werkt. Niet van bovenaf, maar van binnenuit. Van hart tot hart.
Wil je dit verder onderzoeken?
Soms helpt het om niet alleen te kijken, maar samen te zien.
In een systemische begeleidingssessie kunnen we onderzoeken wat de wereld jou persoonlijk spiegelt — waar jouw kracht stroomt, en waar controle of angst nog de leiding heeft.
Zodat jij weer kunt leven vanuit je cor, je hart, je moed.
Want de wereld wacht niet op leiders met macht, maar op mensen met hart.
Durf jij die spiegel te omarmen?
Wellicht roept de blog vragen bij je op. Wil je daar eens over sparren. Misschien herken je (opnieuw) iets van jezelf en denk je aan een volgende stap.
Onze diepste patronen ontstaan door hechting, trauma en angst voor afwijzing. Overlevingsstrategieën beschermen ons, maar houden ons ook vast. Door bewustzijn en verantwoordelijkheid kunnen we oude structuren doorbreken en leren voelen wat écht van ons is. Heling is geen eindpunt, maar een voortdurende reis naar meer vrijheid en authenticiteit.
Uitreiken is een fundamentele beweging in systemisch werken: het openen naar verbinding, vertrouwen en erkenning. Wanneer ons uitreiken niet wordt aangenomen, kunnen diepgewortelde patronen ontstaan, zoals pleasen, vermijden of moeite met ontvangen. Door bewustzijn, kwetsbaarheid en systemisch werk kunnen we een gezonde balans vinden tussen geven, ontvangen en aannemen.
In dit blog neem ik je mee in wat existentiële angst is.
De diepe, woordeloze angst die je systeem ooit leerde onderdrukken.
Maar ik neem je ook mee hoe je stap voor stap terug kunt keren naar een gevoel van veiligheid.
Soms kom ik in gesprekken of in mijn eigen lijf een angst tegen die geen naam heeft.
Een gevoel dat dieper gaat dan zorgen of stress.
Een angst die niet ergens over lijkt te gaan, maar die er gewoon is.
Rauw. Oud. Lichamelijk.
En juist daarom moeilijk te begrijpen.
Ontkennen laat niets verdwijnen
Ik zelf ben die angst lang uit de weg gegaan. En in de gesprekken in mijn praktijk blijkt dat veel mensen, net als ik, dat ook heel goed kunnen.
Totdat ik ontdekte dat mijn angst niet weg wil, maar juist gezien wil worden. Dat er onder die beklemming een een herinnering aan iets ouds schuilt.
Een fundamentele onveiligheid. Iets wat ooit te groot was om te dragen.
Het lichaam herinnert wat er niet was
Wat is existentiële angst eigenlijk?
Laat ik beginnen met wat het niet is.
Existentiële angst is geen angst voor iets concreets.
Het is geen angst voor spinnen, voor hoogtes of voor afwijzing.
Het is een oergevoel van dreiging — alsof jouw leven zélf op het spel staat.
Het lichaam herinnert zich dat het ooit niet veilig was om er te zijn. Dat er iets fundamenteel mis kon gaan als het zich liet zien, huilde, of voelde.
In systemische termen kun je zeggen: de grond onder je bestaan is ooit weggeslagen. Het oervertrouwen vloeide weg.
En wie dat als kind meemaakt, leert al vroeg om niet te voelen wat te groot is.
Een lege plek? Het systeem vult de open plek
Wat mij is opgevallen is dat angst maar zelden een volwaardige plek mag krijgen in gesprekken over groei en bewustwording.
Angst is blijkbaar iets waar we liever geen aandacht willen schenken.
Vaak roept het woord angst een ‘nee’ op. Alsof ontkenning het niet laat bestaan.
Praten over loslaten, over vertrouwen, over manifesteren is een gemakkelijker en meer vertrouwde ingang.
Terwijl juist de erkenning van angst — vooral die diepe, existentiële angst — de poort is naar heling.
Ontkenning van jouw angst creëert systemisch gezien een lege plek. En lege plekken worden altijd weer – met iets anders – opgevuld. Wat dacht je van pleasen, de macht grijpen, afstand creëren.
Wat volgens mij het onderwerp zo taai en lastig toegankelijk maakt is de schaamte die er rondom angst wordt gevoeld.
Alsof bang zijn iets zegt over je zwakte, of over je spirituele onvolwassenheid. En laat ik loyaliteit niet vergeten te benoemen.
Terwijl in werkelijkheid je angst vaak de meest eerlijke stem is van jouw systeem. Ze laat zien waar een deel in jou zichzelf in het leven nog niet veilig weet.
Hoe existentiële angst kan ontstaan –
prenataal en in de vroege kindertijd
Veel van die diepe angst ontstaat in de eerste fase van het leven, wanneer er nog geen woorden zijn. En die angst kan zelfs al vóór de geboorte ontstaan.
Als kind ben je in die periode volledig afgestemd op je moeder. Haar zenuwstelsel, haar emoties, haar ademhaling: alles wordt direct overgenomen. Je moeder en jij zijn een eenheid.
Los komen van de versmelting met je moeder vindt pas een paar maand na de geboorte plaats.
Als de moeder in die tijd van samen één angstig is, onder druk staat of twijfelt aan het kind, voelt de baby dat niet als iets van háár — maar als een realiteit waarin het zelf moet overleven.
Als kind ervaar je in zulke omstandigheden iets dat letterlijk levensbedreigend voelt.
Van angst naar fundamentele onveiligheid
Ik heb in systemisch werk vaak gezien hoe prenatale of vroegkinderlijke angst zich later vertaalt in een fundamenteel gevoel van onveiligheid. Voorbeelden die daar aan bijdragen zijn:
Moeder die tijdens de zwangerschap bang was om het kind te verliezen.
Vader die emotioneel afwezig was of niet achter de zwangerschap stond.
Scheiding, verlies of ruzie rond de geboorte.
Poging tot afbreken van de zwangerschap.
Fysieke scheiding – bijvoorbeeld bij couveuseverpleging of medische ingrepen.
Of simpelweg: een moeder die zelf niet veilig gehecht was, en dus niet kon spiegelen dat het kind welkom was.
Het kind ervaart in zulke omstandigheden iets dat letterlijk levensbedreigend voelt. Want er is nog geen ‘ik’ die kan begrijpen: mama is gespannen, maar dat gaat niet over mij.
Er is alleen een lijf dat voelt: de wereld is niet veilig.
Die indruk nestelt zich diep in het zenuwstelsel. En het kind leert — zonder woorden — om te overleven. Hoe? Lees snel verder.
Wat er gebeurt in het kind – de split tussen angst en overleving
Om te kunnen blijven functioneren, maakt het systeem een innerlijke scheiding.
Een split.
Aan de ene kant: het deel van het kind dat angstig is, dat voelt dat het niet veilig is.
Aan de andere kant: het deel van het kind dat leert te overleven — door zich aan te passen, te glimlachen, stil te worden, te zorgen of juist te presteren.
Die split is geen fout, maar eigenlijk een vorm van geniale intelligentie. Het is het lichaam dat zegt: dit stuk gevoel is te groot om te dragen, dus ik sluit het even op. Het is een manier om te kunnen blijven leven.
Wat we later ‘trauma’ noemen, is eigenlijk dát moment van bevriezing. Het moment waarop het leven te veel werd voor het zenuwstelsel.
Overlevingsstrategieën van mensen kunnen er op duizend manieren uitzien
Overlevingsstrategieën van mensen kunnen er op duizend manieren uitzien. En meestal worden ze niet als overlevingsstrategie gezien of ervaren. Verborgen onder maskers.
Sommigen worden heel sociaal, willen iedereen tevreden houden.
Anderen trekken zich terug, leven vooral in hun hoofd.
Weer anderen zoeken juist spanning, controle, of constante activiteit.
Allemaal pogingen om niet te hoeven voelen wat ooit ondraaglijk was.
“Wat aangekeken wordt, hoeft niet langer doorgegeven te worden. Vrijheid begint bij erkenning van wat is.”
De gevolgen van angst op korte en lange termijn
Op korte termijn zorgt zo’n vroege angst ervoor dat je als kind alert blijft. Je scant voortdurend de omgeving: Is het hier veilig voor mij? Ben ik gewenst?
Dat maakt je als kind vaak gevoelig, empathisch, verantwoordelijk. Het zijn kwaliteiten die we later bewonderen, maar die ooit uit nood zijn ontstaan.
Op langere termijn kan die alertheid omslaan in uitputting of onverklaarbare klachten.
Lichamelijke signalen zoals hartkloppingen, vermoeidheid, tintelingen of ademnood kunnen in feite echo’s zijn van een oud alarmsysteem dat nooit uitgezet is.
Ook relationeel werkt dit door:
Moeite met echt vertrouwen.
De neiging om controle te houden.
Bang zijn om afgewezen of verlaten te worden.
Of juist: moeite hebben met nabijheid, omdat die onbewust als bedreigend voelt.
Het lichaam blijft als het ware steken in een staat van ‘overleven’.
En zolang die existentiële angst niet door je wordt aangekeken, blijf je proberen jezelf te redden van iets dat allang voorbij is.
En deze voorgaande zin mag je gerust nóg eens lezen en laten indalen.
“Je reageert niet op de realiteit, maar op wat je denkt dat er zal gebeuren. Je script stuurt je onbewust.”
Kan existentiële angst ooit overwonnen worden?
Het woord ‘overwinnen’ past eigenlijk niet bij existentiële angst.
Want het impliceert dat je ertegen moet vechten. En dat is precies wat het angstige deel al een leven lang heeft gedaan: vechten om te mogen bestaan.
Heling begint niet met vechten, maar met erkennen.
Met zachtjes aanwezig blijven bij dat deel dat ooit dacht: ik mag er niet zijn. Het gaat niet om de angst weg te nemen, maar om haar te dragen — met volwassen bewustzijn, met compassie.
“Ziek- een reactie van levende wezens op een verwonding”
In mijn ervaring is dit geen lineair proces. Het is cyclisch. De verandering komt in golven van bewustzijn. Soms lijkt het alsof alles rustig is, en dan ineens word je geraakt — door een gebeurtenis, een geur, een blik — en daar is ze weer: die oervrees, dat kind in paniek.
Ik heb heel lang gedacht: Zie je wel, ik ben nog steeds niet vrij. Om moedeloos van te worden.
Maar ik besef steeds beter dat er zich gewoon een nieuw stukje laat zien. Omdat het eindelijk veilig genoeg is.
De angst aankijken, voorbij de schaamte, is een onbekend pad. dat vraagt moed. En moed komt uit het hart.
In de vertraging mag het besef groeien
Wat je in ieder geval helpt, is vertragen. Het lichaam serieus nemen.
Niet meteen willen begrijpen, maar ademen, voelen, en toestaan.
Soms is dat in stilte, soms in contact met een ander.
Een veilige relatie kan iets herstellen wat ooit ontbrak: een ander die blijft, ook als jij bang bent.
Door in beeld te brengen waar de angst thuishoort kan het systeem weer ordenen.
Systemisch werk en existentiële angst
Door letterlijk in beeld te brengen waar de angst thuishoort — misschien bij een moeder, grootmoeder of verder terug — kan het systeem weer ordenen.
Het kind in jou hoeft die last dan niet langer te dragen.
Angst als schaduwzijde van incarnatie
Spiritueel gezien zou je kunnen zeggen dat existentiële angst de schaduwzijde is van incarnatie. De ziel die in het lichaam daalt, weet dat het kwetsbaar zal zijn.
Elke keer dat je die kwetsbaarheid opnieuw durft toelaten, zak je dieper in het leven zelf.
Niet als concept, maar als ervaring: ik ben hier, ik leef, en het is veilig genoeg.
De moed om te bestaan
Erkenning is de opmaat naar heling. Dat klinkt misschien eenvoudig, maar het vraagt moed om werkelijk te zeggen: ja, ik ben bang. Niet om iets buiten mij, maar om het bestaan zelf. Dát is spreken vanuit je eigen hart.
Een het fijne is dat het uitspreken van die zin een poort opent.
Want op het moment dat je jouw angst niet langer afwijst, begin je jezelf toe te laten. Dat is Jezelf ontmoeten. Omdat het kind dat ooit bevroren was, weer mag ademhalen.
Het lichaam ontspant. De ziel mag landen.
Angst als deel van je geschiedenis, maar niet van jouw identiteit.
De diepste beweging van heling
Ik geloof dan ook dat dit de diepste beweging van heling is:
Van
overleven naar leven,
afgesplitst naar verbonden,
ontkennen naar belichamen.
Er komt een moment waarop je voelt: Mijn leven wordt niet langer gestuurd door angst.
Ze is een deel van mijn geschiedenis, maar niet van mijn identiteit.
En dan, heel stilletjes, ontvouwt zich iets nieuws — een besef dat die angst van jou ooit de poort was naar een groter ja tegen het leven zelf.
Maak je weg vrij en kom thuis in Jezelf
Misschien herken jij ook iets van die oude angst in jezelf.
Een onrust die geen woorden kent, maar wel gehoord wil worden.
Je hoeft haar niet te begrijpen of weg te werken. Alleen te erkennen.
En ik geloof dat dat het begin is van thuiskomen — in jezelf, in je lichaam, in het leven.
Wellicht roept de blog vragen bij je op. Wil je daar eens over sparren. Misschien herken je (opnieuw) iets van jezelf en denk je aan een volgende stap.
Stuur een mailtje met je vraag, plan een 30 minuten telefonische sessie in (INFO) om te sparren of kies gelijk voor een begeleidingsafspraak (INFO).
De symbiotische structuur ontstaat door jezelf weg te cijferen om harmonie te bewaren. Dit leidt tot verlies van autonomie en eigen identiteit.
Door grenzen te stellen, schuldgevoelens los te laten en keuzes te maken die bij je passen, kun je jezelf terugvinden en authentieke verbindingen creëeren.
Leven in je hoofd creëert afstand tot je emoties, wat leidt tot stress, leegte en vermoeidheid. Door stilte, lichaamsbewustzijn, schrijven, geduld en verbinding te zoeken, kun je opnieuw contact maken met je gevoel. Dit proces bevordert rust, intuïtie en authentieke relaties.
Innerlijke pijn kan ongrijpbaar zijn en leidt vaak tot uitputting en schuldgevoel, terwijl de buitenwereld niets merkt. Mensen verbergen hun strijd uit angst om zwak te lijken, wat eenzaamheid versterkt. In tegenstelling tot dieren blijven mensen onverwerkte emoties meedragen. Deze energieverslindende strijd kan worden doorbroken door pijn te erkennen en hulp te accepteren.
Heelheid begint met jezelf en je gevoelens toestaan.
De Window of Tolerance is de ruimte waarin je zenuwstelsel in balans is. In dit artikel ontdek je wat er gebeurt als je in hyper- of hypoarousal schiet, hoe je de signalen herkent en welke oefeningen helpen om terug te keren naar je midden.
Leven binnen je Window of Tolerance – en wat er gebeurt als je eruit schiet
Voel je je soms opgejaagd en overprikkeld – en andere keren juist leeg en afgestompt? Dan is de kans groot dat je buiten je Window of Tolerance bent.
In deze blog leg ik uit wat de Window of Tolerance is, hoe je hyperarousal en hypoarousal herkent en welke oefeningen je helpen om terug te keren naar je midden.
Daar waar jij je veilig en veerkrachtig voelt kun je de wereld aan. Maar soms voelt het anders. Alsof je zenuwstelsel geen middenweg meer kent.
Op het ene moment word je overspoeld door prikkels en voel je je opgejaagd.
En soms lijk je niets meer te kunnen voelen en zak je weg in een soort gevoelloze mist.
Een tegenstelling met de overeenkomst dat beide signalen zijn dat je buiten die plek bent geraakt waar jij je veilig en veerkrachtig voelt.
Wat is de Window of Tolerance precies?
De Window of Tolerance – ook wel afgekort tot WoT – is een term van psychiater Dan Siegel. Het is een prachtige metafoor voor de ruimte waarin jij je emotioneel, mentaal en lichamelijk “in balans” voelt.
In die ruimte (window) kun je stress hanteren. Het is mogelijk om na te denken, te voelen én te reageren op een manier die klopt met wie je bent. Jij bent aanwezig, verbonden met jezelf en met de ander. En je hebt toegang tot jouw volledige brein.
Maar helaas is het raam van tolerantie niet onbeperkt groot. Plus dat het leven niet altijd even zacht en gemakkelijk is.
Buiten je Window of Tolerance – hyper- en hypoarousal
Buiten het raamwerk van tolerantie kun jij je overweldigt of juist ónder-gestimuleerd voelen. Wat dan vervolgens leidt tot stress of tot dissociatie. Je herkent dat aan situaties waarin je hoofd. Helemaal overloopt en je niet meer helder kunt nadenken.
Of de situatie dat jij je zo afgevlakt voelt dat je alleen nog maar op de automatische piloot draait.
In beide situaties ben je uit jouw tolerantievenster geschoten.
Window of Tolerance – jouw veilige tolerantie ruimte
Een doeltreffende vergelijking is om je WoT te zien een elastische band. Binnen die band neem je jouw emoties waar. Soms heel intens. Toch lukt het je om ‘bij de les’ te blijven.
Je bent in staat om de emoties te doorvoelen, waardoor ze zich niet vastzetten in je lijf. Het is mogelijk om keuzes te maken en je kunt reageren in plaats van alleen maar te overleven.
Maar zet ‘het leven’ teveel druk op je – door stress, een trigger, of een oude pijn die aangeraakt wordt – dan kan het elastiek knappen. Je schiet naar boven of naar beneden. In ieder geval uit je veilige tolerantie ruimte.
Je verzet je hevig of vlucht uit de situatie. Dan schiet je naar links in de hyperarousal.
Je bevriest en alle energie vloeit weg. Dan schiet je naar rechts in de hypoarousal
In het midden ben je in balans – je veilige ruimte van waaruit je de wereld aankunt
Zenuwstelsel – het mechanisme dat beschermd
Het is fijn om te weten dat dit precies is zoals wij mensen zijn “ingeregeld”. Het is normaal. Voor het zenuwstelsel is dit hét mechanisme om je te beschermen. Alleen soms blijft de knop vastzitten.
Hyperarousal herkennen: symptomen en signalen
Bij hyperarousal staat je lijf “aan”.
Je ademhaling wordt sneller, je hartslag gaat omhoog. Je spieren spannen zich. Het voelt alsof je ieder moment moet rennen, schreeuwen of iets kapot moet maken.
Herkenbare signalen:
Paniekgevoel of angst
Boosheid of prikkelbaarheid
Niet kunnen slapen of stilzitten
Overprikkeling – elk geluidje is te veel
Malen in je hoofd
Voor mij zelf voelt hyperarousal alsof er een storm door mijn lijf raast. Ik kan dan niet meer goed luisteren naar een ander, ik reageer kortaf, ik wil weg of ik ga juist harder duwen. Alsof er een energie rondgaat die een uitweg móet hebben.
Hypoarousal herkennen: symptomen en signalen
De andere kant is hypoarousal.
Daar wil je niet (meer) vechten of vluchten – alsof je lichaam denkt: ik geef het op.
Herkenbare signalen:
Moeite om te voelen (emoties of lichaamssignalen)
Gevoel van leegte of verdoving
“Ik kan niks meer” – totale futloosheid
Dissociatie – het gevoel dat je er niet helemaal bent
Automatische piloot
Misschien herken je dit als eindeloos scrollen op je telefoon, voor de tv ‘hangen’ zonder dat je bewust kijkt. Of dat je bewust de interactie met anderen mijdt. Alsof je in een soort mentale winterslaap terecht komt.
Bewustwording: jouw zenuwstelsel reguleren
Veel mensen herkennen deze uitersten, maar hebben nooit geleerd wat er gebeurt.
Er wordt gedacht: Zo ben ik nu eenmaal, of ik kan dit niet aan.
Maar het is niet “gewoon wie je bent” – het is je zenuwstelsel dat op overlevingsstand gaat. En hier komt de kracht van bewustwording: als je weet dat je uit je window bent, kun je iets doen om terug te keren.
De rol van je geschiedenis
Het gebied van tolerantie is niet bij iedereen even breed.
Als je opgroeit in een veilige omgeving, leert je zenuwstelsel vanzelf hoe het kan op- en afschalen. Het wordt veerkrachtig.
Maar als je veel stress, angst of trauma hebt meegemaakt, kan je WoT nauwer zijn. Je raakt dan sneller overprikkeld of juist afgevlakt. Je zenuwstelsel denkt voortdurend: Gevaar! Zelfs als er nu niets bedreigends is.
Systemisch gezien gaat dit vaak over oude overlevingsstrategieën. Misschien moest je als kind altijd alert zijn – want papa kon ontploffen of mama was er emotioneel niet. Dan wordt hyperarousal jouw “normaal”.
Of misschien leerde je: ik moet me klein maken, dan is er rust. Dan is hypoarousal jouw veilige haven geworden.
Voorbeeld uit mijn praktijk
Een cliënte vertelde dat ze vaak “uit het niets” heel boos werd op haar partner. Ze schaamde zich daarvoor, want hij deed eigenlijk niets verkeerd.
Toen we gingen kijken, bleek dat die boosheid een oude reflex was. Ze had als kind nooit geleerd dat ze boos mócht zijn.
Dus zodra ze spanning voelde, schoot haar systeem in vechten – omdat dat de enige manier was die ze kende om ruimte te maken voor zichzelf.
Door samen te onderzoeken wat er in haar lichaam gebeurde, leerde ze de signalen eerder herkennen. Ze ontdekte: hé, ik ben eigenlijk niet boos, ik ben bang dat ik er niet toe doe.
En zo kon ze andere keuzes maken: eerst ademen, even bewegen, en dán praten. Haar WoT werd ruimer.
Terugkomen in je Window of Tolerance.
De eerste stap is bewustwording. Herken voor jezelf: ben ik in hyper, hypo of in mijn window? En vervolgens kun je iets doen om je zenuwstelsel te reguleren.
Hieronder een aantal kleine oefeningen die je helpen.
Drie snelle ademtechnieken bij hyperarousal
Oefening 1
4-7-8 ademhaling
Adem 4 tellen in
Houd 7 tellen vast
Adem 8 tellen langzaam uit Herhaal dit 3-5 keer. Het vertraagt je hartslag en kalmeert je zenuwstelsel.
Oefening 2
Box breathing
Adem 4 tellen in
Houd 4 tellen vast
Adem 4 tellen uit
Houd weer 4 tellen vast Dit geeft een ritme aan je ademhaling en brengt je terug in het hier-en-nu.
Oefening 3
Zuchtend uitademen
Adem diep in en laat een hoorbare zucht los. Herhaal dit een paar keer. Het ontspant je schouders en borstkas.
Twee praktische technieken bij hypoarousal
Oefening 1
Koude stimulatie
Houd een koud washandje of ijsklontje even vast. Je zenuwstelsel krijgt een zachte “wake-up call”.
Oefening 2
Microbewegingen
Zet rustige muziek op en beweeg kleine stukjes van je lichaam – alleen je vingers, je schouders, je hoofd. Het helpt om terug te keren in je lijf zonder overweldigd te raken.
Systemische laag: van overleven naar leven
Wat ik zo mooi vind aan werken met de WoT, is dat het een ingang geeft naar diepere thema’s. Vaak zien we pas in hyper- of hypoarousal hoe hard we ons best doen om te overleven.
We schreeuwen om gezien te worden, of we verdwijnen juist.
En dan komt de uitnodiging: durf je je eigen patronen te onderzoeken? Durf je te voelen wat er onder zit – de angst, de pijn, de eenzaamheid?
Want juist daar zit de weg naar een ruimer leven.
Elke keer dat je bewust terugkeert naar je window, vergroot je hem een beetje. Je zenuwstelsel leert: oh, het is veilig, ik kan dit aan.
En dat is hoe je langzaam beweegt van overleven naar écht leven.
Mijn persoonlijke ervaring
Ik merk zelf dat mijn window de laatste jaren ruimer is geworden. Vaak was ik óf aan het rennen en doen (hyper), óf volledig uitgeput (hypo). Ik dacht lang dat dat gewoon mijn persoonlijkheid was.
Nu kan ik het sneller zien: ah, mijn systeem is in de stress. Dan zet ik een timer, adem een paar keer diep, of loop een rondje buiten. En steeds vaker lukt het me om aanwezig te blijven – ook als het spannend is.
Het is een proces, geen eindpunt. Maar het geeft zoveel meer rust.
Tot slot: jouw uitnodiging om terug te keren naar je midden
Je Window of Tolerance is niet iets wat je “even fixt”. Het is een dynamisch systeem, dat mee-ademt met je leven. Door te leren herkennen waar je bent – in je window, erboven of eronder – krijg je meer keuzevrijheid.
En door stap voor stap je WoT te verruimen, kun je steeds meer aanwezig zijn bij wat er écht is.
Misschien is dát wel de grootste uitnodiging:
In plaats van overleven, vooral gaan leven.
Wellicht roept de blog vragen bij je op. Wil je daar eens over sparren. Misschien herken je (opnieuw) iets van jezelf en denk je aan een volgende stap.
Stuur een mailtje met je vraag, plan een 30 minuten telefonische sessie in (INFO) om te sparren of kies gelijk voor een begeleidingsafspraak (INFO).
Waarom zeg je zo vaak “ik moet”? Ontdek met systemisch werk en Transactionele Analyse (TA) wiens stem er werkelijk spreekt. Leer hoe onbewuste loyaliteit en Ouder-Kind-dynamieken je energie blokkeren en hoe je terugkeert naar je Volwassen-ik. Zo verander je “ik moet” in “ik wil” en maak je ruimte voor meer vrijheid en rust.
Soms lijkt hulp pure liefde, maar ongemerkt kan het een manier zijn om controle te houden. In dit blog ontdek je de verborgen agenda van de redder en hoe de redder-slachtoffer dynamiek werkt. Herken jij wanneer helpen controle wordt — en hoe je los kunt komen?
Mentale spaarzegels zijn onbewuste patronen waarmee je erkenning hoopt te krijgen, zoals overwerken of altijd beschikbaar zijn.
Dit kan leiden tot uitputting en teleurstelling als de verwachte waardering uitblijft. Bewustwording en het stellen van grenzen helpen je om effectiever en gezonder te werken zonder jezelf uit te putten.
Ont-moet je geschiedenis en er ontstaat ruimte om JEZELF te ontmoeten.
Daarover gaat deze blog.”
“Ik moet dit artikel nog afmaken.”
“of ik moet vaker sporten.”
“Ik moet niet zo emotioneel zijn.”
“En ik moet er altijd voor anderen zijn.”
Zo’n klein stemmetje dat bijna automatisch zegt wat jij allemaal nog moet doen, moet laten of moet zijn? Herken je dat? Het kan subtiel zijn – of keihard en dwingend. Maar de vraag die ik je vandaag wil stellen is: van wie is die stem eigenlijk?
Is het écht jouw eigen verlangen dat spreekt? Of klinkt er iemand anders door? Misschien een ouder, een leraar, een grootouder – of zelfs een hele familiegeschiedenis?
In deze blog neem ik je mee in een systemische blik op dat hardnekkige “moeten”. Ik verbind het met de Transactionele Analyse (TA) en laat zien hoe onbewuste loyaliteit kan maken dat je energie blokkeert, zonder dat je doorhebt waarom. Ook ontdek je hoe het spreken vanuit een Ouder-positie vaak automatisch een Kind-reactie oproept – en hoe je dat kunt doorbreken.
De kracht van een “moet”
Volgens mij is een beetje “moeten” niet erg. Want zonder afspraken is het immers lastig om sámen te kunnen leven. Als niemand zich aan verkeersregels zou houden, zou het chaos worden. En wie heeft er, af en toe, geen klein duwtje in de rug nodig? Zodat je toch over de drempel stapt om iets te doen dat je telkens aan het uitstellen bent.
Het geval is wel dat veel van de “moetens” die jij/ik/wij onszelf opleggen, helemaal niet functioneel zijn. Het brengt je niet dichter bij wat je verlangt, maar er eerder verder vandaan. Wat vervolgens zorgt voor druk, voor spanning, en een gevoel van nooit goed genoeg zijn.
Daarom is de systemische blik zo interessant. Want vaak is dat “moeten” niet van jou.
Systemische bril: wie spreekt er door jou heen?
Systemisch werken: Kijkend naar jou als onderdeel van een groter geheel: je familiesysteem. Je ouders, grootouders, overgrootouders, over-overgrootouders. Allemaal zijn ze onderdeel van een groot web van verbindingen. En jij komt daar uit voort.
En in dat web gebeurde en gebeurt er van alles. Onverwerkt verdriet, trauma, verlies of geheimen maakt dat wij ons ertoe proberen te verhouden. Door (onuitgesproken) afspraken te maken die vervolgens stilletjes uitmonden in stevige overtuigingen. Je moet hard werken, je moet of mag niet klagen, je moet altijd sterk zijn, Je moet voor elkaar zorgen.
Zonder dat je er bij stilstaat neem jij veel van die regels en overtuigingen onbewust over. Omdat je erbij wilt horen. Omdat je – vaak als kind – voelt dat het systeem dat van je vraagt. Je wilt trouw zijn. En dat noem ik onbewuste loyaliteit.
Onbewuste loyaliteit – wat is dat?
Onbewuste loyaliteit is een diepe, vaak onzichtbare trouw aan je gezin van herkomst. Je hoeft er niet over na te denken, je denkt er niet over na, het gebeurt gewoon.
Een paar voorbeelden:
Je voelt je verplicht om net zo hard te werken als je ouders, zelfs als je lijf protesteert.
Omdat jouw moeder dat ook altijd deed cijfer je jezelf weg,
Genieten van je succes durf je niet, omdat je vader nooit de kans kreeg om te studeren.
Je houdt je emoties in, omdat er in jouw familie “niet gehuild werd”.
Je zegt dan misschien: “ik moet dit doen, anders voel ik me schuldig.” Maar feitelijk draag je iets dat niet van jou is.
Deze steen ligt in mijn praktijk. En hij is zwaar! En door velen met zoveel liefde gedragen dat teruggeven aan de “eigenaar” een zware klus blijkt te zijn.
De TA en de stem van de Ouder
De Transactionele Analyse helpt om deze stemmen te onderscheiden. TA gaat ervan uit dat je vanuit drie verschillende “ego-posities” (in deze tekst noem ik ze voor het gemak ook “ikken”) de wereld tegemoet treedt:
Ouder-positie: het deel in je wat is “gevuld” met de normen, regels en overtuigingen die je hebt overgenomen van je opvoeders.
Volwassen-positie: het deel in je die hier-en-nu aanwezig is, realistisch kan nadenken en kiezen.
Kind-positie: het deel in je die voelt, ervaart, spontaan is, maar ook oude pijn kan meedragen en volop in de weerstand kan gaan.
Wanneer je “ik moet” hoort, komt dat vaak uit je Ouder-ik. Het is een echo van vroeger. Het kan een zorgzame Ouder-stem zijn (“zorg goed voor jezelf”), maar ook een veroordelende of kritische (“je bent pas oké als je presteert”).
Het gevaar is dat je zo automatisch luistert naar die stem, dat je vergeet om je Volwassen-ik in te schakelen. Dat is waar de onbewuste loyaliteit de kop opsteekt. De stem van iemand anders klinkt in jou door. Dat ontdekken en beseffen, dat is precies waar je vrijheid zit en je de rust kunt ervaren.
Klik op onderstaande afbeelding om gratis een overzichtje van de ego-posities:
Het is mijn eigen ervaring dat het onderscheiden van je eigen ego-posities nog niet zo gemakkelijk is. Het overkomt mij dan ook nog vaak dat ik vanuit de Volwassene denk te praten, maar dat het in werkelijkheid vanuit het Kind of de Ouder positie komt. TIP: Wordt je bewust van de reactie van de ander! Hoe wordt er gereageerd? Vanuit welke positie? Het zegt veel over de positie die jij hebt ingenomen. Ervaar het in mildheid.
“Wanneer jij in je Volwassen-ik stapt, bevrijd je niet alleen jezelf, maar stroomt de energie in je hele systeem opnieuw.”
De dynamiek tussen Ouder en Kind – en de blokkade
Een belangrijk inzicht uit de Transactionele Analyse is dat communicatie transacties oproept. Wanneer jij vanuit je Ouder-ik spreekt, heeft dat vaak effect op de ander.
Stel je voor: jij zegt tegen je collega, partner of kind:
| “Je móet dit nu echt afmaken”
De kans is groot dat bij de ander het Kind-ik geactiveerd wordt. (Download het gratis overzicht met mogelijke reacties)
Soms het Aangepaste Kind: de ander gaat braaf doen wat jij zegt, maar voelt zich misschien onder druk gezet of beklemd.
Soms het Opstandige Kind: de ander zegt “ik heb helemaal geen zin!” of gaat in de weerstand.
Beide reacties zorgen ervoor dat de energie niet meer vrij stroomt. Het wordt een machts- of strijdpatroon, in plaats van een volwassen gesprek.
Het omgekeerde gebeurt ook: wanneer iemand tegen jou zegt “je moet”, voel jij misschien een kinderlijke reactie: je past je aan, je rebelleert of je sluit je af. Ook dat blokkeert je energie.
Op je systemische plek staan = in je Volwassen-ik zijn
Vanuit systemisch werk kennen we de systemische wetmatigheid dat iedereen zijn eigen plek heeft in de ordening. Wanneer je vanuit je Ouder-ik spreekt, ga je vaak boven de ander staan. Vanuit je Kind-ik ga je juist onder de ander staan. Met de woorden van Els van Steijn sta je in de ‘verkeerde bak van de fontein’.
Alleen wanneer je vanuit je Volwassen-ego-positie spreekt, sta je écht op je eigen plek: niet te groot, niet te klein, maar in het hier en nu. Dáár kan de energie vrij stromen en kan er echte ontmoeting plaatsvinden.
De kracht van de Volwassen-positie
De sleutel is om telkens terug te keren naar je Volwassen-ik. Dat is de plek van helderheid, van bewuste keuze en van open communicatie.
Volwassen-communicatie klinkt dan bijvoorbeeld zo:
“Ik merk dat dit belangrijk voor me is, kun je me vertellen wat jij nodig hebt om dit af te maken?”
“Ik voel druk om dit snel te doen, maar ik wil samen kijken wat haalbaar is.”
Door zo te spreken, nodig je de ander ook uit om in zijn of haar Volwassen-ik te stappen. De energie kan weer stromen, er ontstaat wederkerigheid. En dat voel je direct.
De impact op je energie
Het steeds maar luisteren naar die oude stemmen kan vermoeiend zijn. Je voelt je opgejaagd, gestrest, of zelfs leeg.
Je lichaam kan protesteren:
Spanning in je schouders of nek.
Hoofdpijn of migraine.
Slecht slapen, piekeren.
Een gevoel van “nooit genoeg”.
Soms zelfs met fysieke klachten die niet direct te verklaren zijn. Alsof je lijf zegt: stop even. Dit klopt niet. Luister naar mij.
De bevrijding begint wanneer je jouw Volwassen-ik uitnodigt om opnieuw te kiezen. Dat betekent niet dat je alles loslaat en in anarchie leeft. Het betekent dat je bewust wordt: welke regels passen nog bij mij, en welke niet meer?
Een mooi experiment:
Schrijf een lijst van al je “ik moet…” uitspraken.
Ga er één voor één langs.
Vraag jezelf: “is dit van mij, of draag ik dit voor iemand anders?”
Kijk wat er gebeurt als je “ik moet” verandert in “ik wil” of “ik kies ervoor om…”.
Je zult merken dat sommige zinnen vanzelf oplossen. En de zinnen die overeind blijven, worden lichter. Omdat ze nu vanuit jouw eigen keuze komen.
“Elk ‘ik moet’ dat je onderzoekt en loslaat, maakt ruimte voor een vrijer, lichter leven – en nodigt anderen uit hetzelfde te doen.”
Een persoonlijk voorbeeld
Toen ik mijn eerste blog lanceerde, ging daar een lange tijd van uitstellen aan vooraf. Elke tekst, elke afbeelding, elke video >>> niet goed genoeg. En als het niet goed genoeg zou zijn had ik (dus) onvoldoende mijn best gedaan.
Systemisch kijken bracht me terug naar mijn jeugd. De – met de beste bedoelingen gegeven – boodschap die ik als kind hoorde: “Je kunt het wel, als je maar goed genoeg je best doet”
Door dat te zien, kon ik mijn eigen definitie van “goed genoeg” maken. Nu vraag ik me af: dient het mijn lezers als ik dit nóg langer uitstel, of helpt het ze juist als ik het gewoon deel – inclusief mijn menselijke imperfectie?
De vrijheid voorbij de loyaliteit
Weet je wat nu zo fijn is? Wat een groot cadeau is voor jou en je familiesysteem?
Wanneer je jezelf toestaat om los te komen van die oude “moetens”, eer je juist je systeem.
Want onbewuste loyaliteit is vaak bedoeld om iets te herstellen dat niet jouw taak is.
Als jij stopt met dragen wat niet van jou is,
kan de last terug naar waar hij hoort.
Ontstaat er ruimte voor jou
en voor de generaties na jou.
Een uitnodiging
Ik nodig je bij voorbaat uit om, de volgende keer dat je jezelf “ik moet” hoort zeggen, even stil te staan. Leg je hand op je hart. Adem in. En vraag jezelf:
Van wie is deze stem?
Dient dit mij vandaag?
Wat zou ik kiezen als ik helemaal vrij was?
Je hoeft niet alles in één keer los te laten. Maar elke keer dat jij kiest voor jouw eigen stem, maak je een kleine bevrijdende beweging.
Mag jouw stem de ruimte krijgen?
Het is een liefdevolle daad naar jezelf én naar jouw systeem. Want wanneer jij je eigen kompas volgt, hoeven toekomstige generaties dat “moeten” niet meer te dragen. Wil je dit thema verder onderzoeken?
Neem dan contact op voor een (gratis en vrijblijvend) kennismakingsgesprek, of maak gelijk een afspraak voor persoonlijke opstelling of coach-sessie.
In deze blog beschrijf ik de kern van mijn begeleiding: hoe de ontmoeting met jezelf het beginpunt vormt voor echt leven. Door systemische coaching, lichaamsbewustzijn en emotionele erkenning ontdek je wat je al die tijd ontweek. Niet om jezelf te fixen, maar om jezelf werkelijk te ontmoeten — met alles wat je bent.
Leven in je hoofd creëert afstand tot je emoties, wat leidt tot stress, leegte en vermoeidheid. Door stilte, lichaamsbewustzijn, schrijven, geduld en verbinding te zoeken, kun je opnieuw contact maken met je gevoel. Dit proces bevordert rust, intuïtie en authentieke relaties.
Schuld wordt vaak gezien als iets negatiefs, maar kan juist persoonlijke groei en vrijheid bevorderen. Door schuld te accepteren, maak je authentieke keuzes en neem je verantwoordelijkheid voor je leven.
Het helpt je loslaten wat niet meer dient en ruimte creëren voor nieuwe mogelijkheden.
Het lot confronteert je met oncontroleerbaarheid en verlies, wat acceptatie moeilijk maakt. Drie mechanismen—controle, betekenis zoeken en pijn vermijden—houden verzet in stand. Het kantelpunt naar berusting ontstaat door realiteitsbesef en focusverschuiving. Ook het lot van een ander dragen is een valkuil. Grenzen stellen helpt om je energie te bewaken.
